Με καράβι που έχει «κράτει» τις μηχανές του και πλέει σε θάλασσα με πολλούς σκοπέλους… παρομοιάζεται η ελληνική ακτοπλοΐα από πολλά στελέχη ακτοπλοϊκών εταιρειών. Μια εικόνα, που δυστυχώς επιβεβαιώνεται και από την ετήσια μελέτη της εταιρείας XRTC, συμβούλου επί ναυτιλιακών θεμάτων, όπου το μέλλον της ακτοπλοΐας περιγράφεται με μελανά χρώματα.
Το ερώτημα, πλέον, είναι εάν υπάρχει βιωσιμότητα και μέλλον, ή αν η ακτοπλοΐα που γνωρίζαμε μέχρι σήμερα έχει ολοκληρώσει τον ιστορικό της κύκλο. Επ’ αυτού κοινή παραμένει η αίσθηση ότι παρά τα αρνητικά στοιχεία, μια αναστροφή του κλίματος υπάρχει και ότι η ακτοπλοΐα δεν μπορεί να «πεθάνει», αφού, πέραν όλων των άλλων, από τη λειτουργία της εξαρτάται η συνοχή της νησιωτικής με την ηπειρωτική χώρα. Απλά απαιτείται σωστός συντονισμός εταιρειών, ναυτεργασίας (επιτυγχάνοντας εργασιακή ειρήνη), τραπεζών και Πολιτείας, ώστε μαζί να βγάλουν τον κλάδο από τους σκοπέλους όπου βρίσκεται, ως αποτέλεσμα λανθασμένων επιλογών και στρατηγικής όλων των εμπλεκόμενων πλευρών.
Η εικόνα της ακτοπλοΐας τους επόμενους μήνες, σύμφωνα με την ετήσια μελέτη της εταιρείας XRTC, είναι θολή και αβέβαιη εξαιτίας τεσσάρων κυρίως παραμέτρων:
1) Οι εταιρείες καταγράφουν μεγάλες ζημίες ως αποτέλεσμα της μειωμένης διακίνησης επιβατών και οχημάτων, της υψηλής τιμής των καυσίμων, που αντιστοιχούν στο 60% του συνολικού λειτουργικού κόστους του πλοίου, και του γεγονότος ότι έχει συρρικνωθεί σημαντικά η υψηλή περίοδος λειτουργίας τους. Είναι χαρακτηριστικό ότι τα καθαρά κέρδη, άνω των 350 εκατ. ευρώ, που αποκόμισαν οι εισηγμένες ακτοπλοϊκές εταιρείες ΑΝΕΚ, ΝΕΛ, Μινωικές Γραμμές και όμιλος Αttica, μαζί και η Hellenic Sea Ways (HSW), από το 2005 έως και το 2009, σχεδόν εξανεμίσθηκαν το 2010, οπότε καταγράφηκαν ζημίες περίπου 300 εκατ. ευρώ!
Στη μελέτη εκτιμάται ότι η συρρίκνωση της υψηλής περιόδου συνεχίζεται και κατά το 2011, και ουσιαστικά η αγορά θα επανέλθει στα επίπεδα του τέλους της δεκαετίας του ’90, όταν τα έσοδα από τους καλοκαιρινούς μήνες αντιστοιχούσαν στο 60-70% του ετήσιου όγκου εσόδων. Υπενθυμίζεται ότι στη χρονιά-σταθμό του 2008 το αντίστοιχο ποσό ήταν 37%.
2) Εξαιτίας της συρρίκνωσης της υψηλής περιόδου ελλοχεύει ο κίνδυνος μιας πιθανής εξόδου πλοίων προς άλλες αγορές, περισσότερο κερδοφόρες. Δηλαδή κατά την περίοδο Οκτωβρίου – Μαΐου, ενδέχεται το Αιγαίο να «ξεμείνει» από τα σύγχρονα πλοία και στη θέση τους να εκτελούν δρομολόγια παλαιότερα σκάφη, με άμεσες συνέπειες στο επίπεδο των παρεχόμενων υπηρεσιών.
3) Από τους επόμενους μήνες υπάρχει κίνδυνος περιορισμού των δρομολογίων από και προς τα νησιά, καθώς οι εταιρείες πρέπει να μειώσουν όσο το δυνατόν τα έξοδά τους με δεδομένα δύο στοιχεία: Πρώτον, ότι η περίοδος Οκτωβρίου – Μαΐου θεωρείται, πλέον, ζημιογόνος και δεύτερον ότι η κυβέρνηση εξετάζει να μειώσει τις επιδοτήσεις, άρα η συμμετοχή των εταιρειών σε δρομολόγια προς νησιά με χαμηλή κίνηση θεωρείται μη συμφέρουσα.
4) Η τραπεζική πίστη εξακολουθεί για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά να είναι αναιμική, με τις τράπεζες (ξένες και ελληνικές) να είναι διστακτικές στο να εξυπηρετήσουν ακόμα και παραδοσιακούς τους πελάτες. Οσον αφορά την άντληση κεφαλαίων από άλλες πηγές, όπως αυτή του χρηματιστηρίου, η κατάσταση ίσως να είναι και χειρότερη σε σχέση με τα παρελθόντα έτη λόγω των συνθηκών που επικρατούν στην ελληνική κεφαλαιαγορά.
Αναγκαία μέτρα – βήματα
Για να ανασυνταχθεί η ακτοπλοΐα, σύμφωνα με τη μελέτη της XRTC, θα πρέπει το κράτος:
α) Να δημιουργήσει ένα ελκυστικό σχεδιασμό του δικτύου θαλάσσιων μεταφορών, με σκοπό να προσελκύσει το ενδιαφέρον των ακτοπλόων για έστω και μερική απασχόληση των πλοίων το εννεάμηνο Σεπτεμβρίου – Μαΐου.
β) Να στηρίξει τις εταιρείες, εκσυγχρονίζοντας τις διατάξεις που αφορούν τα πληρώματα και αυξάνουν το κόστος λειτουργίας των πλοίων. Είναι πολύ πιο σημαντικό να υπάρχουν τα πλοία στη χώρα και να εργάζονται οι Ελληνες ναυτικοί από το να αυξηθεί η ανεργία με το κλείσιμο εταιρειών.
Αδυναμίες, ευκαιρίες και απειλές
Τα δυναμικά στοιχεία της ακτοπλοΐας είναι ο σχετικά νέος στόλος, η συνετή γεωγραφική διασπορά του στόλου, οι ομαλές σχέσεις με τις τράπεζες, οι τάσεις εκλογίκευσης του ανταγωνισμού και το επιχειρηματικό περιβάλλον.
Οι αδυναμίες εντοπίζονται στη μειωμένη έως και μηδενική ρευστότητα, στην περιορισμένη δυνατότητα άντλησης κεφαλαίων, στις αυξανόμενες ζημίες σε επίπεδο EBITDA, στην τελμάτωση δημοσίων επενδύσεων προς ανάπτυξη των λιμένων, στο εξαιρετικά ακριβό κόστος λειτουργίας των ακτοπλοϊκών πλοίων της χώρας λόγω αγκυλώσεων και απαρχαιωμένων νόμων.
Οι ευκαιρίες έχουν να κάνουν με την κατακόρυφη πτώση των αξιών των πλοίων, που δίνει δυνατότητα ασφαλών επενδύσεων, τη δρομολόγηση πλοίων σε επιδοτούμενες γραμμές και την πιθανή μείωση του εργατικού κόστους λόγω της γενικότερης οικονομικής πορείας του τόπου.
Τέλος, οι απειλές για την ακτοπλοΐα εντοπίζονται στο κόστος καυσίμων, στη συνεχιζόμενη μείωση της ζήτησης σε Ελλάδα και Αδριατική, στην οικονομική αδυναμία του επιβατικού κοινού, στην κρίση στην τραπεζική χρηματοδότηση, στις καθυστερήσεις πληρωμών από επιδοτήσεις λόγω οικονομικής κατάστασης του κράτους και στις έντονες και έκρυθμες αντιδράσεις του συνδικαλιστικού κινήματος.