Οι φθηνές αγορές από ηλεκτρονικά καταστήματα στο Ηνωμένο Βασίλειο ανήκουν πλέον στο παρελθόν, καθώς μετά την 1η Ιανουαρίου 2021 οι εισαγωγές ταχυδρομικών δεμάτων, όπως είναι στην περίπτωση αυτή οι παραγγελίες που κάνουν οι απλοί καταναλωτές από e-shops, επιβαρύνονται στην πλειονότητα των περιπτώσεων με δασμούς, ΦΠΑ αλλά και τέλη εκτελωνισμού. Κάτι το lockdown στην Ελλάδα το προηγούμενο διάστημα, κάτι η εσωτερική επικαιρότητα και ο τρόπος αντιμετώπισης του δεύτερου κύματος της πανδημίας, είχαν ως αποτέλεσμα πολλοί να… ξεχάσουν ότι τελικά, 4,5 χρόνια μετά το περίφημο δημοψήφισμα στο Ηνωμένο Βασίλειο για την έξοδο από την Ευρωπαϊκή Ενωση, το Brexit είναι γεγονός και πλέον επηρεάζει τις συναλλαγές μας με τη Γηραιά Αλβιώνα.
To θυμήθηκαν όταν τους ήρθε μήνυμα από τα ΕΛΤΑ ή κάποια εταιρεία ταχυμεταφορών που δραστηριοποιείται στη διανομή παραγγελιών που έχουν γίνει στο εξωτερικό, ότι για να παραλάβουν το προϊόν τους θα πρέπει να πληρώσουν επιπλέον χρήματα για ΦΠΑ, δασμούς και τέλη εκτελωνισμού, επιβαρύνσεις που φθάνουν σχεδόν την αξία του προϊόντος. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα που μας περιγράφει η ιδιωτική υπάλληλος Εφη Π.: «Εκανα μια παραγγελία στις αρχές Ιανουαρίου σε γνωστή βρετανική αλυσίδα ρούχων, κυρίως διότι εδώ ήταν κλειστά τα εμπορικά καταστήματα, και η αλήθεια είναι ότι δεν σκέφτηκα ότι μπορεί να ισχύουν νέα δεδομένα. Η αξία της παραγγελίας ήταν 80,75 ευρώ. Μου ήρθε μήνυμα να πληρώσω επιπλέον 50 ευρώ για ΦΠΑ, δασμούς και τέλη εκτελωνισμού».
Λιγότερο δυσάρεστη, υπό την έννοια ότι υπήρξε σχετική προειδοποίηση πριν από την οριστική πραγματοποίηση της παραγγελίας, είχε ο Γιάννης Ρ., ελεύθερος επαγγελματίας. Οταν πήγε να αγοράσει έναν σκληρό δίσκο για τον υπολογιστή του μέσω του Amazon UK, διαπίστωσε ότι εκτός από την τιμή του προϊόντος και το κόστος των μεταφορικών εμφανίστηκε μια επιπλέον χρέωση που αφορούσε τον εκτελωνισμό του προϊόντος. Ετσι, το κόστος ανέβαινε από τα 140 στα 160 ευρώ, χωρίς να συνυπολογίζεται το κόστος μεταφοράς.
H Δ.Μ., ιδιωτική υπάλληλος, αποφάσισε να αγοράσει βρεφικά παπούτσια και ρούχα για την κόρη της, ηλικίας 1,5 έτους, από βρετανικό ηλεκτρονικό κατάστημα, γνωρίζοντας ότι στο Ηνωμένο Βασίλειο ο ΦΠΑ στα είδη αυτά είναι μηδενικός. Ωστόσο, όταν έκανε την παραγγελία ενημερώθηκε ότι θα επιβληθεί ο ΦΠΑ που ισχύει στην Ελλάδα και που για τα είδη αυτά είναι ως γνωστόν 24%.
Πέραν των επιπλέον χρεώσεων, το κομφούζιο που προκλήθηκε ειδικά στα τέλη του 2020 και στις αρχές του 2021, με τη μετάβαση στα νέα δεδομένα, οδήγησε σε πολύ μεγάλες καθυστερήσεις στην παράδοση των παραγγελιών, ενώ σύμφωνα με όσα ανέφερε στην «Κ» ο πρόεδρος της Ομοσπονδίας Τελωνειακών Υπαλλήλων Ελλάδας (ΟΤΥΕ) Δημήτρης Τριμπόνιας, τα μεγαλύτερα προβλήματα εντοπίζονται στο τελωνείο του αεροδρομίου «Ελευθέριος Βενιζέλος», διότι εκεί φθάνουν τα ταχυδρομικά πακέτα με τα οποία έρχονται οι παραγγελίες που γίνονται από ηλεκτρονικά καταστήματα.
Εκεί, λόγω του όγκου των δεμάτων, καθώς πολλοί προχώρησαν σε παραγγελίες επειδή ήταν κλειστά τα καταστήματα στην Ελλάδα, καθυστερεί η διαδικασία του εκτελωνισμού. Βεβαίως, καθυστερήσεις υπάρχουν και λόγω του όγκου των παραγγελιών που μπορεί να εκτελωνίζονται νωρίτερα σε άλλη χώρα της Ε.Ε. πριν φθάσουν στην Ελλάδα. Παραγγελία που έγινε από την Ελλάδα σε γνωστή βρετανική αλυσίδα ένδυσης στις 8 Ιανουαρίου, αποστέλλεται από την αλυσίδα σε τρία διαφορετικά πακέτα: και τα τρία πακέτα έφυγαν από το Ηνωμένο Βασίλειο στις 12 Ιανουαρίου και έφθασαν στο Βέλγιο, όμως από εκεί για την Ελλάδα έφυγαν στις 20 και 21 Ιανουαρίου.
Κόστος σε χρόνο και χρήμα για τις εξαγωγικές εταιρείες
Ακόμη και με καράβι αναγκάστηκε η εταιρεία να στείλει γιαούρτια στο Ηνωμένο Βασίλειο προκειμένου να εφοδιάσει εγκαίρως με τα προϊόντα της τις αλυσίδες σούπερ μάρκετ, καθώς τις τελευταίες ημέρες του 2020 και τις πρώτες του 2021 τα φορτηγά με τα εμπορεύματα σχημάτιζαν τεράστιες ουρές στο πέρασμα Ντόβερ – Καλαί. Το παραπάνω ανέφερε μιλώντας στην «Καθημερινή» ο επικεφαλής της γαλακτοβιομηχανίας «Κρι Κρι» Παναγιώτης Τσινάβος. Ο ίδιος, πάντως, επισημαίνει ότι πλέον έχουν ομαλοποιηθεί οι τελωνειακές διαδικασίες και δεν υπάρχουν δυσκολίες στις οδικές μεταφορές.
Σύμφωνα με τον κ. Τσινάβο, το πρόσθετο κόστος από τις επιπλέον διαδικασίες που απαιτούνται για την εξαγωγή των προϊόντων της «Κρι Κρι» στο Ηνωμένο Βασίλειο είναι της τάξεως του 2%-3%, κόστος διαχειρίσιμο, όπως ο ίδιος αναφέρει. Το ευτύχημα, άλλωστε, είναι ότι τόσο στο γιαούρτι όσο και σε σειρά άλλων ελληνικών προϊόντων που εξάγονται στο Ηνωμένο Βασίλειο δεν επιβλήθηκαν εισαγωγικοί δασμοί, κάτι που θα μείωνε σημαντικά την ανταγωνιστικότητά τους, ενδεχόμενο που ήταν ανοιχτό εάν δεν είχε επιτευχθεί συμφωνία έως το τέλος του 2020 και γινόταν ένα «άτακτο» Brexit.
Αναμφίβολα οι τελωνειακοί έλεγχοι και η γραφειοκρατία σημαίνουν χρόνο και χρήμα για τις εξαγωγικές επιχειρήσεις. Για παράδειγμα, στην περίπτωση των εξαγωγών φρούτων, το έγγραφο-διασάφηση εισαγωγής – εξαγωγής κοστίζει στον εξαγωγέα περίπου 200 ευρώ και χρειάζεται επιπλέον χρόνος για τη συμπλήρωση – ολοκλήρωση αυτού του εγγράφου. Μάλιστα, εάν ένα φορτίο περιέχει εμπόρευμα για περισσότερους από έναν πελάτες, τότε η επιβάρυνση είναι πολλαπλάσια των αρχικών τελών.
Πηγή ανησυχίας, πάντως, για τις ελληνικές εξαγωγικές επιχειρήσεις, κυρίως όσες δραστηριοποιούνται στον κλάδο των τροφίμων, είναι το εάν θα συνεχίσει να ισχύει για όσα προϊόντα είναι ήδη έτσι χαρακτηρισμένα, προστατευόμενης ονομασίας προέλευσης (ΠΟΠ). Πλέον χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το τυρί φέτα, που αποτελεί το τρίτο κυριότερο εξαγόμενο προϊόν της Ελλάδας στο Ηνωμένο Βασίλειο (με βάση τα στοιχεία του 2019).
Σημειώνεται ότι το Ηνωμένο Βασίλειο βρίσκεται στην πρώτη δεκάδα των βασικών αγορών για τα ελληνικά προϊόντα. Το 2019 αποτελούσε τον έβδομο μεγαλύτερο προορισμό για τα ελληνικά προϊόντα, με τις εξαγωγές να διαμορφώνονται σε 1,24 δισ. ευρώ. Στο εννεάμηνο Ιανουαρίου – Σεπτεμβρίου 2020 το Ηνωμένο Βασίλειο αποτελούσε τον ένατο κυριότερο προορισμό για τα ελληνικά προϊόντα, με την αξία των εξαγωγών στο διάστημα αυτό να διαμορφώνεται, σύμφωνα με τα στοιχεία του Πανελλήνιου Συνδέσμου Εξαγωγέων (ΠΣΕ), σε 836,8 εκατ. ευρώ (έναντι 945,5 εκατ. ευρώ την αντίστοιχη περίοδο του 2019).
Τα κυριότερα προϊόντα που εξάγει η Ελλάδα στο Ηνωμένο Βασίλειο είναι τα φάρμακα, ακολουθούν οι σωλήνες χαλκού, το τυρί φέτα, τα γιαούρτια, οι ηλεκτρικοί αγωγοί (καλώδια). Σημαντικές είναι οι εξαγωγές παρασκευασμένης ντομάτας, κορινθιακής σταφίδας, επιτραπέζιων σταφυλιών.
Πώς μπορούν οι καταναλωτές να γλιτώσουν πρόσθετες χρεώσεις
Ενας τρόπος για να μην επιβαρυνθεί κάποιος καταναλωτής με τις επιπλέον χρεώσεις που γεννάει το Brexit (δασμούς και τέλη εκτελωνισμού) είναι να «σπάσει» την παραγγελία του σε πολλές μικρότερες, αξίας κάτω των 22 ευρώ εκάστη. Αυτό, βεβαίως, δεν μπορεί να γίνει σε όλες τις περιπτώσεις, παρά μόνον όταν πρόκειται για την αγορά ρούχων και παπουτσιών σχετικά χαμηλής αξίας, βιβλίων, παιχνιδιών και κάποιων μικροεξαρτημάτων.
Σε αυτή την περίπτωση, ωστόσο, υπάρχει ο κίνδυνος να πληρώσει ο καταναλωτής υψηλό κόστος μεταφοράς εάν το ηλεκτρονικό κατάστημα τον χρεώσει ξεχωριστά για κάθε διαφορετική παραγγελία. Πάντως, υπάρχουν περιπτώσεις που τα ίδια τα ηλεκτρονικά καταστήματα «σπάνε» μια μεγαλύτερη παραγγελία σε μικρότερες για να μη χάσουν την πελατεία από τις χώρες-μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι τα βρετανικά ηλεκτρονικά καταστήματα ήταν προ Brexit τα δημοφιλέστερα μεταξύ των Ευρωπαίων καταναλωτών, μετά τα κινεζικά.
Μία άλλη περίπτωση που μπορεί κάποιος καταναλωτής στην Ελλάδα να μην επιβαρυνθεί με ΦΠΑ και τέλη εκτελωνισμού είναι να γίνει ο εκτελωνισμός του προϊόντος που αγόρασε από το Ηνωμένο Βασίλειο σε κάποιο άλλο κράτος-μέλος της Ε.Ε., οπότε σε αυτή την περίπτωση το προϊόν που έχει παραγγείλει ο καταναλωτής θεωρείται ότι το απέκτησε ενδοκοινοτικά. Μεγάλο όγκο των δεμάτων, μετά το Brexit, δέχονται οι τελωνειακές υπηρεσίες σε Βέλγιο, Γαλλία και Ολλανδία. Το εάν, πάντως, θα γίνει ο εκτελωνισμός σε κάποια άλλη χώρα, δεν το αποφασίζει ο καταναλωτής, αλλά σχετίζεται με συμφωνίες που έχουν κάνει οι ίδιες οι εταιρείες για τον εκτελωνισμό των προϊόντων τους.
Σημειώνεται ότι κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και με ορισμένες αγορές από κινεζικά ηλεκτρονικά καταστήματα, με τα προϊόντα να έρχονται τελικά στην Ελλάδα από Ολλανδία, χωρίς τελωνειακούς ελέγχους και χωρίς πρόσθετο κόστος. Τι κάνουν πολλά γνωστά κινεζικά ηλεκτρονικά καταστήματα; Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η μέθοδος αποστολής Priority Direct Mail (PDM) που εφαρμόζει το κινεζικό Banggood. Το Banggood εκτελωνίζει μαζικά στην Ολλανδία προϊόντα που χρησιμοποιούν PDM και έτσι αυτά έρχονται στην Ελλάδα χωρίς καμία επιπλέον χρέωση. Αυτό που μπορεί να κάνει ίσως ο καταναλωτής είναι να απευθύνει σχετικό ερώτημα στο ηλεκτρονικό κατάστημα από το οποίο θέλει να πραγματοποιήσει τις αγορές του. Εάν, πάντως, κάποιος καταναλωτής δει, κατά την παρακολούθηση της παραγγελίας του, ότι αυτή βρίσκεται στην Ολλανδία, δεν σημαίνει απαραιτήτως ότι θα γλιτώσει τις επιπλέον χρεώσεις. Μπορεί απλώς το προϊόν να φτάσει στην Ελλάδα μέσω Ολλανδίας και όχι από την Ολλανδία, κάτι που σημαίνει ότι δεν ενεργοποιείται η διαδικασία της ενδοκοινοτικής απόκτησης προϊόντος.
Ο πιο ασφαλής τρόπος, ωστόσο, για να γλιτώσει ένας καταναλωτής τους δασμούς είναι να αγοράσει ένα προϊόν από το Ηνωμένο Βασίλειο που να είναι βρετανικής προέλευσης, καθώς βάσει της συμφωνίας που επετεύχθη ανάμεσα σε Ηνωμένο Βασίλειο και Ε.Ε., τα προϊόντα αυτά δεν επιβαρύνονται με δασμούς. Προκειμένου δε να βεβαιωθεί για το εάν κάποιο προϊόν είναι βρετανικής προέλευσης, καλό είναι να απευθύνει ερώτημα πριν από την αγορά στο ηλεκτρονικό κατάστημα που το διαθέτει.
Αυτό που πρέπει να γνωρίζουν οι καταναλωτές που έχουν κάνει αγορές μέσω Διαδικτύου από βρετανικό κατάστημα (και εν γένει από κατάστημα τρίτης χώρας) είναι ότι, εάν δεν έχουν συμπεριληφθεί νωρίτερα στην τιμή αγοράς οι φόροι, θα κληθούν πιθανόν να προσκομίσουν την απόδειξη αγοράς στην υπηρεσία ταχυμεταφορών. Η τελευταία πληρώνει συνήθως τους δασμούς και τους φόρους και αφού πληρωθεί από τον καταναλωτή, του παραδίδει το προϊόν.