ο 2021 -μετά από ένα εξαιρετικά απρόβλεπτο και ανατρεπτικό 2020- θα είναι ένα έτος ανάκαμψης σε υγειονομικό, οικονομικό αλλά και ψυχολογικό επίπεδο σε όλον τον κόσμο. Θα είναι επίσης η χρονιά κατά την οποία θα αρχίσουμε να κατανοούμε τις μακροπρόθεσμες αλλαγές που προκλήθηκαν από την πανδημία στον τρόπο που ζούμε, εργαζόμαστε και αλληλεπιδρούμε.
Στο πλαίσιο αυτό, ο Alan McIntyre, επικεφαλής του Global Banking Practice της Accenture, παρομοιάζει έξυπνα τον τραπεζικό κλάδο με μία σφεντόνα, η οποία τεντώθηκε στα άκρα το 2020 και η δύναμή της θα εκτονωθεί μέσα στο 2021. Η πραγματικότητα είναι ότι μέσα στο 2020 οι τράπεζες -στην Ελλάδα και στον κόσμο- κατάφεραν να επιτύχουν πάρα πολλά σε ελάχιστο χρόνο. Βιώσαμε μια έκρηξη αυτοσχεδιασμού και καινοτομίας που επέτρεψε σε πολλές τράπεζες να καλύψουν μέσα σε λίγους μήνες τεχνολογικές και επιχειρησιακές αλλαγές που υπό άλλες συνθήκες θα απαιτούσαν χρόνια. Ενδεικτικά αξίζει να αναφέρουμε την άμεση ανταπόκριση των τραπεζών στην τηλεργασία, στο digital onboarding πελάτων, στην εκτόξευση των ψηφιακών πληρωμών και συναλλαγών και την εκκίνηση νέων μοντέλων λειτουργίας. Πόσα από αυτά όμως θα παραμείνουν κυρίαρχα θέματα στην ατζέντα των τραπεζών για το 2021; Θα επιστρέψουν όλοι στα γραφεία ή κάποιοι θα μπορούν να εργάζονται μερικές ημέρες από το σπίτι; Οι επενδύσεις στα ψηφιακά κανάλια θα συνεχιστούν με τον ίδιο ρυθμό ή οι τράπεζες θα θεωρήσουν ότι το ανταγωνιστικό τους πλεονέκτημα βρίσκεται σε άλλους τομείς;
Με άλλα λόγια, το μεγάλο ερώτημα για τους Διευθύνοντες Συμβούλους των τραπεζών είναι προς τα που θα στρέψουν τη σφεντόνα; Πού θα επιτρέψουν την χαλάρωση της πίεσης και πού θα αξιοποιήσουν την εμπειρία του περασμένου έτους, με στόχο να επιταχύνουν την ανάπτυξή τους το 2021; Ωστόσο, καθώς οι Διευθύνοντες Σύμβουλοι των τραπεζών αξιολογούν την πορεία τους προς το μέλλον, πρέπει να είναι επιφυλακτικοί και προσεκτικοί ώστε να αποφύγουν επικίνδυνα σημεία που ενδεχόμενα θα μπουν εμπόδια στον μακροπρόθεσμο σχεδιασμό και πλάνα τους.
Η Accenture μέσα από το δίκτυο και τις συνεργασίες της κατέχει μια προνομιακή θέση, από την οποία μπορεί να παρακολουθεί τις συζητήσεις στον τραπεζικό κλάδο σε παγκόσμιο επίπεδο και να εντοπίζει τις βασικές τάσεις που η πανδημία δημιούργησε. Προφανώς, υπάρχουν διαφοροποιήσεις ανάλογα με την ωριμότητα και τις ιδιαιτερότητες της εκάστοτε αγοράς και χώρας, ωστόσο σε κάθε περίπτωση υπάρχει μια κοινή θεματολογία.
Επιλέξαμε λοιπόν να σας παρουσιάσουμε και να σχολιάσουμε τις κάτωθι τάσεις:
Συγκέντρωση δυνάμεων σε τοπικό επίπεδο και εξορθολογισμός χαρτοφυλακίου
Τα τραπεζικά κέρδη αναμένονται να είναι χαμηλά για τα επόμενα χρόνια και η ανάκαμψη από την πανδημία θα θυμίζει μαραθώνιο αγώνα. Το φαινόμενο «ο νικητής τα παίρνει όλα» εμφανίζεται στη λιανική τραπεζική και έτσι οι μέτοχοι/επενδυτές θα έχουν περιορισμένο ενδιαφέρον για μικρότερα ιδρύματα και σχήματα. Καθώς οι μεγάλοι οργανισμοί μεγαλώνουν περισσότερο, το αξίωμα «πολύ μεγάλος για να αποτύχει» θα αντικατασταθεί με το «πολύ μικρός για να πετύχει». Οπότε ανάλογα με τις συνθήκες κάθε χώρας αναμένεται να δούμε εξαγορές και συγχωνεύσεις (π.χ. PNC-BBVA deal στην Αμερική), εστίαση σε δραστηριότητες cross-selling όπως σε bancassurance και wealth management, καθώς και απομάκρυνση από παράλληλες δραστηριότητες με στόχο τον εξορθολογισμό του χαρτοφυλακίου.
Η “neo”-κανονικότητα
Το 2020, οι εδραιωμένες τράπεζες επωφελήθηκαν από την αυξημένη ανάγκη των καταναλωτών για ασφάλεια και δανεισμό, ενώ οι neobanks παρουσίασαν ποικιλία αντιδράσεων. Ορισμένες από τις neobanks, όπως η Starling στο Ηνωμένο Βασίλειο, έκαναν τη μεταστροφή γρήγορα για να επωφεληθούν από τα κρατικά υποστηριζόμενα δανειακά σχήματα. Μερικές άλλες, απέκτησαν τεράστιο αριθμό νέων πελατών, όπως η Chime στις ΗΠΑ και η Nubank στη Λατινική Αμερική. Τέλος, κάποιες άλλες δυσκολεύτηκαν να προσαρμόσουν τα προϊόντα στις ανάγκες που διαμόρφωσε η πανδημία. Παράλληλα, η απόσυρση των επενδύσεων venture capital θα συνεχίσει να επηρεάζει αισθητά τις neobanks που βασίζονται σε χρηματοδότηση για να επιβιώσουν.
Το 2021, αναμένουμε λοιπόν οι καλύτερες και μεγαλύτερες τράπεζες να κυριαρχούν και να συμπιέζουν οργανισμούς που στερούνται συγκριτικού πλεονεκτήματος, στοχευμένης πελατείας και εξειδικευμένων προϊόντων. Πρόσθετα, πιθανά θα δούμε την εμφάνιση της επόμενης γενιάς neobanks σε αγορές όπως η Σιγκαπούρη και το Χονγκ Κονγκ, οι οποίες θα διαθέτουν το China Big Tech στο DNA τους, αυξάνοντας έτσι ξανά τις απαιτήσεις από τις μη έτοιμες ψηφιακά παραδοσιακές τράπεζες.
Όλα αλλάζουν στις τραπεζικές εφαρμογές (banking apps)
Η κυκλοφορία του Google Plex banking το 2021 και η πιθανή εξέλιξη της Apple από απλό πάροχο πιστωτικής κάρτας σε ευρύτερο πάροχο χρηματοοικονομικών υπηρεσιών θα μπορούσε να οδηγήσει τον δυτικό κόσμο στην ίδια πορεία που είδαμε στην Κίνα, όπου η λιανική τραπεζική εξαφανίζεται και αντικαθίσταται από ευρύτερες πλατφόρμες διαχείρισης ψηφιακού τρόπου ζωής. Στην πραγματικότητα, η ψηφιακή τραπεζική μέσω λειτουργικών συστημάτων που ενσωματώνεται απρόσκοπτα με άλλες ψηφιακές υπηρεσίες θα είναι ανώτερη από τις αυτόνομες τραπεζικές εφαρμογές στις πληρωμές, στην παροχή συμβουλών και στον εντοπισμό ευκαιριών cross selling – πιθανότητα και η τραπεζική μικρών επιχειρήσεων είναι πιθανόν να κλονισθεί.
Το 2021 μπορεί να θέσει τα θεμέλια για έναν κόσμο στον οποίο όλες οι τράπεζες -εκτός από τις μεγαλύτερες και τις πιο δυναμικές ψηφιακές- να αρχίσουν να θεωρούνται ως απλοί προμηθευτές «commodity» προϊόντων. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι οι τράπεζες θα εξακολουθούν να σχεδιάζουν προϊόντα, αλλά οι πελάτες τους θα είναι πλέον οι πλατφόρμες και όχι οι τελικοί καταναλωτές (οι πλατφόρμες είναι αυτές που θα έχουν τη δύναμη και την ευθύνη της εμπειρίας του πελάτη) με αποτέλεσμα η τραπεζική λειτουργία να αλλάξει ριζικά.
Στροφή στη διαφάνεια
Το 2021, οι παραδοσιακές τράπεζες λιανικής θα πρέπει να έρθουν αντιμέτωπες με τις fintech και Big Tech challengers τράπεζες, ενώ παράλληλα αντιμετωπίζουν μικρότερα περιθώρια κέρδους, πιστωτικές απώλειες και υποτονική οικονομική ανάπτυξη. Μια αισιόδοξη απάντηση είναι να επικεντρωθούν σε πελατοκεντρικές συμβουλές και στο λεγόμενο «share of wallet» – αλλά οι τράπεζες δεν μπορούν να το επιτύχουν χωρίς να κερδίσουν την εμπιστοσύνη των πελατών, κάτι που θα απαιτήσει μια ριζική αλλαγή σε επίπεδο διαφάνειας για πολλές εδραιωμένες τράπεζες. Ωστόσο όταν οι τράπεζες στην Αμερική έχουν να αντιμετωπίσουν την Robinhood που προσφέρει χρηματιστηριακές συναλλαγές με μηδενική προμήθεια ή την Revolut που συνδέει το επιτόκιο σε λογαριασμούς καταθέσεων με τις συναλλαγές πληρωμών των πελατών τους, η αύξηση των προμηθειών με βάση την διαπροσωπική σχέση με τον πελάτη ή την παροχή εξειδικευμένων συμβουλών γίνεται ολοένα και πιο δύσκολη.
Αναμένουμε λοιπόν από τις παραδοσιακές τράπεζες να συμπεριφέρονται περισσότερο ως neobanks, να μεταβούν σε μια στρατηγική που εθελούσια μειώνει τα έσοδά τους με την ελπίδα να μπορέσουν να δημιουργήσουν νέα προϊόντα/ υπηρεσίες και έσοδα στο μέλλον.
Η διαχείριση πιστωτικού κινδύνου
Το 2020 ο κλάδος βίωσε ισχυρές πιέσεις όσον αφορά την ποιότητα πιστώσεων. Τα κυβερνητικά προγράμματα στήριξης μείωσαν την ικανότητα παραδοσιακών μετρήσεων πιστωτικής ποιότητας να προβλέπουν τις μελλοντικές απώλειες. Το 2021 αυτές οι απώλειες θα αρχίσουν να επηρεάζουν τα P&Ls, καθιστώντας την έξυπνη διαχείριση πιστώσεων βάσει δεδομένων ένα συγκριτικό πλεονέκτημα για όσα ιδρύματα την υιοθετήσουν.
Οι τράπεζες θα πρέπει να αριστεύσουν όχι μόνο στην διαχείριση των κόκκινων δανείων που θα δημιουργηθούν από την πανδημία αλλά παράλληλα στην πιστωτική τους επέκταση. Εάν οι τράπεζες δεν ικανοποιήσουν την ζήτηση δανεισμού, μια νέα γενιά εναλλακτικών δανειστών σίγουρα αναμένεται να καλύψει το κενό στην αγορά.
Προς έναν κόσμο χωρίς μετρητά
Η πανδημία ώθησε σημαντικά την τάση για έναν κόσμο χωρίς μετρητά. Σε παγκόσμιο επίπεδο, στην διάρκεια της πανδημίας, σημειώθηκε μείωση της χρήσης μετρητών κατά ~6%. Εντυπωσιακά επίσης είναι τα στοιχεία για την Νορβηγία (4% φυσικό χρήμα) που κατατάσσεται πλέον πρώτη στον κόσμο, ξεπερνώντας ακόμα και την Κίνα (6% φυσικό χρήμα). Οι ταχύτητες είναι σίγουρα διαφορετικές στις διάφορες αγορές και χώρες, αλλά η ραγδαία αύξηση των ηλεκτρονικών πληρωμών δημιουργεί ένα σημαντικό επιπλέον έσοδο για τις τράπεζες. Παράλληλα αναμένουμε ότι η τάση αυτή θα συνεχιστεί και έπειτα θα επιταχυνθεί περαιτέρω καθώς τα ψηφιακά νομίσματα κεντρικών τραπεζών θα γίνονται διαθέσιμα ως υποκατάστατα μετρητών. Σε κάθε περίπτωση όμως η εξάλειψη μετρητών θα ολοκληρωθεί μακροπρόθεσμα.
Ωστόσο, η περιθωριοποίηση των μετρητών δημιουργεί ανησυχίες σε επίπεδο χρηματοοικονομικής ένταξης που ενδέχεται να οδηγήσει στην αποσύνδεση της διαχείρισης μετρητών από τις παραδοσιακές τραπεζικές συναλλαγές. Έτσι ίσως δούμε να εμφανίζονται σε μεγαλύτερη έκταση λύσεις όπως η onebank που δίνει πρόσβαση σε μετρητά αλλά και σε άλλες τραπεζικές υπηρεσίες όπου αυτές δεν παρέχονται από τις ίδιες τις τράπεζες.
Πράσινη ανάπτυξη και βιώσιμη χρηματοδότηση
Όλες οι τράπεζες -περισσότερο ή λιγότερο- αναδεικνύουν στην εταιρική τους ταυτότητα και σε απολογισμούς εταιρικής κοινωνικής ευθύνης την πράσινη ανάπτυξη και την βιωσιμότητα. Παρόλα αυτά συνεχίζουν να χρηματοδοτούν έργα που σχετίζονται με ορυκτά καύσιμα. Το 2021 θα αποτελέσει ένα κομβικό σημείο στο βιώσιμο δανεισμό, καθώς οι κεντρικές τράπεζες και οι ρυθμιστικές αρχές αναγνωρίζουν τις τρομερές μακροοικονομικές συνέπειες της κλιματικής αλλαγής. Ενδεικτικά η Ευρωπαϊκή Αρχή Τραπεζών (EBA) ενσωματώνει μέτρα βιωσιμότητας σε αξιολογήσεις ρίσκου ενώ η Λαϊκή Τράπεζα της Κίνας παρέχει κίνητρα για πράσινο δανεισμό.
Τα έργα που σχετίζονται με ορυκτά καύσιμα θα συνεχίσουν να χρηματοδοτούνται, αλλά με μεγαλύτερο κόστος, ενώ όσες τράπεζες δανείζουν θα αντιμετωπίσουν κλιμακούμενους κινδύνους σε επίπεδο φήμης αλλά και εποπτικών/ρυθμιστικών αρχών. Καθώς οι τράπεζες στρέφονται προς τον πράσινο δανεισμό, αναμένεται να ενταθούν οι πιέσεις για να δοθεί προτεραιότητα αλλά και να τεθούν ευρύτεροι στόχοι βιωσιμότητας.
Ο ψηφιακός επόπτης
Καθώς η πανδημία υποχωρεί, οι κεντρικές τράπεζες θα πρέπει να βρουν την κατάλληλη ισορροπία μεταξύ του εποπτικού τους ρόλου και του ρόλου τους ως παρόχου ρευστότητας και ανακούφισης. Το 2021 θα έχουμε εκτεταμένη εμφάνιση ενός νέου τύπου ψηφιακού επόπτη. Η Νομισματική Αρχή της Σιγκαπούρης και η Αρχή Χρηματοοικονομικής Συμπεριφοράς (FCA) του Ηνωμένου Βασιλείου έχουν ήδη δώσει προτεραιότητα σε κέντρα καινοτομίας δεδομένων και σε ρυθμιστικά πλαίσια για να υποστηρίξουν τα εθνικά ζητήματα καινοτομίας και πιστεύουμε ότι αυτή η προσέγγιση θα γίνει ευρέως διαδεδομένη.
Οι κεντρικές τράπεζες είναι σε μια διαδικασία αναθεώρησης του τρόπου με τον οποίο επικοινωνούν αλλά πρωτίστως του τρόπου με τον οποίο «αφουγκράζονται» την ευρύτερη οικονομία -για παράδειγμα, χρησιμοποιούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να κατανοήσουν καλύτερα τις βραχυπρόθεσμες τάσεις. Αυτοί οι τύποι ροών πληροφορίας θα μπορούσαν γρήγορα να αποτελέσουν τη βάση για λεπτομερή έλεγχο δανείων, για κανονιστική συμμόρφωση σε πραγματικό χρόνο, σε αντίθεση με την παραδοσιακή προσέγγιση. Το 2021 θα είναι η χρονιά όπου οι κεντρικές τράπεζες θα αρχίσουν να αντιμετωπίζουν τη νέα πραγματικότητα των ψηφιακών νομισμάτων κεντρικών τραπεζών και θα αντιμετωπίσουν ευρύτερα κοινωνικά ζητήματα όπως η κλιματική αλλαγή.
Η διαχείριση της επόμενης ημέρας για τις κεντρικές τράπεζες θα είναι εξίσου απαιτητική όπως και αυτή των εμπορικών τραπεζών καθώς όλα τα μέτωπα είναι ανοιχτά και ο ρόλος τους κομβικής σημασίας.
Η ώρα του cloud
Η πανδημία εκτόξευσε τη χρήση του Cloud. Ωστόσο, οι επιλογές για την αξιοποίησή του είναι πολλές και χρειάζεται προσεκτική και αποφασιστική μετάβαση, στο πλαίσιο ενός ευρύτερου στρατηγικού σχεδιασμού. Καθώς το cloud computing συνεχίζει να εξελίσσεται, οι τράπεζες οφείλουν να το αντιμετωπίσουν ως ένα ευέλικτο και παραμετροποιήσιμο εργαλείο που υπολογίζει, αναλύει και προσφέρει επιλογές σε μια μεγάλη γκάμα επιχειρηματικών αναγκών. Με άλλα λόγια είναι πρωταρχικής σημασίας οι τράπεζες να αντιμετωπίσουν το cloud ως καταλύτη του ευρύτερου (ψηφιακού) μετασχηματισμού τους, παρά ως μια απλή τεχνολογική μετάβαση, προκειμένου να είναι σε θέση να αντλήσουν την πλήρη αξία και καινοτομία που μπορεί να προσφέρει.
Συμπέρασμα
Με βάση τις τάσεις που ξεχωρίσαμε και αναλύσαμε γίνεται σαφές ότι η ικανότητα των τραπεζών να επιλέγουν συμβιβασμούς θα διαφοροποιήσει εκείνα τα ιδρύματα τα οποία θα διευρύνουν το ανταγωνιστικό τους πλεονέκτημα το 2021 σε σχέση με εκείνα τα ιδρύματα που η πίεση τους οδήγησε σε δυσμενείς καταστάσεις. Ο κόσμος της λιανικής και εμπορικής τραπεζικής ήταν ήδη πολύπλοκος και ταχέως εξελισσόμενος και οι επιπτώσεις από την πανδημία θα κάνουν την πλοήγηση σε αυτόν ακόμη πιο δύσκολη.
Επιστρέφοντας στην αρχική παρομοίωση, οι τράπεζες στην Ελλάδα στην διάρκεια της πανδημίας έχουν συγκεντρώσει τρομακτική ενέργεια και πρέπει να επιλέξουν πόσο τεντωμένο θα κρατήσουν το λάστιχο της σφεντόνας τους το 2021, προς τα που θα εκτονώσουν την ορμή του και πόσο γρήγορα θα τρέξουν μπροστά για τους εργαζομένους, τους μετόχους, τους πελάτες και συνολικά για την ελληνική οικονομία και κοινωνία!
*Ο Λάμπρος Τσόλκας είναι Financial Services Lead, Αντιπρόεδρος, Accenture
**Ο Κωνσταντίνος Ζανετόπουλος είναι Senior Manager, Accenture
Πηγή: moneyreview.gr