Μία από τις προϋποθέσεις για να είναι επιτυχής και ρεαλιστική η προσπάθεια οικονομικής ανάπτυξης μέσω της έρευνας είναι και η ύπαρξη ιδιωτικού τομέα ο οποίος στηρίζεται στη δική του προηγμένη τεχνολογία για την επίτευξη του κέρδους και ο οποίος θα χαρακτηριζόταν «έντασης τεχνολογίας». Δυστυχώς ο σχετικός τομέας είναι πολύ μικρός, όπως φαίνεται άμεσα από το ποσοστό χρηματοδότησης της έρευνας από τον ιδιωτικό τομέα, το οποίο περιορίζεται σε 0,16% του ΑΕΠ, ενώ για τη Φινλανδία είναι 2,7%. Πράγματι η ανάπτυξη του παραγωγικού τομέα στην Ελλάδα στηρίχθηκε σε δραστηριότητες έντασης εργασίας με εισαγόμενη και συχνά παρωχημένη τεχνολογία. Για αυτό τον λόγο όταν το εργατικό κόστος έγινε σημαντικά μεγαλύτερο από άλλων γειτονικών χωρών αλλά και των αναπτυσσόμενων ασιατικών χωρών, τα περισσότερα εργοστάσια έκλεισαν. Η πλειοψηφία των Ελλήνων επιχειρηματιών δεν είχε την αναγκαία υπομονή και επιμονή ώστε να επενδύσει στην έρευνα και σε κέρδη που θα έρχονταν ύστερα από αρκετά χρόνια προσπάθειας, όταν ήταν πιο εύκολο να έχει άμεσο κέρδος από δραστηριότητες που σχετίζονταν με την υπερβολική κατανάλωση.
Δεν μπορούμε όμως να μην αναφέρουμε ότι στα παραπάνω υπάρχουν πολλές φωτεινές εξαιρέσεις. Ισως πολλοί συμπατριώτες μας θα μείνουν έκπληκτοι αν μάθουν ότι υπάρχει βιομηχανία ηλεκτρονικών εγκατεστημένη σε επαρχιακή πόλη με πέντε θυγατρικές επιχειρήσεις και δύο εργοστάσια στο εξωτερικό, στην οποία πάνω από το 50% του προσωπικού έχει δίπλωμα ΑΕΙ και ΤΕΙ ενώ 20 άτομα έχουν διδακτορικό ή μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών (10% του προσωπικού).
Η σημερινή κρίση κατανάλωσης μπορεί να αποτελέσει την αφορμή για επαναπροσδιορισμό των επιχειρηματικών κινήσεων. Προς αυτό τον σκοπό πρέπει να ληφθούν κάποια απλά μέτρα όπως η καταγραφή των καινοτόμων επιχειρήσεων. Αυτές θα πρέπει να είναι και οι κύριοι αποδέκτες των ερευνητικών κονδυλίων του ΕΣΠΑ. Υπάρχουν απλά και αδιαμφισβήτητα κριτήρια για το ποια επιχείρηση είναι καινοτόμος όπως π.χ. (i) αν είναι κάτοχος πρωτότυπης τεχνολογίας, (ii) το ποσοστό του κύκλου εργασιών της που προέρχεται από τεχνολογία ανεπτυγμένη από την επιχείρηση (30% κατ’ ελάχιστον), (iii) αν ο τομέας δραστηριοποίησής της είναι σχετικός με υψηλή τεχνολογία, (iv) αν υπάρχει τμήμα έρευνας και ανάπτυξης επανδρωμένο με επιστήμονες με σαφή ερευνητική κατεύθυνση. Στο μητρώο αυτό θα ενταχθούν όλες οι εταιρείες τεχνοβλαστοί (spin-off) αφού κατ’ εξοχήν πληρούν τα προαναφερόμενα κριτήρια.
Σε πρώτη φάση θα μπορούσε να δημιουργηθεί από μια υπηρεσία όπως η Γενική Γραμματεία Ερευνας και Τεχνολογίας μέσω δημόσιας πρόσκλησης προς όλες τις επιχειρήσεις στην οποία θα αναφέρεται ότι η συμπερίληψη μιας επιχείρησης στο συγκεκριμένο μητρώο θα έχει άμεσο αντίκτυπο στις πιθανότητες χρηματοδότησης στα ερευνητικά προγράμματα που προκηρύσσονται. Σε δεύτερη φάση θα πρέπει να υπάρξει συντονισμένη δράση με συμμετοχή και άλλων υπηρεσιών όπως και του Συνδέσμου Ελληνικών Βιομηχανιών με σκοπό την ίδρυση ελληνικού επιμελητηρίου καινοτόμων επιχειρήσεων. Η τρίτη φάση και μεταγενέστερη θα είναι και η ίδρυση σχετικού παραρτήματος του Χρηματιστηρίου Αθηνών.
Εν κατακλείδι, η Ελλάδα έχει μια ιστορική ευκαιρία να αναθεωρήσει το παραγωγικό και αναπτυξιακό μοντέλο προωθώντας την έρευνα και την τεχνολογία ως κύριους μοχλούς ανάπτυξης. Προς αυτό τον σκοπό θα πρέπει να υπάρξει άμεση στήριξη των καινοτόμων επιχειρήσεων αλλά και να τεθούν μακροχρόνιοι στόχοι και αντίστοιχος προγραμματισμός σε συνεργασία μαζί τους. Η δημιουργία του μητρώου καινοτόμων επιχειρήσεων είναι το πρώτο και αναγκαίο βήμα προς αυτή τη κατεύθυνση.
*Ερευνητής Ιδρύματος Τεχνολογίας Ερευνας (ΙΤΕ)