Με τις δύο πλευρές να θέτουν τις κόκκινες γραμμές τους στον διάλογο που έχει ανοίξει για την κάλυψη του ελλείμματος των ΑΠΕ, έκλεισε ο πρώτος κύκλος επαφών του υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας Κωστή Χατζηδάκη με τους φορείς της αγοράς. Κατά τα άλλα, η απόσταση μεταξύ των δύο πλευρών για τα μέτρα που θα ληφθούν και κοινώς για το ποιος θα πληρώσει το «μάρμαρο» παραμένει, αν και οι συναντήσεις βοήθησαν στο να πέσουν οι τόνοι αλλά και να αναλάβουν αμφότεροι δεσμεύσεις.
Το μεν υπουργείο ότι δεν θα προχωρήσει σε μονομερείς ενέργειες αιφνιδιάζοντας την αγορά, οι δε φορείς ότι θα υποβάλουν εναλλακτικές εξειδικευμένες προτάσεις που δεν θα οδηγούν σε αύξηση του ΕΤΜΕΑΡ ώστε να μην επιβαρυνθούν νοικοκυριά και επιχειρήσεις και επίσης δεν θα επιβαρύνουν τη ΔΕΗ. Οι δύο αυτές παράμετροι τέθηκαν από τον κ. Χατζηδάκη ως κόκκινη γραμμή, ενώ ο ίδιος δεσμεύτηκε επίσης ότι δεν θα υπάρξει αιφνιδιασμός και ότι δεν πρόκειται να θιγούν συμβάσεις χωρίς τη συναίνεση των τραπεζών, έτσι ώστε να μην υπάρξει επιβάρυνση για τους επενδυτές.
Διαβεβαιώσεις
Ο υπουργός διαβεβαίωσε επίσης τους συνομιλητές του (εκπροσώπους αιολικών και φωτοβολταϊκών έργων και μεγάλων ξένων επενδυτών με ισχυρή παρουσία στην εγχώρια αγορά ΑΠΕ) ότι η λύση που θα βρεθεί, θα διασφαλίζει το κλίμα επενδυτικής ασφάλειας και εμπιστοσύνης στη χώρα.
Η πλευρά των επενδυτών ζήτησε από τον υπουργό σαφείς και συγκεκριμένες προτάσεις, καθώς και πρόσβαση στα στοιχεία των δύο μελετών για τη βιωσιμότητα του ΕΛΑΠΕ που καταρτίζουν αυτή την περίοδο με τη συνδρομή εξωτερικών συμβούλων η ΡΑΕ και ο ΔΑΠΑΕΠ. Ο υπουργός θα καλέσει εκ νέου σε συναντήσεις τους φορείς της αγοράς όταν θα έχει ένα πιο σαφές περίγραμμα πρότασης να τους παρουσιάσει, το οποίο προϋποθέτει την ολοκλήρωση των μελετών ΡΑΕ και ΔΑΠΑΕΠ.
Η συζήτηση για το επίμαχο θέμα ελλείμματος του ΕΛΑΠΕ μεταφέρθηκε και στο Μαξίμου από τους εκπροσώπους τεσσάρων ευρωπαϊκών εταιρειών με σημαντικό χαρτοφυλάκιο στην Ελλάδα και συγκεκριμένα την ιταλική Enel, την ισπανική Iberdrola και τις γαλλικές EDF και Eren-Total. Oι εκπρόσωποι των ξένων εταιρειών μετέφεραν στον ίδιο τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη την ενόχλησή τους για το ενδεχόμενο επιβολής έκτακτης εισφοράς και μονομερούς παραβίασης των συμβάσεων με το ελληνικό Δημόσιο, αλλά και τον σκεπτικισμό τους για την επέκταση της επενδυτικής τους δραστηριότητας στην Ελλάδα.
Είναι ενδεικτικό της δυσαρέσκειας των ξένων επενδυτών το σχόλιο εκπροσώπου μεγάλης εταιρείας του κλάδου στην «Κ» μετά τη συνάντηση στο Μαξίμου. «Είναι στα χέρια του πρωθυπουργού αν θα κρατήσει τους επενδυτές στις ΑΠΕ και το όραμα της πράσινης ανάπτυξης ζωντανά», σχολίασε.
Η αγωνία της αγοράς για την επιβολή έκτακτης εισφοράς σε παλαιά έργα ΑΠΕ παραμένει. Παράγοντες που παραβρέθηκαν στις συναντήσεις με τον υπουργό, τονίζουν στην «Κ» ότι «από πουθενά δεν προέκυψε ότι το μέτρο αυτό έχει αποσυρθεί από το τραπέζι της συζήτησης». Αναφέρουν μάλιστα ότι ο υπουργός απέφυγε να αποδεχθεί κάποια τέτοια δέσμευση, κάνοντας μάλλον σαφές ότι εξετάζει τα πάντα συμπεριλαμβανομένου και του μέτρου της έκτακτης εισφοράς. Η πλευρά των εταιρειών δεν κρύβει τη δυσαρέσκειά της τόσο για το ενδεχόμενο επιβολής έκτακτης εισφοράς όσο και για τον τρόπο που άνοιξε αυτή η συζήτηση, στοχοποιώντας εμμέσως τον κ. Χατζηδάκη και τις αναφορές του σε «υπερκέρδη» και υψηλές εγγυημένες τιμές.
«Ο τρόπος που άνοιξε αυτή η συζήτηση ήταν λίγο κόντρα στη διακηρυγμένη άποψη της κυβέρνησης για τις επενδύσεις και κυρίως τις πράσινες επενδύσεις και αυτό είναι παράδοξο», σχολιάζει στην «Κ» παράγοντας του κλάδου των ΑΠΕ. Οι ίδιοι παράγοντες επικρίνουν τον τρόπο που χειρίστηκε το υπουργείο το αίτημα προς την Ε.Ε. για κάλυψη του ελλείμματος από πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης. «Θα πρέπει να πάμε στην Ε.Ε. με απολύτως τεκμηριωμένο και το τελευταίο ευρώ που οφείλεται στην πανδημία», τονίζουν, σημειώνοντας εμφατικά ότι αιτία της εκτίναξης του ελλείμματος δεν είναι μόνο η πανδημία αλλά και η μείωση του ΕΤΜΕΑΡ πέρυσι κατά 25%.
Η αγορά των ΑΠΕ υπολογίζει ότι η επίπτωση από την πανδημία στο έλλειμμα είναι της τάξης των 100 εκατ. ευρώ για το 2020 και ότι αυτό το ποσό θα πρέπει να διεκδικήσουμε ως χώρα τεκμηριωμένα για να μην έχουμε τα αντίθετα αποτελέσματα. Μια δεύτερη πηγή εσόδων, σύμφωνα με τους φορείς των ΑΠΕ, είναι η αύξηση του ποσοστού εσόδων από τη δημοπρασία δικαιωμάτων εκπομπής διοξειδίου του άνθρακα που κατευθύνεται στον ΕΛΑΠΕ, από 65% σε 85% για μια περίοδο δύο ετών. Με αυτό το μέτρο εκτιμάται ότι θα εισρεύσουν στον λογαριασμό πλέον των 100 εκατ. το έτος.
Εξοικονόμηση
Ποσό 120 εκατ. ευρώ ετησίως, τέλος, υποστηρίζουν ότι μπορεί να εξοικονομηθεί από τη διατήρηση της αντισταθμιστικής χρέωσης του ΜΜΚΘΣΣ και μετά την έναρξη λειτουργίας των νέων αγορών ηλεκτρισμού (Target Model). Oι τρεις αυτές προτάσεις αποτελούν τον βασικό κορμό πάνω στον οποίο δουλεύουν οι φορείς των ΑΠΕ για να καταλήξουν σε πιο εξειδικευμένες προτάσεις, τις οποίες θα παρουσιάσουν στο υπουργείο κατά τον επόμενο κύκλο επαφών.
Το υπουργείο θα εμφανίσει σε αυτόν τον κύκλο μια συνολική πρόταση και για τα έτη 2021-2022, αφού εάν δεν ληφθούν μέτρα στο τέλος του 2022 το έλλειμμα θα εκτιναχθεί κοντά στο 1 δισ. ευρώ. Κοινή πάντως είναι η αγωνία τόσο του υπουργείου όσο και της αγοράς για την επίπτωση στο έλλειμμα από ένα πιθανό δεύτερο lockdown που θα προκαλέσει μείωση της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας. Το έλλειμμα του ΕΛΑΠΕ, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του ΔΑΠΑΕΠ, διαμορφώνεται στο τέλος του έτους στα 217,6 εκατ. ευρώ, ενώ εάν συνυπολογιστεί και το «μαξιλάρι» των 70 εκατ. ευρώ κατ’ έτος που προβλέπει ο νόμος, στα 287,6 εκατ. ευρώ.
Η τελευταία μελέτη του ΣΠΕΦ (Σύνδεσμος Παραγωγών Ενέργειας από Φωτοβολταϊκά) εκτιμά ότι το έλλειμμα εάν δεν ληφθεί κανένα μέτρο θα εκτιναχθεί στα 545 εκατ. ευρώ στο τέλος του 2021 και στα 976 εκατ. ευρώ στο τέλος του 2022, δεδομένου ότι κάθε χρόνο θα μπαίνει στο σύστημα νέα ισχύς 800 MW από ΑΠΕ, σύμφωνα με τις προβλέψεις του ΕΣΕΚ (Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Ενέργεια και το Κλίμα). Είναι κοινή η θέση όλων των φορέων του κλάδου ότι το έλλειμμα στον ΕΛΑΠΕ προέκυψε κατά βάση από τη μείωση του ΕΤΜΕΑΡ κατά 25% πέρυσι τον Σεπτέμβριο με αναδρομική ισχύ από 1/1/2019 με κυβερνητική απόφαση, προκειμένου να αντισταθμιστούν οι αυξήσεις τιμολογίων της ΔΕΗ και να μην υπάρξει επιβάρυνση για τους καταναλωτές.
Η απόφαση αυτή στέρησε από τον ΕΛΑΠΕ 400 εκατ. ευρώ στη διετία 2019-2020 τα οποία, όπως υποστηρίζει η πλευρά των παραγωγών ΑΠΕ, εάν υπήρχαν ο λογαριασμός δεν θα ήταν σήμερα ελλειμματικός. Οι φορείς της αγοράς υποδεικνύουν ως λύση και το παράδειγμα της Γερμανίας, η οποία αποφάσισε να καλύψει το έλλειμμα με κονδύλια του κρατικού προϋπολογισμού και στη συνέχεια την υποκατάστασή τους από το Ταμείο Ανάκαμψης. Η πλειονότητα των ευρωπαϊκών χωρών πάντως και συγκεκριμένα οι 21 από τις 27, σύμφωνα με στοιχεία των Ευρωπαίων Ρυθμιστών Ενέργειας που ανέδειξε η πλευρά των προμηθευτών ενέργειας, καλύπτουν τα ελλείμματα των ΕΛΑΠΕ από συγκεκριμένο τέλος που χρεώνεται στους λογαριασμούς ρεύματος (αντίστοιχο με το ΕΤΜΕΑΡ που εφαρμόζεται στην Ελλάδα), καθιστώντας απόλυτα διαφανές στους καταναλωτές το κόστος συνεισφοράς τους στην εν εξελίξει μετάβαση προς τις καθαρότερες μορφές ενέργειας.
Απελευθερώνεται η χονδρική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας
Με υψηλές προσδοκίες για την εξάλειψη των στρεβλώσεων που επιβαρύνουν τους καταναλωτές με υπέρογκα κόστη, αλλά και μια εύλογη ανησυχία για το πώς θα ανταποκριθεί το σύστημα, ξεκινάει από σήμερα 1η Νοεμβρίου η λειτουργία του Target Model, δηλαδή του ενιαίου μοντέλου χονδρεμπορικής αγοράς που εφαρμόζεται σε όλες τις χώρες της Ε.Ε. Η εναρμόνιση της εσωτερικής αγοράς ηλεκτρισμού με το μοντέλο της ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς αποτελεί υποχρέωση της Ελλάδας έναντι της Ε.Ε., με το οποίο συμμορφώνεται με καθυστέρηση ετών.
Καθυστέρηση
Το τίμημα αυτής της καθυστέρησης είναι η διαμόρφωση της υψηλότερης τιμής ρεύματος στη χονδρική αγορά και οι εξ αυτής αρνητικές επιπτώσεις στην ανταγωνιστικότητα των ελληνικών επιχειρήσεων και της οικονομίας της χώρας. Η ενιαία ευρωπαϊκή αγορά ηλεκτρισμού αίρει τους περιορισμούς στις συναλλαγές μεταξύ των εθνικών αγορών, δημιουργώντας τις προϋποθέσεις για να ρέει στην κατανάλωση η φθηνότερη ενέργεια όπου και αν παράγεται. Αυτή τη στιγμή το 95% της ευρωπαϊκής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας είναι συζευγμένο – 1.500 TWh (Τεραβατώρες) τον χρόνο. Το εκτιμώμενο «κοινωνικό πλεόνασμα» στην Ε.Ε. από τη μείωση των τιμών χονδρεμπορικής από τη σύζευξη των αγορών είναι της τάξης του 1 δισ. ευρώ ετησίως.
«Ως μια διαδικασία που θα οδηγήσει σε μείωση του κόστους ενέργειας για τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά και η οποία, σε συνδυασμό με την ανάπτυξη των εγχώριων και διασυνοριακών διασυνδέσεων, θα επιτρέψει στη χώρα μας να αξιοποιήσει καλύτερα το πλούσιο αιολικό και ηλιακό δυναμικό της και να αυξήσει τις εξαγωγές ηλεκτρικής ενέργειας» περιέγραψε το νέο μοντέλο αγοράς ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Κωστής Χατζηδάκης, προαναγγέλλοντας την έναρξή του την περασμένη Πέμπτη.
Το Target Model περιλαμβάνει τρεις νέες αγορές, που θα ξεκινήσουν να λειτουργούν από την 1η Νοεμβρίου και θα αντικαταστήσουν το υφιστάμενο μοντέλο, γνωστό ως «Ημερήσιος Ενεργειακός Προγραμματισμός» (ΗΕΠ). Πρόκειται ειδικότερα για:
α) Την Αγορά Επόμενης Ημέρας ή Προημερήσια Αγορά (Day-Ahead Market): είναι η βασική χονδρεμπορική αγορά, όπου αγοράζονται και πωλούνται οι ποσότητες ηλεκτρικής ενέργειας που θα παραχθούν και θα παραδοθούν την επόμενη ημέρα. Απλουστευτικά θα μπορούσε να περιγραφεί ως η διάδοχος αγορά του ΗΕΠ και θα τη λειτουργεί το Ελληνικό Χρηματιστήριο Ενέργειας (ΕΧΕ).
β) Την Ενδοημερήσια Αγορά (Intra-Day Market), μέσω της οποίας γίνονται συμπληρωματικές αγορές και πωλήσεις εντός της ίδιας ημέρας παράδοσης και μπορούν να διορθωθούν οι θέσεις της αγοράς της επόμενης ημέρας. Ουσιαστικά οι «παίκτες» συμμετέχουν σε συναλλαγές όσο το δυνατόν πλησιέστερα στον πραγματικό χρόνο.
γ) Την Αγορά Εξισορρόπησης (Balancing Market), όπου σε πραγματικό χρόνο εξισορροπείται η ζήτηση με τη διαθέσιμη προσφορά, καλύπτονται διαφορές μεταξύ των προβλέψεων/αποτελεσμάτων των προηγούμενων δυο αγορών και της πραγματικής παραγωγής και αποζημιώνονται οι μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας για τη διαθεσιμότητά τους να συμβάλουν σε αυτή τη διαδικασία εξισορρόπησης. Την αγορά αυτή λειτουργεί ο ΑΔΜΗΕ. Πέραν των παραπάνω, από τον Μάρτιο του 2020 λειτουργεί –μέσω του ΕΧΕ– η Προθεσμιακή Αγορά (Forward Market) στην οποία πραγματοποιούνται αγοραπωλησίες συμβολαίων ηλεκτρικής ενέργειας, με στόχο την παράδοσή της σε μελλοντικό χρόνο και σε προσυμφωνημένες τιμές.
Πώς όμως συμβάλλει το Target Model στην ενίσχυση του ανταγωνισμού και στην άρση των στρεβλώσεων στην αγορά ενέργειας;
Η ύπαρξη τριών αγορών (επόμενης ημέρας, ενδοημερήσιας, εξισορρόπησης) σε αντίθεση με μία (ΗΕΠ) είναι ένα πολύ μεγάλο βήμα προς τη ρεαλιστικότερη αποτύπωση της πραγματικότητας της ελληνικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, που φτάνει πλέον κοντά στον πραγματικό χρόνο και την αύξηση του ανταγωνισμού.
Διευκολύνεται η άρση των στρεβλώσεων καθώς πολλά διορθωτικά μέτρα, που κρίνονταν αναγκαία βάσει του προηγούμενου συστήματος και επιβάλλονταν με μηχανισμούς εκτός αγοράς (π.χ. μηχανισμός ανάκτησης μεταβλητού κόστους, κόστος αποσυγχρονισμού μονάδων παραγωγής), πλέον ενσωματώνονται στο πλαίσιο της αγοράς, οδηγώντας σε ορθολογικότερες χονδρεμπορικές τιμές. Εκλείπουν έτσι οι συμπληρωματικές χρηματορροές που δυσχεραίνουν την κατανόηση του συνολικού κόστους λειτουργίας.
Εργαλεία
Οι συμμετέχοντες στις νέες αγορές έχουν πλέον όλα τα εργαλεία να διορθώνουν τη θέση τους σε διαφορετικά χρονικά πλαίσια, ώστε να εξασφαλίζουν τις μικρότερες δυνατές αποκλίσεις γι’ αυτούς και, κατά συνέπεια, την οικονομικότερη λειτουργία της αγοράς στο σύνολό της.
Επίσης, μέσω της δυνατότητας των συμμετεχόντων να πραγματοποιούν συναλλαγές όσο το δυνατόν πλησιέστερα στον πραγματικό χρόνο στην Ενδοημερήσια Αγορά, καθίσταται δυνατή η αποτελεσματική συμμετοχή των ΑΠΕ και της λεγόμενης «απόκρισης της ζήτησης» (demand response) στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας. Ειδικότερα, οι Φορείς Σωρευτικής Εκπροσώπησης των ΑΠΕ θα μπορούν μέσω της συμμετοχής στις επιμέρους αγορές να ελαχιστοποιούν το κόστος και το ρίσκο μεγάλων χρεώσεων στην εκκαθάριση της Αγοράς Εξισορρόπησης. Οι δε καταναλωτές ηλεκτρικής ενέργειας, μέσω της μελλοντικής ενσωμάτωσης νέων τεχνολογιών (ψηφιοποίηση, έξυπνοι μετρητές κ.ά.), θα έχουν τη δυνατότητα να λαμβάνουν μέρος στην αγορά, καθιστώντας δυνατή τη συμμετοχή περισσότερων πόρων σε αυτή.