Το πρώτο έμπρακτο μήνυμα προς την Ελλάδα, ότι δεν υπάρχει άλλο περιθώριο ελιγμών και πρέπει να εφαρμοστεί το Μνημόνιο για να υπάρξει συνέχεια εντός του ευρώ, έστειλε χθες η Ευρωζώνη μέσω της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ).
Αυτή τη φορά, η πίεση δεν ήταν προφορική μέσω δηλώσεων. Ηταν στην πράξη, μέσω απόφασης της ΕΚΤ που προβλέπει ότι πλέον δεν θα κάνει δεκτά τα ελληνικά ομόλογα ως ενέχυρο για να παρέχει ρευστότητα στις ελληνικές τράπεζες. Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί ότι οι ελληνικές τράπεζες θα καλύπτουν τις ανάγκες τους για ρευστότητα μέσω του μηχανισμού της Τράπεζας της Ελλάδος (ΤτΕ) που υπάρχει για αυτό τον σκοπό (Emergency Liquidity Assistance – ΕLΑ).
Πέρα από την πολιτική χροιά που έχει η απόφαση της ΕΚΤ, έχει και αρνητική οικονομική επίπτωση. Δεδομένου ότι η χρήση των κεφαλαίων του ELA είναι πιο ακριβή από τη ρευστότητα από την ΕΚΤ, το κόστος χρήματος για τις τράπεζες και κατά συνέπεια για επιχειρήσεις και νοικοκυριά αυξάνεται.
Είναι ξεκάθαρο ότι η Ευρωζώνη στέλνει σαφές μήνυμα (μέσω της ΕΚΤ) προς την ελληνική κυβέρνηση να εφαρμόσει όσα μέτρα έχουν ήδη συμφωνηθεί, να εντοπίσει παρεμβάσεις ύψους 11,6 δισ. ευρώ για τα επόμενα χρόνια και να προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις και αποκρατικοποιήσεις. Ο,τι, δηλαδή, διακυβεύεται στον τρέχοντα έλεγχο της τρόικας.
Αυτό καταδεικνύεται από δύο γεγονότα:
1. Στην ανακοίνωση της ΕΚΤ επισημαίνεται ότι η εν λόγω απόφαση θα επανεξεταστεί μετά την ολοκλήρωση του ελέγχου της τρόικας στην Ελλάδα. Δηλαδή, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα μπορεί να αποδεχθεί και πάλι τα ελληνικά ομόλογα ως ενέχυρο για να παράσχει ρευστότητα στις ελληνικές τράπεζες, αλλά αυτό το συνδυάζει πλέον με την έκθεση της τρόικας για την πορεία της ελληνικής οικονομίας. Οπως ακριβώς γίνεται και με την απόφαση για την εκταμίευση ή μη της επόμενης δόσης του μηχανισμού στήριξης.
2. Η απόφαση αυτή αφορά μόνο την Ελλάδα και όχι τις άλλες δύο χώρες της Ευρωζώνης που βρίσκονται σε πρόγραμμα (Πορτογαλία και Ιρλανδία). Γεγονός το οποίο δείχνει πόσο στοχευμένη ήταν η απόφαση.
Για να γίνει, όμως, αντιληπτή η σημασία της χθεσινής απόφασης, θα πρέπει να γίνει μια αναφορά στο ιστορικό των αποφάσεων της ΕΚΤ τα τελευταία δύο χρόνια.
Στο πρώτο εξάμηνο του 2010, οι αγορές γύρισαν σταδιακά την πλάτη τους στην Ελλάδα και οι οίκοι αξιολόγησης υποβάθμιζαν διαρκώς την πιστοληπτική αξιολόγηση της χώρας. Τότε, η ΕΚΤ είχε αλλάξει τους κανονισμούς της και είχε αποφασίσει να κάνει αποδεκτά τα ελληνικά ομόλογα ως ενέχυρο για να δίνει ρευστότητα στις ελληνικές τράπεζες, ανεξαρτήτως βαθμολογίας που θα είχαν τα ελληνικά ομόλογα από τους οίκους.
Το γεγονός αυτό έδωσε την απαραίτητη «ανάσα» στην πραγματική οικονομία, καθώς η Ελλάδα δεν είχε κανέναν άλλον τρόπο να χρηματοδοτεί την οικονομία. Της ίδιας αντιμετώπισης έτυχαν και οι Ιρλανδία και Πορτογαλία, όταν άρχισαν να αντιμετωπίζουν προβλήματα.
Τώρα, δύο χρόνια έπειτα από εκείνη την απόφαση, η ΕΚΤ έρχεται να την άρει και να δηλώσει ότι πλέον δεν θα δέχεται τα ελληνικά ομόλογα ως ενέχυρο για να παράσχει ρευστότητα μέχρι να ολοκληρωθεί η έκθεση της τρόικας και να ξαναεξετάσει το ζήτημα. Ταυτόχρονα, «στέλνει» στον μηχανισμό του ELA που είναι πιο ακριβός, καθώς εκτιμάται ότι οι ελληνικές τράπεζες θα πρέπει να διαθέσουν περίπου 2 δισ. ευρώ επιπλέον σε τόκους για να αντικαταστήσουν τα κεφάλαια που είχαν αντλήσει με ενέχυρο τα ελληνικά ομόλογα με κεφάλαια του ΕLΑ.
Επίσης, από τον ELA υπάρχει ένα συγκεκριμένο ποσό που μπορεί να δανειστούν οι ελληνικές τράπεζες, το οποίο όμως κανείς δεν έχει κοινοποιήσει.
Τρύπα 1 δισ. ευρώ στα έσοδα
Μαύρη τρύπα 1 δισ. ευρώ κατεγράφη στα έσοδα στο τέλος του Ιουνίου, γεγονός το οποίο αναδεικνύει τα προβλήματα στην εκτέλεση του φετινού προϋπολογισμού. Ωστόσο, το υπουργείο Οικονομικών, για να αντισταθμίσει την αρνητική αυτή επίδοση των εσόδων, έχει προχωρήσει σε δραστικές περικοπές των πρωτογενών δαπανών, που ξεπερνούν τον στόχο κατά 1,5 δισ. ευρώ, αλλά και των δαπανών του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ) κατά 1,6 δισ. ευρώ.
Η «βόμβα», όμως, για τον προϋπολογισμό του 2012 είναι η χρηματοδότηση των ασφαλιστικών ταμείων. Κατά το πρώτο εξάμηνο του έτους έχουν ήδη εκταμιεύσει το 66,2% της συνολικής ετήσιας πίστωσης που είναι διαθέσιμη για τα Ταμεία. Ο ΟΓΑ έχει εισπράξει το 71,4%, το ΙΚΑ το 69,7%, ο ΕΟΠΥΥ το 68,7%, το ΤΑΠ–ΟΤΕ το 67,5%, το ΝΑΤ το 60,4% και ο ΟΑΕΕ το 53,3%. Πάντως, ακόμα και με αυτά τα δεδομένα, το πρωτογενές έλλειμμα έκλεισε κατά 1,9 δισ. ευρώ καλύτερα από τους στόχους και κατά 2,4 δισ. ευρώ το έλλειμμα του κρατικού προϋπολογισμού.