Η έκθεση Πισσαρίδη προτείνει σε μεγάλο ποσοστό μεταρρυθμίσεις και υποδομές που δεν υπάρχουν στη χώρα ή δεν έχουν ολοκληρωθεί και δυνητικά θα συμβάλουν στην ανάπτυξη της οικονομίας, την προστασία του περιβάλλοντος και την ευημερία των πολιτών. Η δική μου αναφορά θα εστιάσει στην κατάθεση προτάσεων αποκλειστικά για θέματα χωροταξικού σχεδιασμού και γεωχωρικών δεδομένων, διαχείρισης αποβλήτων, ενέργειας και υποδομών.
Η Ελλάδα είναι η μοναδική χώρα της Ε.Ε. που δεν έχει κτηματολόγιο για το σύνολο της επικράτειας. Είναι χαρακτηριστικό ότι από το σύνολο των δημοτικών ενοτήτων το 2016, το 16% είχε εγκεκριμένο Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο ή Σχέδιο Χωρικής και Οικιστικής Οργάνωσης Ανοιχτής Πόλης, το 31% είχε ξεκινήσει την κατάρτισή τους και το 53% δεν είχε καν καταφέρει να ξεκινήσει τις απαραίτητες διαδικασίες. Ετσι, το 66% των επιχειρήσεων ήταν σε εκτός σχεδίου περιοχές και η Ελλάδα κατατάσσεται 156η ανάμεσα σε 187 χώρες στον δείκτη Registering Property του Doing Business Report 2020 της Παγκόσμιας Τράπεζας.
Τι πρέπει να γίνει για να ολοκληρωθούν το κτηματολόγιο, οι δασικοί χάρτες και το δασολόγιο;
Πρώτον, να προκηρυχθούν άμεσα οι μελέτες που εκκρεμούν, εκτός του κτηματολογίου που εκτελούνται και οι τελευταίες.
Δεύτερον, να δοθούν κίνητρα στους πολίτες να προχωρήσουν στις δηλώσεις, μειώνοντας για συγκεκριμένο διάστημα το παράβολο και δίνοντας bonus στους αναδόχους, εφόσον τελειώσουν συντομότερα το έργο.
Οσον αφορά τα τοπικά πολεοδομικά σχέδια θα πρέπει να προκηρυχθούν άμεσα και να ανατεθούν εντός του 2021 στο σύνολο της χώρας με προτεραιότητα σε περιοχές όπου υπάρχει αναπτυξιακή ή περιβαλλοντική «πίεση». Θα πρέπει να τεθεί ασφυκτικό χρονοδιάγραμμα ολοκλήρωσης εντός τριετίας με ενδιάμεσους στόχους, που αν κάποιος δεν τους επιτυγχάνει θα αντικαθίσταται άμεσα.
Τέλος, είναι αναγκαίο να παρακολουθείται συνεχώς η εξέλιξη των μελετών για να μην υπάρχει κανένας νεκρός χρόνος.
Για όλα τα παραπάνω θα πρέπει να θεσμοθετηθεί ειδική διαδικασία, ώστε να μπορεί να υλοποιηθεί ειδικά για τα ΤΠΣ.
Αν ολοκληρωθούν τα παραπάνω εντός τεσσάρων ετών και παράλληλα με τον ψηφιακό χάρτη που έχει ήδη προκηρυχθεί, θα υπάρχουν όλα τα γεωχωρικά δεδομένα για την υλοποίηση οποιασδήποτε επένδυσης. Εφόσον ταυτόχρονα έχει ολοκληρωθεί και το κεντρικό σύστημα αδειοδότησης που ήδη έχει θεσμοθετηθεί, τότε θα έχει απλοποιηθεί και η διαδικασία αδειοδότησης, οικοδόμησης και λειτουργίας όλων των επενδύσεων.
Στον τομέα της διαχείρισης των αστικών αποβλήτων η χώρα μας βρίσκεται στις τελευταίες θέσεις της Ε.Ε. Κανένα χρονοδιάγραμμα δεν έχει τηρηθεί, το περιβάλλον υποβαθμίζεται και κινδυνεύουμε επιπλέον με μεγάλα πρόστιμα. Θα πρέπει οι φορείς που έχουν αναλάβει την εκπόνηση των μελετών, την εύρεση χρηματοδότησης και τη δημοπράτηση των έργων να τηρήσουν αυστηρά χρονοδιαγράμματα. Για όσους δεν μπορούν να ανταποκριθούν στα χρονοδιαγράμματα, θα πρέπει να οριστεί από την κυβέρνηση ένας κεντρικός φορέας, που θα τους αντικαθιστά πλήρως και θα δημοπρατεί τα έργα για ολόκληρη τη χώρα εντός του προβλεπόμενου χρόνου.
Οσον αφορά το κομμάτι της ενέργειας, η χώρα μας πρέπει να πετύχει σημαντικούς στόχους στον τομέα της εξοικονόμησης ενέργειας και ειδικά στον κτιριακό τομέα και στις μεταφορές. Σχετικά με την εξοικονόμηση ενέργειας στα κτίρια θα πρέπει μέχρι το 2030 να αναβαθμιστούν περίπου 500.000 κατοικίες. Για να μην είμαστε συνεχώς πίσω από τον στόχο, χρειάζεται να ενεργοποιηθεί ένα ανοιχτό πρόγραμμα «εξοικονομώ κατ’ οίκον» για την επόμενη 5ετία, με εξασφάλιση του συνόλου του προϋπολογισμού της 5ετίας. Επίσης θα πρέπει να δοθούν επιπλέον φορολογικά κίνητρα σε όποιον κάνει δαπάνες ενεργειακής αναβάθμισης. Σχετικά με την ενεργειακή ασφάλεια και την ενεργειακή αποδοτικότητα στην Ελλάδα, το 70,7% των ενεργειακών πόρων προέρχεται από το εξωτερικό, έναντι 63,2% στην Ευρωζώνη και 58,2% στην Ε.Ε. κατά μέσον όρο και η πορεία αυτού του δείκτη ενδέχεται να επιδεινωθεί περαιτέρω με την απόσυρση του λιγνίτη από το εγχώριο ενεργειακό μείγμα, αναδεικνύοντας την ανάγκη για ενεργειακή εξοικονόμηση και για ισχυρότερη ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Επομένως, παράλληλα με την προσπάθεια εξοικονόμησης ενέργειας, θα πρέπει να υπάρχουν σταθερά κίνητρα για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα για τις ΑΠΕ, χωρίς αυτά να μεταβάλλονται σε αυτό το διάστημα, και παράλληλα οι αδειοδοτικές διαδικασίες να απλοποιηθούν ακόμη περισσότερο.
Οσον αφορά το ζήτημα των υποδομών, η έκθεση Πισσαρίδη αναφέρει ότι η γεωγραφική κάλυψη του οδικού δικτύου είναι ικανοποιητική και τα υφιστάμενα σημεία συμφόρησης είναι σχετικά λίγα. Επιπλέον, επισημαίνει ότι οι κύριες αδυναμίες του συστήματος μεταφορών αφορούν την ανεπαρκή και οικονομικά μη βιώσιμη συντήρηση, την περιορισμένη κάλυψη και λειτουργικότητα του σιδηροδρομικού δικτύου, τις απαρχαιωμένες υποδομές λιμανιών, την ελλιπή συνδεσιμότητα μεταξύ των διαφορετικών μορφών μεταφοράς και την κατακερματισμένη διαχείριση εφοδιαστικής αλυσίδας. Επομένως, εκτός της σημαντικής προσπάθειας του υπουργείου Υποδομών για να ξεκινήσουν έργα του οδικού δικτύου όπως ο ΒΟΑΚ, το οδικό έργο Πάτρα – Πύργος, το επόμενο τμήμα του Ε65 και οι επεκτάσεις της Αττικής Οδού, σημαντικό στοίχημα για τη χώρα είναι τα σιδηροδρομικά έργα, τα οποία είναι ανάγκη να δημοπρατηθούν εντός του 2021 με σωστή εφαρμογή της μεθόδου του ανταγωνιστικού διαλόγου, με στόχο να υπάρξουν ανάδοχοι μέχρι τις αρχές του 2022. Επιπλέον, θα πρέπει να γίνουν άμεσες επενδύσεις σε όλες τις λιμενικές εγκαταστάσεις και αυτό μπορεί να συμβεί μέσω διαγωνισμών παραχώρησης, που είναι κρίσιμο να πραγματοποιηθούν στο σύνολο των εγκαταστάσεων τα επόμενα δύο χρόνια. Η συνδεσιμότητα μεταξύ όλων των μορφών μεταφοράς είναι έργο πολύ χαμηλού κόστους σε σχέση με την υπεραξία που δίνει και θα πρέπει επίσης να είναι πρώτης προτεραιότητας και να εκτελεστεί τα επόμενα τρία χρόνια με όποια μέθοδο είναι πιο απλή, ανάλογα με το έργο.
Η έκθεση Πισσαρίδη, ανεξάρτητα από το εάν κάποιοι την αποδέχονται ή την απορρίπτουν, περιγράφει σε ικανοποιητικό βαθμό τη σημερινή κατάσταση και περιλαμβάνει ενδιαφέρουσες προτάσεις. Κατά την άποψή μου, όμως, αυτό που μπορεί να αλλάξει το μέλλον της χώρας είναι η ταχύτητα και η αποτελεσματικότητα σε όσα η κυβέρνηση θα αποφασίσει να εφαρμόσει. Στην Ελλάδα υπήρχαν πολλές φορές ενδιαφέρουσες προτάσεις, αυτό που έλειπε ήταν η πολιτική βούληση αλλά και η ικανότητα να εφαρμοστούν με τη μέγιστη κοινωνική αποδοχή.
* Ο κ. Γιώργος Στασινός είναι πρόεδρος του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος.