Εδώ και δεκαετίες οι επιχειρήσεις ταλαιπωρούνται δικαστικά με φορολογικές υποθέσεις που αφορούν την επιβολή τελών χαρτοσήμου σε δάνεια που δίνουν ή λαμβάνουν από άλλες επιχειρήσεις. Ο κώδικας τελών χαρτοσήμου αποτελεί ένα παρωχημένο νομοθέτημα των αρχών του 20ού αιώνα (Π.Δ. της 28.7.1931), για την κατάργηση του οποίου έχει γίνει πολύς λόγος, εξακολουθεί ωστόσο να ισχύει.
Ιδιαίτερα η χαρτοσήμανση δανείων μεταξύ επιχειρήσεων ήταν ένα σημείο τριβής με τις φορολογικές αρχές: οι επιχειρήσεις, ακολουθώντας τις σχετικές εγκυκλίους της διοίκησης, η οποία παγίως έκανε δεκτή την αρχή της χωρικότητας του τέλους, υπέγραφαν και εκτελούσαν τις δανειακές συμβάσεις τους στο εξωτερικό κάνοντας χρήση τραπεζικών λογαριασμών στην αλλοδαπή προκειμένου να αποφύγουν την επιβολή χαρτοσήμου. Δυστυχώς, η νομολογία των διοικητικών δικαστηρίων των τελευταίων ετών έκρινε ότι και τα προαναφερθέντα δάνεια θεωρούντο ως εκτελεσθέντα στην ημεδαπή, εφόσον το ποσό του δανείου κατέληγε τελικά σε ελληνικό τραπεζικό λογαριασμό, με αποτέλεσμα οι επιχειρήσεις να καλούνται να καταβάλουν υπέρογκα τέλη χαρτοσήμου και πρόστιμα, καθόσον συχνά τα ποσά των δανείων που λάμβαναν (συνήθως) για τη χρηματοδότησή τους ήταν ιδιαίτερα υψηλά.
Πρόσφατα, ωστόσο, το Συμβούλιο της Επικρατείας έκρινε με δύο σημαντικότατες αποφάσεις (ΣτΕ 2163-4/2020, 2323-5/2020) τα εξής: Η χορήγηση, έστω και ευκαιριακά, έντοκου χρηματικού δανείου από πρόσωπο υποκείμενο σε ΦΠΑ (ήτοι επιχείρηση) απαλλάσσεται των τελών χαρτοσήμου. Συγκεκριμένα κρίθηκε ότι η χορήγηση δανείου (από πρόσωπο υπαγόμενο στον ΦΠΑ) με τόκο, ήτοι έναντι ανταλλάγματος, συνιστά παροχή υπηρεσιών από επαχθή αιτία και ως εκ τούτου εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του ΦΠΑ, αν και συνιστά απαλλασσόμενη (του ΦΠΑ) δραστηριότητα. Συνεπώς, η διάταξη του κώδικα τελών χαρτοσήμου, που επέβαλε χαρτόσημο στα δάνεια αυτά, έχει καταργηθεί ήδη από την 1.1.1987, όταν δηλαδή ξεκίνησε να ισχύει ο νόμος περί ΦΠΑ.
Πρέπει να τονιστεί ότι η απαλλαγή παρέχεται υπό τις εξής προϋποθέσεις: το δάνειο πρέπει α) να παρέχεται από πρόσωπο υποκείμενο σε ΦΠΑ (ήτοι επιχείρηση) και β) να είναι έντοκο, ήτοι να υφίσταται αντάλλαγμα για την παροχή του. Η απαλλαγή ισχύει ακόμα και αν το δάνειο παρέχεται ευκαιριακά, δηλαδή και εάν ακόμα η χορήγηση πιστώσεων δεν αποτελεί την κύρια οικονομική δραστηριότητα του δανειστή.
Προς το παρόν η φορολογική διοίκηση δεν έχει λάβει επισήμως θέση επί του θέματος με την έκδοση σχετικής εγκυκλίου. Σε κάθε περίπτωση, όμως, η ανωτέρω νομολογία του ανωτάτου δικαστηρίου αναμένεται να αλλάξει άρδην την πρακτική των φορολογουμένων και της φορολογικής διοίκησης και μπορεί να αποτελέσει την αφετηρία για την αναζήτηση αχρεωστήτως καταβληθέντων ποσών τελών χαρτοσήμου από πλήθος επιχειρήσεων.
Συγκεκριμένα, επιχειρήσεις που έχουν καταβάλει τέλη χαρτοσήμου επί δανείων, τα οποία πληρούν τις προϋποθέσεις απαλλαγής τους με βάση τα ανωτέρω, δύνανται να ζητήσουν εγγράφως από τη φορολογική διοίκηση την επιστροφή των τελών αυτών ως αχρεωστήτως καταβληθέντων, εντός των νόμιμων προθεσμιών παραγραφής και ακολουθώντας τις προβλεπόμενες διαδικασίες.
Τονίζουμε ότι ο Κώδικας Φορολογικής Διαδικασίας ορίζει ότι η αξίωση για επιστροφή φόρου, ο οποίος καταβλήθηκε αχρεωστήτως, παραγράφεται κατά τον χρόνο που παραγράφεται το δικαίωμα της φορολογικής διοίκησης για έκδοση πράξης προσδιορισμού φόρου, ήτοι εντός πέντε ετών από τη λήξη του έτους εντός του οποίου λήγει η προθεσμία υποβολής της σχετικής δήλωσης.
* Η κ. Τζένη Πάνου είναι υπεύθυνη partner του Φορολογικού Τμήματος της AS network (www.asnetwork.gr).