Με προβλήματα ξεκινάει και το 2011 για τις τράπεζες, με σημαντικότερο όλων το κρίσιμο ζήτημα της ρευστότητας. Το δυστύχημα για τις τράπεζες ωστόσο είναι ότι το πρόβλημα ρευστότητας οφείλεται σε παράγοντες που δεν βρίσκονται στον έλεγχο των τραπεζών. Οφείλεται στην κακή δημοσιονομική κατάσταση, στην αδυναμία της Ελληνικής Δημοκρατίας να αντλήσει κεφάλαια από τις αγορές και στη διάχυτη ανησυχία για την έκβαση της κρίσης.
Για να υπερβούν το πρόβλημα ρευστότητας οι τράπεζες θα πρέπει απαραιτήτως να μπει τάξη στα δημόσια οικονομικά και να αποκατασταθεί -έστω και εν μέρει- η αξιοπιστία για την εγχώρια οικονομία, ώστε το Δημόσιο να ολοκληρώσει με επιτυχία 2 – 3 εκδόσεις. Αν δεν γίνει αυτό είναι αδύνατο οι τράπεζες να αντλήσουν κεφάλαια από τη διατραπεζική: καμία τράπεζα δεν μπορεί να αντλήσει κεφάλαια όταν η χώρα στην οποία εδρεύει αντιμετωπίζει τα γνωστά προβλήματα. Το 2011 οι συνθήκες ρευστότητας θα επιδεινωθούν, τουλάχιστον για το πρώτο εξάμηνο.
«Κούρεμα»
Πολλοί από τους τίτλους που χρησιμοποιούν οι εγχώριες τράπεζες ως κάλυμμα για την άντληση ρευστότητας δεν θα γίνονται αποδεκτοί ως μη αξιόχρεοι, ενώ θα αυξηθεί το περιθώριο ασφαλείας, το αποκαλούμενο «κούρεμα» (haircut), που επιβαρύνονται οι ελληνικές τράπεζες. Ετσι, θα πρέπει να καλύψουν τη σχετική διαφορά στο περιθώριο ασφαλείας για ρευστότητα που έχουν ήδη λάβει, που θα οδηγήσει σε άμεση εκροή ρευστότητας πολλών δισ. ευρώ. Υπενθυμίζεται ότι η χρηματοδότηση των ελληνικών τραπεζών από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) φτάνει τα 95 δισ. ευρώ.
Δυσκολίες
Αν η ΕΚΤ προχωρήσει στη σταδιακή απόσυρση των έκτακτων μέτρων χρηματοδότησης το 2011 οι εγχώριες τράπεζες θα βρεθούν σε ακόμα πιο δύσκολη θέση. Την πίεση εντείνει και η εκροή καταθέσεων, καθώς για την άμβλυνση των επιπτώσεων της κρίσης τόσο οι επιχειρήσεις όσο και τα νοικοκυριά «καταναλώνουν» τα όποια αποθέματα καταθέσεων είχαν δημιουργήσει τα προηγούμενα χρόνια.
Πέραν του σοβαρού προβλήματος της ρευστότητας οι μεγάλες προκλήσεις που θα αντιμετωπίσουν το νέο έτος οι εγχώριες τράπεζες αφορούν την αύξηση των μη εξυπηρετούμενων δανείων, την πτώση των εσόδων από τραπεζικές εργασίες, αλλά και τις δευτερεύουσες -πλην σημαντικές- επιπτώσεις του κινδύνου που απορρέει από το δημόσιο χρέος. Η προειδοποίηση για την υποβάθμιση της πιστοληπτικής αξιολόγησης της χώρας από τον οίκο Fitch και η επαπειλούμενη υποβάθμιση των μετοχών των τραπεζών από τη Moody’s αντανακλούν τον έντονο προβληματισμό για το επίπεδο του δημοσίου χρέους και τις δυνατότητες επιτυχούς διαχειρίσεως της κατάστασης.
Ο κίνδυνος της χώρας, πέραν της επιδείνωσης των συνθηκών ρευστότητας, δημιουργεί ανησυχία και για την επίπτωση στα χαρτοφυλάκια των τραπεζών – καθώς διαθέτουν ομόλογα του ελληνικού Δημοσίου αξίας δεκάδων δισ. ευρώ. Αν το 2011 δεν αποφύγουμε κάποιου είδους αναδιάρθρωση υποχρεώσεων -κάτι που οι αγορές θεωρούν ως δεδομένο- τότε η αναπροσαρμογή της αξίας των ομολόγων του ελληνικού Δημοσίου που έχουν στα χαρτοφυλάκιά τους οι τράπεζες θα έχει επίπτωση στα κεφάλαιά τους.
Πονοκέφαλος
Η μεγάλη αύξηση των μη εξυπηρετούμενων δανείων αποτελεί τον δεύτερο μεγάλο πονοκέφαλο για τις τράπεζες. Στο τέλος του 2010 τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια για το σύνολο της εγχώριας αγοράς αναμένεται να διαμορφωθούν κοντά στο 10%, από 7,7% τον Δεκέμβριο του 2009 και 5% τον Δεκέμβριο του 2008. Στελέχη τραπεζών εκτιμούν ότι το 2011 ο δείκτης καθυστερήσεων θα κυμανθεί στο 12% με 13%. Υπογραμμίζεται ότι για την αντιμετώπιση των καθυστερήσεων οι τράπεζες υποχρεώνονται στη διενέργεια υψηλών προβλέψεων, οι οποίες «καταναλώνουν» το μεγαλύτερο μέρος των εσόδων.
Ζητείται συνολική λύση στην Ευρώπη
Συγκρατημένη αισιοδοξία για τη βελτίωση των συνθηκών το δεύτερο εξάμηνο του 2011 εκφράζουν επιτελικά στελέχη τραπεζών. Θεωρούν ότι το πρώτο τρίμηνο θα είναι κρίσιμο και θα καθορίσει σε μεγάλο βαθμό την εξέλιξη του έτους. Το πλέον κρίσιμο ζήτημα είναι η συνολική λύση που θα δοθεί στην ευρωπαϊκή κρίση χρέους. Οπως σημειώνουν στελέχη τραπεζών, η λύση αυτή δεν θα δώσει λύσεις σε όλα τα προβλήματα ούτε θα απαντήσει μεμιάς σε όλες τις ανησυχίες της αγοράς, ωστόσο θα αποτελέσει τη βάση για τη σταθεροποίηση της κατάστασης. Ετσι, και με την προϋπόθεση ότι θα προχωρήσουμε στην αποτελεσματική υλοποίηση του Μνημονίου και των μεγάλων διαρθρωτικών αλλαγών, σταδιακά θα αμβλυνθούν οι πιέσεις και θα δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για την ομαλοποίηση της κατάστασης. Η μερική ανάκτηση της αξιοπιστίας του ελληνικού Δημοσίου και η σταδιακή ομαλοποίηση των συνθηκών ρευστότητας είναι απαραίτητες ώστε να βρει ξανά τον βηματισμό της η οικονομία.