Η τύχη της Ελλάδας δεν είναι ανεξάρτητη από την τύχη των άλλων χωρών της Ευρωζώνης. Οτιδήποτε άλλο εκτός από την παροχή βοήθειας στην Ελλάδα για να εξέλθει από την κρίση και να φανεί αντάξια στις υποχρεώσεις της, θα ήταν καταστροφικό για την Ευρωζώνη. Οι πρόσφατες πολιτικές εξελίξεις που προκάλεσαν τις γνωστές, έντονες κοινοτικές παρεμβάσεις προκαλούν, αλλά έχουν όμως την ερμηνεία τους.
Πρόκειται για τον φόβο εκδήλωσης ενός «απρόβλεπτου» γεγονότος σε κάποια από τις περισσότερο ασθενείς οικονομικά και πολιτικά χώρες της Ευρωζώνης. Αυτό το «απρόβλεπτο» γεγονός θα μπορούσε να λειτουργήσει σαν αιτία για να ξεσπάσει ένα ντόμινο οικονομικών εξελίξεων σε παγκόσμιο επίπεδο. Κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει με βεβαιότητα τι θα μπορούσε να συμβεί σε μια τέτοια περίπτωση. Οι περισσότερες οικονομίες είναι πλέον συνδεδεμένες μεταξύ τους. Αυτό που θα συμβεί σε μία χώρα μπορεί υπό τις κατάλληλες συνθήκες, πολύ γρήγορα, να μεταφερθεί στα μεγέθη μιας άλλης και υπό τη μορφή ενός σπιράλ εξελίξεων μπορεί να θέσει σε δοκιμασία όλο τον παγκόσμιο οικονομικό ιστό.
Στην περίπτωση που θα δοκιμασθεί ο παγκόσμιος ιστός που συνδέει τις οικονομίες, οι συνολικές επιπτώσεις σε αυτές θα μπορούσαν να είναι είτε πολύ βραχυχρόνιες είτε μακροχρόνιες, με συνέπειες που θα καταγράφονται για πολλά χρόνια. Δυστυχώς, οι σχέσεις που συνθέτουν τον παγκόσμιο οικονομικό ιστό δεν είναι τόσο εύλογες και «ευθύγραμμες». Δυστυχώς για όλους μας αυτές οι σχέσεις μπορούν να εμφανίσουν ανεξέλεγκτες μη γραμμικές και χαοτικές συμπεριφορές. Στην περίπτωση που θα εκδηλωθούν τέτοιες συμπεριφορές, δεν είναι μικρές οι πιθανότητες να περιπέσουμε σε μια ανεξέλεγκτη κρίση που θα μπορούσε για μερικές χώρες να έχει ορίζοντα πάνω από ένα μήνα, ενώ για άλλες μέχρι και τέσσερα ή και πολύ περισσότερα έτη.
Τα σενάρια
Στο εργαστήριο του Οικονομικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Κρήτης επεξεργασθήκαμε μια σειρά από τέτοια σενάρια, που εκπονήθηκαν με βάση την υπόθεση εργασίας ότι θα είχαμε ένα απρόοπτο γεγονός που θα μπορούσε να είναι είτε μία ανεξέλεγκτη χρεοκοπία της ελληνικής οικονομίας και αποχώρησή της από την ευρωπαϊκή νομισματική ένωση, είτε ανάλογες απρόβλεπτες εξελίξεις σε κάποια από τις χώρες της Ευρωζώνης με δύσκολα οικονομικά και πολιτικά προβλήματα. Τα σενάρια αυτά αναφέρονται σε «χαοτικές» επιπτώσεις που θα επέλθουν σε βασικά μακροοικονομικά μεγέθη της χωρών του G8.
Προσπαθήσαμε να εκτιμήσουμε τι θα μπορούσε να συμβεί τη χρονική περίοδο 2000-2006 εξαιτίας μιας σειράς από επιπτώσεις υπό τη μορφή ενός ντόμινο εξελίξεων στα βασικά οικονομικά μεγέθη των οκτώ περισσότερο ισχυρών χωρών του πλανήτη. Τις χώρες του G8. Ταυτόχρονα, έχοντας στη διάθεσή μας τα πραγματικά μεγέθη, έχουμε τη δυνατότητα να συγκρίνουμε τις επιπτώσεις του ντόμινο των εξελίξεων με την πραγματικότητα και έτσι να έχουμε μια εικόνα των χαοτικών επιπτώσεων στις οικονομίες. Ως παράδειγμα παρουσιάζουμε την περίπτωση της γερμανικής οικονομίας. Με ένα σενάριο εξέλιξης σχετικά δύσκολων μη γραμμικών και χαοτικών επιπτώσεων, παρουσιάζουμε αντιστοίχως τις επιπτώσεις ενός ντόμινο αρνητικών εξελίξεων στο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν, τον Δείκτη της Βιομηχανικής Παραγωγής, την Ανεργία και τον Δείκτη των Τιμών Καταναλωτή της γερμανικής οικονομίας.
Οι επιπτώσεις φαίνεται για μερικά μεγέθη να έχουν έναν ορίζοντα περίπου τεσσάρων ετών, ενώ για άλλα μεγέθη συνεχίζουν για περισσότερο χρονικό διάστημα. Μερικά μεγέθη όπως ο Δείκτης Τιμών Καταναλωτή και ο Δείκτης της Ανεργίας δεν θα επανέλθουν εύκολα στα επίπεδα που είχαν πραγματικά την περίοδο 2000-2005. Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι οι επιπτώσεις ενός ντόμινο αρνητικών εξελίξεων θα μπορούσαν να έχουν επιπτώσεις και σε μία οικονομία όπως η γερμανική, που για πολλούς αποτελεί τη «ραχοκοκαλιά» της Ευρωπαϊκής Ενωσης και τον πυρήνα των εξελίξεων στην Ευρωπαϊκή Νομισματική Ενωση.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι δεν συμφέρει κανέναν να αφήσει να εκδηλωθούν τέτοιες «χαοτικές» εξελίξεις έστω και αν έχουν σχετικά μικρή πιθανότητα εμφάνισης. Σε τέτοιες περιπτώσεις και με αυτό το σχετικά ακραίο αλλά όχι απίθανο να συμβεί σενάριο, οι επιπτώσεις θα είναι ανεξέλεγκτες για όλες τις χώρες που συμμετέχουν στην Ευρωζώνη, ενώ είναι σίγουρο ότι η επόμενη ημέρα θα είναι διαφορετική. Κανένας δεν θα ήθελε να αναλάβει τον κίνδυνο μιας τέτοιας εξέλιξης.
Δεν συμφέρει λοιπόν κανένα η μικρή σε αριθμούς Ελλάδα με τα πολλά οικονομικά και πολιτικά προβλήματα να αφεθεί στην τύχη της, που δεν είναι ανεξάρτητη από την τύχη των άλλων χωρών της Ευρωζώνης. Η αλληλεγγύη των εταίρων μας θα πρέπει να θεωρείται δεδομένη. Οτιδήποτε άλλο εκτός από την παροχή οικονομικής βοήθειας στην Ελλάδα ώστε να εξέλθει από την κρίση και να φανεί αντάξια στις υποχρεώσεις της, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να είναι καταστροφικό για τη χώρα αλλά και το σύνολο της Ευρωζώνης.
* Ο κ. Τσερκέζος είναι καθηγητής Οικονομετρίας στο Οικονομικό Τμήμα του Πανεπιστημίου της Κρήτης.