ΑΠΟΨΗ: Διαχείριση δημοσίου χρέους: προοπτικές και αναδρομές

ΑΠΟΨΗ: Διαχείριση δημοσίου χρέους: προοπτικές και αναδρομές

4' 46" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Εχουμε εξαντλήσει τις τεχνικές μείωσης του χρέους μετά το ΡSΙ; Ο Ελληνας πολίτης αναγκάστηκε τα τελευταία τρία χρόνια να αποκτήσει συνείδηση της βαθύτερης οικονομικής πραγματικότητας της χώρας και του βίαιου, υπό συνθήκη, ορθολογισμού των αγορών. Η ασυμμετρία των ευρωπαϊκών πολιτικών που εφαρμόστηκαν, καθώς και η θεσμική ανεπάρκεια, οδήγησε γρήγορα τις αγορές στην ετυμηγορία τους: δεδομένου ότι οι αναδιαρθρωτικές πολιτικές δεν αποδίδουν, η κρίση της Ευρώπης είναι κρίση υπερβολικού χρέους σε σχέση με τις παραγωγικές της ικανότητες προοπτικά. Αυτό είναι ακριβώς το σημείο στο οποίο το θέμα του χρέους ενδογενοποιείται, αποτελεί δηλαδή μέρος του προβλήματος, καθώς οι αγορές δεν χρηματοδοτούν πλέον φθηνά και εξαλείφουν τις όποιες δυνατότητες λύσης. Οι ευρωπαϊκές ηγεσίες αναζητούν λύσεις, σεβόμενες τις ευρωπαϊκές και ελληνικές πολιτικές ισορροπίες, γεγονός το οποίο συνεισφέρει περισσότερο στην πολυπλοκότητα του προβλήματος παρά στην απλοποίησή του. Αποτελεί αστοχία των ευρωπαϊκών ηγεσιών, οι οποίες αδυνατούν να κατανοήσουν τη φύση της οντότητας που οι ίδιες δημιούργησαν, μέσω άκριτης απορρύθμισης του χρηματοπιστωτικού συστήματος και θεσμικής ανεπάρκειας στο Ευρωσύστημα. Οι τελευταίες επιτάχυναν την κρίση χρέους, η διαχείριση της οποίας οδήγησε αναπόφευκτα στο ΡSΙ. Δεν αποτελεί εθνική νίκη, όμως με αυτό δεδομένο η αναζήτηση για ενεργητική διαχείριση του δημοσίου χρέους είναι επιτακτική. Το παρόν άρθρο αποσκοπεί να συνεισφέρει με την ανάλυση δύο νέων πτυχών: τα ευρωπαϊκά ομόλογα έργου (Project  Bonds) και την πρωτοβουλία Debt Free Greece.

Η θεσμοθέτηση των ομολόγων έργου αποτελεί de facto αναγνώριση του γεγονότος ότι οι ευρωπαϊκές υποδομές μοιράζονται, σε μεγάλο βαθμό, χαρακτηριστικά κινδύνου τα οποία είναι κοινά σε όλες τις χώρες του ευρώ, ενώ ο κίνδυνος της κάθε χώρας είναι μάλλον ιδιοσυγκρατικός και μπορεί να ελαχιστοποιηθεί στο πλαίσιο του διαφοροποιημένου ευρωπαϊκού χαρτοφυλακίου οικονομιών. Οι ομοιότητες αυτές σχετίζονται με τομεακά χαρακτηριστικά τα οποία έχουν αναπτυχθεί μέσω του κοινού ευρωπαϊκού θεσμικού κεκτημένου, καθώς και του κανονιστικού και λειτουργικού πλαισίου σε τομείς υποδομών όπως λιμάνια, αεροδρόμια, αυτοκινητόδρομοι και δίκτυα. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στις 29 Ιουνίου αποφάσισε την ενεργοποίηση συνολικού αναπτυξιακού πακέτου 120 δισ. ευρώ, από τα οποία μόνο 5 θα χρηματοδοτηθούν μέσω ομολόγων έργου. Η πρωτοβουλία είναι ανεπαρκής από ποσοτική άποψη, όμως ανοίγει τον δρόμο και δημιουργεί μια νέα κατηγορία ομολόγων μεταξύ του δημοσίου και του ιδιωτικού χρέους. Το προφίλ κινδύνου για τα νέα ομόλογα είναι σαφώς ηπιότερο από αυτό των υπερχρεωμένων περιφερειακών οικονομιών της Ευρωζώνης, όχι γιατί στηρίζεται από τις ισχυρές χώρες του ευρώ μέσω της από κοινού υποχρέωσης (joint liability), αλλά γιατί προσδιορίζεται από κοινά ευρωπαϊκά χαρακτηριστικά όσον αφορά τις υποδομές, οι οποίες επίσης λόγω του μονοπωλιακού τους χαρακτήρα βάλλονται λιγότερο από τον οικονομικό κύκλο. Υποστηρίζω ότι, υπό την αίρεση ικανοποίησης ορισμένων τεχνικών συνθηκών, τα ομόλογα έργου μπορούν να έχουν εικονικά αναδρομική εφαρμογή στο υφιστάμενο στοκ δημοσίου χρέους και κυρίως αυτό το οποίο παραμένει σε χέρια ιδιωτών. Εφόσον αυτό συμβαίνει, τότε είναι εύκολο να κατανοήσουμε ότι η επικινδυνότητα του δημοσίου χρέος, τόσο στην Ελλάδα όσο και σε άλλες χώρες, έχει στο παρελθόν υπερεκτιμηθεί συστηματικά. Οι σκέψεις αυτές μας οδηγούν σε δύο αποτελέσματα: ποσοτικά, το καθαρά δημόσιο χρέος κάθε χώρας-μέλους συρρικνώνεται κατά το ποσό της έκθεσής της στη χρηματοδότηση ανταποδοτικών υποδομών και, ποιοτικά, βελτιώνεται το συνολικό προφίλ κινδύνου και η σχέση μεταξύ δημοσίου χρέους και εθνικού προϊόντος εφόσον οι υποδομές παρουσιάζουν το ηπιότερο προφίλ κινδύνου από αυτούς που αναλαμβάνει το Δημόσιο. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να ορίσει μια ομάδα δράσης ώστε να εκτιμηθεί το μέγεθος του δημοσίου χρέους, σε κάθε χώρα, το οποίο θα μπορούσε να αποτελέσει αντικείμενο τέτοιας μεταχείρισης, και να επαναξιολογήσει τον αντίστοιχο κίνδυνο και το εθνικολογιστικό αποτύπωμα.

 Ενώ η πρόταση των ομολόγων έργου εστιάζει στην ακριβέστερη εκτίμηση και αποτίμηση των κινδύνων, η οποία θα μπορούσε να εφαρμόζεται διαχρονικά, συμπληρωματικές μέθοδοι εκμεταλλευόμενες τη βαθιά υποτίμηση των ελληνικών ομολόγων δύναται να αποβούν εξίσου αποτελεσματικές.

Η πρωτοβουλία της μη κυβερνητικής οργάνωσης Debt Free Greece (DFG), υπό τον κ. Πέτρο Νομικό, εκτελεί ουσιαστικό έργο. Απλή στη σύλληψη, πραγματοποιεί αγορά και ακύρωση των βαθιά υποτιμημένων κρατικών ομολόγων. Ετσι, για παράδειγμα, με λίγες εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ η DFG αγοράζει και ακυρώνει ελληνικά κρατικά ομόλογα ονομαστικής αξίας (και υποχρέωσης για το Δημόσιο) εκατομμυρίων ευρώ. Η προσπάθεια έχει τύχει θερμής υποδοχής από την κοινωνία, υπάρχουν ωστόσο απόψεις οι οποίες αμφισβητούν την αποτελεσματικότητά της. Για παράδειγμα, ο καθηγητής Γιάννης Βαρουφάκης, σε πρόσφατο άρθρο του, παρουσιάζει τρεις λόγους για τους οποίους διατείνεται ότι η προσπάθεια είναι καταδικασμένη σε αποτυχία. Διαφωνώ κάθετα και θα εξηγήσω γιατί συγκεκριμένα. Πρώτον, αναφέρεται στο γεγονός ότι το μεγαλύτερο μέρος του δημοσίου χρέους διακρατείται πλέον από τον «επίσημο» και όχι από το ιδιωτικό τομέα. Ωστόσο, υπάρχουν αρκετά δισεκατομμύρια ελληνικών κρατικών ομολόγων ακόμα σε ιδιωτικά χέρια, τα οποία αποτελούν πεδίον δόξης λαμπρόν για το εν λόγω εγχείρημα, όταν η χώρα έχει αναγκαστεί να περικόπτει ακόμα και χαμηλούς μισθούς και συντάξεις για να μειώσει τις υποχρεώσεις της για μερικές εκατοντάδες εκατομμύρια. Δεύτερον, αναφέρεται επίσης στο γεγονός ότι στην περίπτωση που ένα εγχείρημα τύπου DFG αποκτήσει μέγεθος, οι τιμές των ομολόγων θα ανεβούν κατακόρυφα, υπονομεύοντας έτσι την πρωτοβουλία καθεαυτήν. Η ίδια εξίσωση όμως οδηγεί και σε ένα δεύτερο διάβασμα, αφού κατακόρυφη άνοδος των τιμών των ομολόγων ισοδυναμεί με μείωση της απόδοσής τους και κατά συνέπεια του κόστους δανεισμού. Ας θυμηθούμε ότι η μείωση των επιτοκίων δανεισμού του Δημοσίου αποτελεί βασικό στόχο της προσπάθειας. Τρίτον, αναφέρεται επίσης στο γεγονός ότι το χρέος υπήρξε το σύμπτωμα και όχι η αιτία της κρίσης, η οποία κατ’ ουσίαν γεννήθηκε από τα δομικά προβλήματα της οικονομίας. Ομως αυτό ίσχυε κατά τη γένεση και το πρώτο στάδιο της κρίσης. Οταν η κρίση αποκτά δυναμική, τότε η πτυχή του χρέους ενδογενοποιείται και αποτελεί μέρος του προβλήματος, αφού η ονομαστική αξία του και οι τόκοι το καθιστούν μη βιώσιμο. Ως τέτοιο, είναι απολύτως αναγκαίο να αντιμετωπιστεί ταυτόχρονα με τα δομικά προβλήματα της οικονομίας.

 Δεν ανήκει στην DFG ή στην αναδρομική εφαρμογή των ομολόγων έργου να ολοκληρώσει από μόνη της το έργο της απάλειψης του δημοσίου χρέους, όπως και σε καμία μεμονωμένη πρωτοβουλία ή πολιτική. Η λύση βρίσκεται στον συνδυασμό πολλών συνιστωσών, οι οποίες δύνανται να συνεισφέρουν ουσιαστικά εφόσον αποτελούν μέρος ενός ολοκληρωμένου ευρωπαϊκού σχεδιασμού, αξιοποιώντας ρεαλιστικά τις συμπεριφορικές παραμέτρους της διεθνούς και εθνικής αγοράς. Είναι ακριβώς η επίμονη άγνοια αυτών των παραμέτρων η οποία οδήγησε τον Ρaul Κrugman  (New York Times, 17.06.2012,) να μιλήσει για Υβρι. 

*Ο κ. Γ. Χριστοδουλάκης είναι καθηγητής Χρηματοοικονομικής στο Μanchester Βusiness School, τ. ε. γραμματέας Αποκρατικοποιήσεων του υπουργείου Οικονομικών.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή