Το 2020 οι αερομεταφορές παρέπεμπαν σε ρόλερ κόστερ, το παιχνίδι του λούνα παρκ όπου ο χρήστης βρίσκεται, απροειδοποίητα, από ένα πολύ υψηλό σε ένα πολύ χαμηλό επίπεδο. Ενδεικτικά, στο «Ελ. Βενιζέλος» η επιβατική κίνηση από αύξηση 5,7% και 2,8% τον Ιανουάριο και τον Φεβρουάριο του 2020, αντίστοιχα, βρέθηκε να υποχωρεί 68,4% για το σύνολο του 2020. Την «απελευθέρωση» των πτήσεων το καλοκαίρι του 2020 γρήγορα διαδέχθηκε το νέο κύμα της πανδημίας, του οποίου η βαριά σκιά άρχισε να φαίνεται ήδη από τις αρχές του Αυγούστου, περιορίζοντας το «διάλειμμα» για τις αερομεταφορές σε περίπου δύο- δυόμισι μήνες. Αλλωστε, ήδη μετά τον Δεκαπενταύγουστο η Πάρος, η Αντίπαρος και η Μύκονος είχαν τεθεί σε καθεστώς ειδικών περιοριστικών μέτρων. Η επανάληψη του σεναρίου αυτού κατά τη φετινή χρονιά θα αποτελούσε εφιάλτη για τις αερομεταφορές και ευρύτερα για τον τουρισμό. Με το σκεπτικό αυτό, και ενόσω εξελίσσονται παγκοσμίως οι εμβολιασμοί, με μεγαλύτερη βραδύτητα σε σχέση με τις αρχικές προσδοκίες (εξαίρεση αποτελεί το Ισραήλ), οι παράγοντες των αερομεταφορών ζητούν να προσδιοριστούν οι κοινές ευρωπαϊκές συνθήκες ελέγχων μετάβασης από χώρα σε χώρα. Και αυτό, δεδομένου ότι κατά τη θερινή σεζόν του 2020, σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ενωσης, δεν κατέστη εφικτή η υιοθέτηση ενιαίων πρωτοκόλλων. Για παράδειγμα, οι επισκέπτες της Γερμανίας από περιοχές υψηλού ρίσκου υποβάλλονταν υποχρεωτικά σε τεστ COVID, ενώ η Σουηδία δεν υιοθετούσε σχεδόν κανένα μέτρο περιορισμού. Η Λετονία έθετε σε καραντίνα 14 ημερών τους Βέλγους ταξιδιώτες, μέτρο που οι Βρυξέλλες δεν εφάρμοζαν για τους Λετονούς επισκέπτες τους.
Στην Ελλάδα, σύμφωνα με τα μέτρα που ισχύουν μέχρι τις 21 Ιανουαρίου, ένας ξένος επισκέπτης θα πρέπει να έχει πραγματοποιήσει μοριακό τεστ μέχρι και 72 ώρες πριν από την άφιξή του στη χώρα, βάσει του οποίου θα προκύπτει ότι δεν είναι φορέας του ιού. Απαιτείται ακόμη να τεθεί σε καθεστώς καραντίνας για διάστημα επτά ημερών. Οι αφικνούμενοι επιβάτες από Μεγάλη Βρετανία απαιτείται να πραγματοποιούν νέο μοριακό τεστ PCR και μετά τον επταήμερο περιορισμό. Πρόκειται για προληπτικά μέτρα που πλήττουν περαιτέρω τις αεροπορικές, δεδομένου ότι αποθαρρύνεται ουσιαστικά το αεροπορικό ταξίδι προς την Ελλάδα, όπως αναφέρουν παράγοντες του κλάδου. Γι’ αυτό, όπως ανέφερε, λίγο πριν εκπνεύσει το 2020, ο επικεφαλής της ΙΑΤΑ Αλεξάντερ ντε Ζούνιακ, απαιτείται το σταδιακό άνοιγμα των συνόρων σε συνδυασμό με τη συστηματική διενέργεια προληπτικών τεστ COVID-19 και την άρση της καραντίνας, η οποία «σκοτώνει τη ζήτηση».
Με στόχο την υιοθέτηση κοινών μέτρων από όλες τις χώρες και τις αεροπορικές εταιρείες, ο Διεθνής Οργανισμός Πολιτικής Αεροπορίας (ICAO) έχει δημιουργήσει πρωτόκολλο υγειονομικής ασφάλειας, το οποίο περιλαμβάνει συγκεκριμένες διαδικασίες που πρέπει να υιοθετούν οι χώρες βάσει του βαθμού διασποράς της πανδημίας. Για παράδειγμα, κατά τις οδηγίες του ICAO, σήμερα, λόγω του lockdown, βρισκόμαστε στο πρώτο από τα συνολικά πέντε στάδια λήψης μέτρων (περιορισμοί στις μετακινήσεις), με το τελευταίο (σταδιακή επιστροφή στην κανονικότητα με διατήρηση μέτρων ιχνηλάτησης και διαγνωστικών τεστ) να αποκτά ισχύ όταν το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού θα έχει εμβολιαστεί ή όταν δημιουργηθεί η κατάλληλη φαρμακευτική θεραπεία. Η ενιαία εφαρμογή των πρωτοκόλλων κρίνει τη βιωσιμότητα των παικτών του κλάδου των αερομεταφορών, όπου αναμένεται νέο κύμα χρεοκοπιών τη φετινή χρονιά, σύμφωνα με το Eurocontrol. Παγκοσμίως, οι απώλειες του κλάδου τοποθετούνται σε 97 δισ. ευρώ, με την επίπτωση στο ΑΕΠ να εκτιμάται σε 1,5 τρισ. ευρώ, δεδομένου ότι έχουν ήδη χαθεί 46 εκατ. θέσεις εργασίας. Η κινούμενη άμμος της πανδημίας δεν επιτρέπει στις αεροπορικές να καταρτίσουν το πτητικό τους πρόγραμμα, υποχρεώνοντάς τες να υιοθετούν στάση αναμονής.
Eπιστροφή στο 2019 το 2024 προβλέπει το αισιόδοξο σενάριο
Σύμφωνα με το πιο αισιόδοξο από τα τρία σενάρια για τις προβλέψεις των επιδόσεων πενταετίας των αερομεταφορών, που έχει καταρτίσει ο ευρωπαϊκός οργανισμός για την ασφάλεια της αεροναυτιλίας, η κίνηση –στα 44 ευρωπαϊκά κράτη που καλύπτει ο φορέας– θα επιστρέψει στο 92% αυτής του 2019, δηλαδή σε 10,24 εκατ. πτήσεις, το 2024. Παρότι η εν λόγω παραδοχή λαμβάνει ως δεδομένο ότι οι εμβολιασμοί έχουν ξεκινήσει, ο ευρωπαϊκός οργανισμός εκτιμά ότι θα χρειαστεί να παρέλθει ένα μακρύ χρονικό διάστημα ωσότου η πλειονότητα του παγκόσμιου πληθυσμού να ανοσοποιηθεί, τοποθετώντας το οριστικό τέλος του κορωνοϊού όχι πριν από το καλοκαίρι του 2022. Βάσει αυτής της υπόθεσης, ο αριθμός των πτήσεων φέτος επί ευρωπαϊκού εδάφους τοποθετείται σε 5,64 εκατ., αντιστοιχώντας στο 51% της κίνησης του 2019. Μπορεί δηλαδή σταδιακά η βελτίωση των επιδόσεων στις αερομεταφορές να αναμένεται από το καλοκαίρι του 2021, επειδή όμως ο ιός θα εξακολουθεί να δίνει το «παρών», θα απαιτηθεί ένα σημαντικό χρονικό διάστημα ωσότου ο κλάδος να επιστρέψει στην κανονικότητα.
Το 2020, συγκριτικά με το 2019, σύμφωνα με τα στοιχεία του Eurocontrol, στην Ελλάδα οι πτήσεις υποχώρησαν κατά 55% ή κατά 255.000, με την αντίστοιχη πτώση να ξεπερνάει το 1 εκατ. στη Μεγάλη Βρετανία, τη Γερμανία και την Ισπανία. Συνολικά, το 2020 η επιβατική κίνηση μειώθηκε κατά 1,7 δισ. επιβάτες, ενώ οι απώλειες εσόδων για τους αερολιμένες τοποθετούνται σε 33,6 δισ. ευρώ, σύμφωνα με το Διεθνές Συμβούλιο Αεροδρομίων. Ωστόσο, ο ρυθμός επιστροφής των επιβατών στα αεροδρόμια θα είναι βραδύτερος σε σχέση με την ταχύτητα ανάκαμψης των πτήσεων, επειδή οι αεροπορικές έχουν στραφεί σε μικρότερης χωρητικότητας αεροσκάφη. Αυτό γίνεται αντιληπτό από το γεγονός ότι ενώ οι πτήσεις εσωτερικού ή αυτές που είναι έως 500 χλμ. υποχώρησαν μόλις κατά 43%, οι διαδρομές από 500 χλμ. έως 2.000 χλμ. συρρικνώθηκαν κατά 58%. Το αντίστοιχο ποσοστό ανέρχεται στο 64% και 52% για τις πτήσεις μεγάλων (2.000-4.000 χλμ.) ή πολύ μεγάλων αποστάσεων (άνω των 4.000 χλμ.).
Οι αναταράξεις λόγω της πανδημικής κρίσης δεν θα μπορούσαν να μην είναι εμφανείς και στις μεγάλες αεροπορικές ευρωπαϊκές εταιρείες. Η Ryanair, που αποτελεί τον μεγαλύτερο ευρωπαϊκό αερομεταφορέα, περιόρισε τον ημερήσιο αριθμό πτήσεων σε 951 έναντι 2.323 το 2019. Η Eurowings απώλεσε το 69% του πτητικού της έργου, ενώ στον όμιλο Lufthansa όπου ανήκει η αεροπορική οι πτήσεις υποχώρησαν κατά 67%. Η συρρίκνωση των πτήσεων τοποθετείται σε 55% για την Air France-KLM (920 πτήσεις ημερησίως), 65% για την IAG, 53% και 67% για την Turkish Airlines και την easyJet, αντίστοιχα.