Το σχήμα Εθνική Τράπεζα Ελλάδος και Αθηνών συγκροτήθηκε στις αρχές του 1953 από την κυβέρνηση Παπάγου (λίγο μετά τη θριαμβευτική νίκη του στις εκλογές της 16ης Νοεμβρίου 1952), με την αναγκαστική συγχώνευση των δύο μεγάλων ανταγωνιστικών τραπεζών της χώρας, δηλαδή της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος και της Τραπέζης Αθηνών, και είχε ως διακηρυγμένο στόχο την εξυγίανση του εθνικού τραπεζικού συστήματος. Ως πολιτική επιλογή, συνάντησε σφοδρές αντιδράσεις και πυροδότησε μια πρωτοφανή σε συμμετοχή απεργία των τραπεζοϋπαλλήλων. Η «φασαρία» πάντως ήταν μάλλον για το τίποτα. Δύο χρόνια αργότερα, στις 24 Φεβρουαρίου 1956, επανήλθε ο αρχικός τίτλος Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος και η δυστυχής Τράπεζα Αθηνών «εξατμίστηκε» εν μια νυκτί.
Μια μεγάλη τράπεζα συγκροτείται μόνον όταν οι δρόμοι της θα «διασταυρωθούν» με εκείνους κάποιας άλλης, κατά προτίμηση επίσης μεγάλης, τράπεζας. Ο αείμνηστος Θόδ. Καρατζάς είχε βαθύτατη πίστη ότι, ειδικά όταν μιλούμε για τον κόσμο του χρήματος, το μέγεθος μετρά. Η εμπειρία ωστόσο από τη μάλλον πρόσφατη αλλά και την απώτερη ιστορία συνενώσεων στον τραπεζικό χώρο δεν επιτρέπει κάποιο καθαρό συμπέρασμα. Σίγουρα ο τραπεζικός κλάδος υπήρξε, από το 1989 μέχρι το 2008, η πραγματική ατμομηχανή και της οικονομίας. Εξίσου σίγουρα όμως, είκοσι χρόνια δεν διαθέτουμε ακόμη ούτε μια επαρκώς μεγάλη τραπεζική μονάδα, ούτε το σύστημα στη λιανική αγορά των ιδιωτών συνέχισε τον εκσυγχρονισμό του, ούτε οι επιχειρήσεις-πελάτες διαθέτουν πιστωτική βαθμολόγηση. Με λίγα λόγια, η Ελλάδα παραμένει σε κατάσταση υποεπένδυσης όταν πρόκειται για τους σύγχρονους μηχανισμούς χρήματος.
Πολιτικό παιχνίδι
Ο λόγος είναι μάλλον απλός. Η προσπάθεια στελεχών και μετόχων εξαντλείται στο πάθος της εξαγοράς, της συγχώνευσης, της επικράτησης. Κάποτε το παιχνίδι είναι πολιτικό, όπως συνέβη όταν η κυβέρνηση Παπάγου επέβαλε την ένωση της Εθνικής με την Αθηνών (1953), που προκάλεσε αναπάντεχη απεργιακή αντίσταση και τυπικώς, για την εποχή, βίαιη καταστολή. Είτε όταν η κυβέρνηση Μητσοτάκη ξεκίνησε τον πρώτο κύκλο ιδιωτικοποιήσεων με την πώληση της Πειραιώς, μέλος του εθνικοποιημένου από τον Κ. Καραμανλή ομίλου Ανδρεάδη. Τα χοντρά λεφτά των δεκαετιών ’60 και ’70 και ’80 δοκίμασαν την τύχη τους στην επιτέλους απελευθερωνόμενη αγορά του χρήματος. Μαζί και η Εγνατία (1991), που απορροφά την Κεντρικής Ελλάδος.
Λίγο πριν η Ευρωεπενδυτική (1990) που θα πάρει την Interbank (1996) του Κοντομηνά και των Γάλλων της UAP με τη Worms, ξεκινήσει κάτι που κανείς ποτέ πριν δεν είχε δει στην Ελλάδα. Το ελληνικό χέρι του ομίλου που δημιούργησε στο εξωτερικό ο Σπύρος Λάτσης απλώνεται παντού. Η Εργασίας (2000), παρά τις πολλές φωνές ορισμένων μετόχων και τον υπολογισμένο αντιπερισπασμό του Μιχάλη Σάλλα, θα κάνει παρέα στην ταλαίπωρη Κρήτης (1998) και την μάλλον αδιάφορη μέσα στον κουρνιαχτό εναπομείνασα άδεια της Αθηνών.
Ο δεύτερος κύκλος άνοιξε με την πώληση του κρατικού 51% της Ιονικής Τράπεζας στον όμιλο Αlpha-Πίστεως (1999) και την πλήρη ομαδοποίηση έναν χρόνο αργότερα. Ο όμιλος Βαρδινογιάννη θα συνεισφέρει τη Xios (1999), αλλά ο Μιχ. Σάλλας θα επιτύχει το απόλυτο «1» όταν παραλαμβάνει την πλειοψηφία της ΕΤΒΑ (2002), έναν κολοσσό με εξαιρετικές υπεραξίες. Εχουν μεσολαβήσει η Μακεδονίας-Θράκης (2000) και τα ελληνικά καταστήματα της National Westminster, Chase Manhattan και Credit Lyonnais.
Στο μεταξύ, η Εθνική Τράπεζα τακτοποιεί τον δικό της όμιλο με την εσωτερική συγχώνευση της Στεγαστικής με την Κτηματική (1997) και της τελευταίας, υπό τον Βασ. Ράπανο στο σώμα της Εθνικής (1998) και τελικά το οδυνηρό κλείσιμο της ΕΤΕΒΑ (2002). Η είσοδος του Ανδρ. Βγενόπουλου, με την ένωση της Marfin με την Εγνατία (2005) και την κυπριακή Λαϊκή (2006). Με την πλήρη μεταβίβαση της Εμπορικής στην Credit Agricole (2006), η εποχή της πρώτης σοβαρής ανασυγκρότησης του ελληνικού τραπεζικού συστήματος έχει ολοκληρωθεί.
Ο επόμενος γύρος, που θα μπορούσε να είναι συναρπαστικός, θα ξεκινήσει από εκεί που τον είχαν αφήσει το 2001 η συμφωνία του Θόδωρου Καρατζά στην αρχή της Εθνικής, με τον Γιάννη Κωστόπουλο της Αlpha-Πίστεως. Η μεγάλη ιδέα που ήθελε να ενώσει δύο ισχυρές δυνάμεις και να δημιουργήσει έναν ισχυρό πόλο με σημαντική παρουσία κι εκτός συνόρων. Μια ιδέα, που ως στόχευση παραμένει επίκαιρη.