αρακολουθώ στον Τύπο την καθ’ όλα αξιέπαινη προσπάθεια του νέου υπουργού εργασίας κ. Γ. Βρούτση στην αντιμετώπιση των παράνομων συντάξεων και των προνοιακών επιδομάτων «μαϊμούδων». Με έχει εντυπωσιάσει η αποφασιστικότητα που δείχνει και πραγματικά εύχομαι να επιτύχει στο δύσκολο αυτό έργο.
Η λήψη σύνταξης ή προνοιακού επιδόματος χωρίς αυτό να το δικαιούται κάποιος, ισοδυναμεί με κλοπή. Είναι, ίσως, πράξη χειρότερη από τη φοροαποφυγή ή τη φοροδιαφυγή. Κάποιος που φοροδιαφεύγει μπορεί να ισχυριστεί (χωρίς αυτό να σημαίνει ότι είναι σωστό) ότι «γιατί να πληρώνω εγώ τους φόρους μου και να τα τρώνε οι άλλοι που δεν τα δικαιούνται». Την έχω ακούσει επανειλημμένα αυτή τη δικαιολογία χωρίς φυσικά να την υιοθετώ. Αντίθετα αυτός ο οποίος εν γνώσει του παίρνει κάποιο επίδομα, χωρίς να το δικαιούται δεν έχει απολύτως καμία δικαιολογία. Είναι κλοπή και σαν κλοπή πρέπει να αντιμετωπίζεται.
Το φαινόμενο δεν είναι φυσικά μόνο ελληνικό. Παντού υπάρχουν παρόμοιες καταστάσεις. Η αντιμετώπισή τους όμως είναι διαφορετική και πιο αποτελεσματική. Αξίζει να δούμε μερικές τέτοιες περιπτώσεις. Ξεκινώ με την πιο πρόσφατη που βρήκα στον διεθνή Τύπο.
Στη Νότιο Αφρική από τον Μάρτιο του 2012, το αντίστοιχο ΙΚΑ (South Africa Social Security Agency – SASSA) σε συνεργασία με την MasterCard, μια εταιρεία τεχνολογίας-πληροφορικής και μια τράπεζα εξέδωσε περισσότερες από 2,5 εκατομμύρια κάρτες για τους δικαιούχους προνοιακών επιδομάτων. Στις κάρτες χρησιμοποιούνται βιομετρικά στοιχεία για την καταπολέμηση της απάτης και την ταυτοποίηση των δικαιούχων με τη χρήση δακτυλικών αποτυπωμάτων και άλλων προσωπικών στοιχείων. Το νέο αυτό σύστημα περιορίζει σημαντικά το διαχειριστικό κόστος του SASSA σε 2 δολάρια ανά επίδομα επιτυγχάνοντας οικονομία που κυμαίνεται μεταξύ 37% – 53%. Μόνο το διαχειριστικό όφελος είναι της τάξεως των 375 εκατομμυρίων δολαρίων για τα επόμενα 5 χρόνια. Το κρίσιμο σημείο είναι τα βιομετρικά στοιχεία: δακτυλικά αποτυπώματα και άλλα προσωπικά στοιχεία για την εξασφάλιση της ταυτοπροσωπίας. Στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής από τον Ιανουάριο του 2008, το US Treasury Department, σε συνεργασία με μια τράπεζα ξεκίνησε τη διάθεση των επιδομάτων κοινωνικής ασφάλισης μέσω προπληρωμένων χρεωστικών καρτών. Η πρόθεση είναι όλα τα επιδόματα να πληρώνονται μέσω καρτών ώστε η χρήση των επιδομάτων αυτών να καταγράφεται και να αφήνει ίχνη για περαιτέρω διερεύνηση. Αξίζει να σημειωθεί ότι στους πλημμυροπαθείς του Τυφώνα Κατρίνα το 2005, όλα τα επιδόματα δόθηκαν σε προπληρωμένες χρεωστικές κάρτες. Το ίδιο συνέβη και στους πλημμυροπαθείς του Πακιστάν το 2008. Για την ιστορία αναφέρω ότι στο Ηνωμένο Βασίλειο όλες οι πληρωμές που έχουν σχέση με την κοινωνική ασφάλιση γίνονται από το 2003 μέσω λογαριασμών καρτών.
Στην Αίγυπτο από το 2006, η κυβέρνηση ύστερα από διεθνή διαγωνισμό, έχει αναθέσει τη διάθεση των προνοιακών επιδομάτων σε ξένη πολυεθνική εταιρεία. Στο σύστημα αυτό οι 6 εκατομμύρια δικαιούχοι έχουν εφοδιαστεί με μια προπληρωμένη κάρτα την οποία μπορούν να χρησιμοποιήσουν σε 110.000 προεπιλεγμένα καταστήματα για την αγορά μόνο ορισμένων αγαθών και υπηρεσιών. Μάλιστα τα αγαθά αυτά και οι υπηρεσίες παρέχονται στους δικαιούχους σε μειωμένες τιμές, τα δε καταστήματα επιδοτούνται με τη διαφορά. Την όλη παρακολούθηση και διαχείριση τους συστήματος την έχει αναλάβει η εταιρεία η οποία φυσικά αμείβεται για την υπηρεσία αυτή και είναι επίσης υπόλογη για τυχόν παρατυπίες ή παρανομίες.
Σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις υπάρχουν κοινά σημεία. Το βασικότερo είναι η χρήση κάρτας για τις συναλλαγές ώστε να υπάρχει πλήρης καταγραφή σχετικά με τη χρήση του προνοιακού επιδόματος. Είμαι βέβαιος ότι εδώ θα αρχίσουν οι αντιρρήσεις για τον Μεγάλο Αδελφό. Δεν είναι σωστό κάποιος που ζητάει βοήθεια να λογοδοτεί πώς ξοδεύει αυτή τη βοήθεια; Αν 100 επιχειρηματίες ή πολιτικοί μας «έκλεβαν» 10 εκατομμύρια ο καθένας, όλοι μας θα θέλαμε να μάθουμε τα ονόματά τους και να τους στείλουμε στη φυλακή. Αν όμως 100.000 συμπολίτες μας, κλέβουν από 10.000 ευρώ (που είναι ακριβώς το ίδιο ποσό) δεν μας ενδιαφέρει ούτε ποιοι είναι ούτε πού τα ξοδεύουν.
Το δεύτερο και σημαντικότερο κοινό σημείο, είναι η συνεργασία μεταξύ Κράτους, ιδιωτικών εταιρειών και τραπεζών. Εδώ είναι που τα πράγματα γίνονται δύσκολα αν όχι αδύνατα. Στην Ελλάδα έχουμε δαιμονοποιήσει τόσο τις ιδιωτικές εταιρείες όσο και τις τράπεζες. Αυτό είναι ίσως και το μεγαλύτερο πρόβλημα στον εκσυγχρονισμό του Δημοσίου. Θέλει να τα κάνει όλα «με ίδια μέσα και αυτεπιστασία». Και ας πούμε ότι μπορεί να τα καταφέρει μόνο του να κάνει όλα αυτά που δεν μπόρεσε να κάνει μέχρι σήμερα. Τις παρατυπίες – παρανομίες οι ιδιωτικές εταιρείες θα τις πλήρωναν σαν ρήτρα. Το Κράτος όμως παρά το γεγονός ότι διαπίστωσε ότι υπήρχαν 20.000 συντάξεις «μαϊμούδες» μόνο 13 έχουν παρουσιαστεί από Ταμεία για διερεύνηση. Δηλαδή λιγότερο από 1 στα χίλια! Οι πιθανότητες είναι υπέρ των παράνομων, γι’ αυτό και πάντα θα υπάρχουν και παρατυπίες και παρανομίες.
*Σύμβουλος Επιχειρήσεων.