Τις πηγές χρηματοδότησης ώστε να υλοποιήσει ένα πακέτο μέτρων στήριξης «3 συν 2» δισ. ευρώ για τη διετία 2022-2023 αναζητεί το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης. Στόχος είναι το πακέτο να είναι «εμπροσθοβαρές» –δηλαδή τα τρία δισ. ευρώ να πέσουν στην αγορά μέσα στο 2022 στηρίζοντας ακόμη περισσότερο την ανάπτυξη– και γεμάτο με μέτρα μόνιμου χαρακτήρα άσχετα αν τα μέτρα της επόμενης χρονιάς θα χαρακτηριστούν ως «προσωρινά». Οι κυριότερες αποφάσεις θα «κλειδώσουν» μέσα στην επόμενη εβδομάδα ώστε να γίνουν οι σχετικές εξαγγελίες από τον πρωθυπουργό. Στα ήδη δρομολογημένα μέτρα –μείωση φόρου επιχειρήσεων, «πάγωμα» εισφοράς αλληλεγγύης ιδιωτικού τομέα και για το 2022, διατήρηση των μειωμένων συντελεστών υπολογισμού των ασφαλιστικών εισφορών– αναμένεται να προστεθούν και νέα (συνολικού προϋπολογισμού της τάξεως του 1 δισ. ευρώ), τα οποία όμως θα έχουν προσωρινό χαρακτήρα και θα «απαντούν» στα προβλήματα της περιόδου. Ετσι, φαίνεται να κερδίζουν έδαφος:
1. Η πρόσθετη μείωση των ασφαλιστικών εισφορών. Στις ήδη δρομολογημένες 3,9 μονάδες αναμένεται να προστεθεί ένα επιπλέον 0,6% από τις αρχές του 2022 και ένα ακόμα 0,5% μείωσης εισφορών επικουρικής ασφάλισης από τα μέσα της επόμενης χρονιάς. Με δημοσιονομικό κόστος της τάξεως των 300 εκατ. ευρώ θα υλοποιηθεί ένα μέτρο που θα φέρει αυξήσεις σε όλους τους εργαζομένους του ιδιωτικού τομέα ανεξαρτήτως ύψους μισθού, απορροφώντας ένα μέρος των επικείμενων αυξήσεων τιμών που επίσης θα πλήξουν οριζόντια το διαθέσιμο εισόδημα.
2. Η υλοποίηση ενός πακέτου μέτρων καταπολέμησης της λεγόμενης «ενεργειακής φτώχειας». Ενόψει πολύ μεγάλων αυξήσεων στις τιμές του ηλεκτρικού ρεύματος (σ.σ. ήδη έχουν αρχίσει να ενεργοποιούνται ρήτρες σε εκατοντάδες χιλιάδες λογαριασμούς και τα νοικοκυριά έρχονται αντιμέτωπα με πρόσθετες επιβαρύνσεις δεκάδων ευρώ ανά μήνα) μελετώνται παρεμβάσεις για τα φτωχότερα νοικοκυριά, τα οποία είναι και πιο ευάλωτα απέναντι στις αυξήσεις σε ένα βασικό αγαθό όπως είναι το ηλεκτρικό ρεύμα. Με τον ΦΠΑ στην ηλεκτρική ενέργεια στο 6% ουσιαστικά έχουν εξαντληθεί τα περιθώρια βελτίωσης της κατάστασης μέσω της έμμεσης φορολογίας γι’ αυτό και προκρίνεται η λύση των άμεσων ενισχύσεων στους πιο ευάλωτους. Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται και το σενάριο για αύξηση του προϋπολογισμού στο διευρυμένο από πέρυσι επίδομα θέρμανσης ώστε να καλυφθούν οι επικείμενες ανατιμήσεις σε φυσικό αέριο και πετρέλαιο θέρμανσης.
3. Η μείωση των συντελεστών υπολογισμού του ΕΝΦΙΑ. Είναι δεδομένο ότι θα υπάρχουν μειώσεις στον φόρο κατοχής ακινήτων καθώς σε διαφορετική περίπτωση, οι νέες αντικειμενικές αξίες θα επιβαρύνουν εκατομμύρια νοικοκυριά. Το μεσοσταθμικό 8% στους συντελεστές έκπτωσης του ΕΝΦΙΑ που έχει εξαγγείλει η κυβέρνηση, κοστίζει περί τα 200-250 εκατ. ευρώ και μένει να φανεί πώς ακριβώς θα εξειδικευτούν οι μειωτικοί συντελεστές ώστε η μεγάλη πλειοψηφία των ιδιοκτητών, είτε να ελαφρυνθεί είτε να μην επιβαρυνθεί από τις αυξήσεις των αντικειμενικών αξιών.
4. Η παράταση για τουλάχιστον τρεις μήνες του προγράμματος «Γέφυρα», το οποίο χρηματοδοτείται με ευρωπαϊκούς πόρους. Εχει εντοπιστεί ένα υπόλοιπο της τάξεως των 50 εκατ. ευρώ, ικανό να χρηματοδοτήσει την παράταση της επιδότησης με συντελεστές 35%-40% για ένα επιπλέον τρίμηνο. Στόχος, να περιοριστούν οι πιθανότητες δημιουργίας νέας γενιάς κόκκινων δανείων.
5. Παρεμβάσεις στο σκέλος της έμμεσης φορολογίας, δηλαδή των φόρων κατανάλωσης και του ΦΠΑ ώστε να απορροφηθούν οι ανατιμήσεις που έρχονται στην αγορά λόγω των αναταραχών στη διεθνή αγορά. Οι παρεμβάσεις αναμένεται να είναι στοχευμένες, ώστε να διασφαλίζεται η μετακύλιση του οφέλους στον τελικό καταναλωτή.
Τα πρόσθετα μέτρα στήριξης θα χρειαστούν δημοσιονομικό χώρο περίπου 1 δισ. ευρώ. Μαζί με τα δύο δισ. ευρώ που έχουν ήδη δεσμευτεί από τον προϋπολογισμό του 2022, ο τελικός λογαριασμός διαμορφώνεται στα 3 δισ. ευρώ. Για το 2023, εκτιμάται ότι θα εξοικονομηθούν ακόμη 2 δισ. ευρώ για τη χρηματοδότηση μόνιμων παρεμβάσεων όπως η κατάργηση εισφοράς αλληλεγγύης και τέλους επιτηδεύματος.
Πώς θα αυξηθεί ο δημοσιονομικός χώρος
Τέσσερις πηγές «παραγωγής» δημοσιονομικού χώρου οι οποίες αν αποδώσουν θα δημιουργήσουν μεγαλύτερα περιθώρια χρηματοδότησης μέτρων στήριξης των νοικοκυριών «μετράει» το οικονομικό επιτελείο.
Η πρώτη έχει να κάνει με το τελικό ύψος στο οποίο θα διαμορφωθεί το φετινό ΑΕΠ. Η πρόβλεψη ότι φέτος το ποσοστό ανάπτυξης θα διαμορφωθεί στο +3,6% θα ανεβάσει το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν στα 172 δισ. ευρώ. Αν η ανάπτυξη οριστικοποιηθεί στο 4,5% –αυτή την εβδομάδα θα υπάρξει ξεκάθαρη εικόνα, καθώς θα ανακοινωθούν τα επικαιροποιημένα στοιχεία για το πρώτο τρίμηνο και οι πρώτες εκτιμήσεις της ΕΛΣΤΑΤ για το β΄ τρίμηνο–, τότε το ΑΕΠ θα φτάσει στα 173,5 δισ. ευρώ. Αυτή η διαφορά του 1,5 δισ. ευρώ μπορεί να δημιουργήσει πρόσθετο δημοσιονομικό χώρο της τάξεως των 650-700 εκατ. ευρώ, καθώς ισχύει η παραδοχή ότι το 40%-45% μιας θετικής μεταβολής στο ΑΕΠ αποτυπώνεται στα φορολογικά έσοδα.
H δεύτερη πηγή δημοσιονομικού χώρου είναι η ενεργοποίηση των νέων αντικειμενικών αξιών. Η αποτίμηση των συνεπειών γίνεται από την ΑΑΔΕ και ήδη προκύπτει ότι η φορολογητέα αξία των ακινήτων θα αυξηθεί από την 1/1/2022 κατά περισσότερα από 100 δισ. ευρώ, κάτι που αποτυπώνεται και στα προσδοκώμενα έσοδα από τον συμπληρωματικό φόρο ακινήτων και από τον κύριο ΕΝΦΙΑ. Εκτιμάται ότι το δημοσιονομικό περιθώριο θα είναι της τάξεως των 200-300 εκατ. ευρώ.
Η 3η πηγή δημοσιονομικού χώρου είναι αυτή καθαυτή η εκτέλεση του φετινού προϋπολογισμού. Εκτός από τα φορολογικά έσοδα που επηρεάζονται από την ανάπτυξη, υπάρχουν ήδη εκτιμήσεις για καλύτερη του αναμενομένου εισπραξιμότητα των φόρων, αλλά και για συγκράτηση στο σκέλος των δαπανών τουλάχιστον σε σχέση με τις εκτιμήσεις που έχουν γίνει στο μεσοπρόθεσμο σχέδιο δημιοσιονομικής στρατηγικής.
Η τέταρτη πηγή παραγωγής πιθανού δημοσιονομικού χώρου είναι τα νέα μέτρα τόνωσης των ηλεκτρονικών συναλλαγών. Η πολύ ισχυρή αύξηση φέτος το καλοκαίρι (σ.σ. +35% ο φετινός Αύγουστος σε σχέση με τον Αύγουστο του 2019) συνιστά ένα αισιόδοξο στοιχείο για το οικονομικό επιτελείο, το οποίο εκτιμάται ότι μπορεί να έχει και συνέχεια με τα νέα μέτρα τόνωσης των ηλεκτρονικών πληρωμών που θα ανακοινωθούν μέσα στο φθινόπωρο για να ισχύσουν από το νέο έτος. Η καλύτερη του αναμενομένου πορεία του φετινού ΑΕΠ, αλλά και της εκτέλεσης του προϋπολογισμού, επηρεάζει όχι μόνο το φετινό δημοσιονομικό αποτέλεσμα αλλά και το αντίστοιχο της επόμενης χρονιάς, καθώς τα οικονομικά μεγέθη της μιας χρονιάς λειτουργούν ως συγκοινωνούντα δοχεία με αυτά της επομένης.