Η αδράνεια απέναντι στο δημογραφικό πρόβλημα της χώρας θα «κοστίσει μακροχρόνια πολύ ακριβά σε όρους ΑΕΠ, απασχόλησης, δημοσιονομικών πόρων, αλλά και κατά κεφαλήν ευημερίας», προειδοποιεί το Ίδρυμα Βιομηχανικών και Οικονομικών Ερευνών (ΙΟΒΕ).
Αν δεν υπάρξει μια ολοκληρωμένη στρατηγική για την αντιμετώπιση του δημογραφικού προβλήματος, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της χώρας μας θα μειώνεται κάθε χρόνο μέχρι το τέλος του αιώνα. Γεγονός που πρόκειται να οδηγήσει σε πτώση του πραγματικού ΑΕΠ κατά 95 δισ. ευρώ μέχρι το 2100, ή κατά 52% σε σύγκριση με το 2019.
Οι εκτιμήσεις αυτές αποτυπώνονται στο απαισιόδοξο σενάριο της μελέτης του ΙΟΒΕ «Το Δημογραφικό πρόβλημα στην Ελλάδα: Προκλήσεις και προτάσεις πολιτικής», η οποία εκπονήθηκε με την υποστήριξη της Eurobank και παρουσιάστηκε στο συνέδριο «Δημογραφικό – Η Μεγάλη Πρόκληση» που πραγματοποιήθηκε την περασμένη Τετάρτη στην Αθήνα.
Στο βασικό σενάριο της μελέτης, όπου οι δημογραφικές τάσεις στην Ελλάδα συγκλίνουν μόνο ελαφρά με την υπόλοιπη Ευρώπη, αλλά η γήρανση και η πτωτική τάση του πληθυσμού παραμένουν, το 2100 αναμένεται το πραγματικό ΑΕΠ να έχει μειωθεί κατά 58 δισ. ευρώ (ή 31%) σε σχέση με το 2019, η απασχόληση κατά 2,1 εκατομμύρια άτομα (ή 48%), τα δημοσιονομικά έσοδα κατά 14 δισ. (ή 19%) και το πραγματικό κατά κεφαλήν ΑΕΠ κατά περίπου 1.740 ευρώ (ή 10%).
Η απειλή στη βιωσιμότητα και την επάρκεια των συντάξεων και το μικρότερο εργατικό δυναμικό που οδηγεί σε χαμηλότερη παραγωγικότητα, είναι μόνο μερικές από τις οικονομικές επιπτώσεις ενός σύνθετου ζητήματος που φέρνει πολύ σοβαρές προκλήσεις και για μια σειρά από τομείς κοινωνικής πολιτικής, όπως η υγεία, οι συντάξεις, η εκπαίδευση και η αγορά εργασίας.
Οι προτάσεις πολιτικής
Σύμφωνα με την μελέτη του ΙΟΒΕ, η γονιμότητα και οι μεταναστευτικές ροές αναδεικνύονται ως παράμετροι-κλειδιά για την εξομάλυνση των δημογραφικών τάσεων, καθώς εκτιμάται ότι μέτρα πολιτικής τόνωσης της γονιμότητας αλλά και παρεμβάσεις στην μεταναστευτική πολιτική δύνανται να περιορίσουν σημαντικά τις απώλειες στο ΑΕΠ.
Ειδικότερα, η υψηλότερη γονιμότητα μπορεί να περιορίσει τις απώλειες στο ΑΕΠ έως το 2100 κατά 10 ποσοστιαίες μονάδες (π.μ.) σε σύγκριση με ένα σενάριο χαμηλής γονιμότητας, ενώ η αντίστοιχη θετική επίδραση της υψηλότερης μετανάστευσης υπολογίζεται σε 7 π.μ. του ΑΕΠ στο τέλος της περιόδου.
Υπ’ αυτό πλαίσιο το ΙΟΒΕ προτείνει ένα πλέγμα παρεμβάσεων σε μια σειρά κρίσιμων τομέων της κοινωνικής και οικονομικής δραστηριότητας όπως: Οι οικογενειακές πολιτικές και η ισότητα των φύλων, η ενσωμάτωση των μεταναστών και η αναχαίτιση του Brain Drain, οι παρεμβάσεις στο συνταξιοδοτικό σύστημα και η βελτίωση του συστήματος υγείας.
Υπογραμμίζει ακόμη ότι το δημογραφικό είναι ένα πολυδιάστατο πρόβλημα που απαιτεί τον συντονισμό υπηρεσιών από πολλούς κοινωνικούς τομείς και θεσμική θωράκιση, ώστε οι πολιτικές που θεσπίζονται να μην ανατρέπονται μέσα από τον εκλογικό κύκλο. Για τον ίδιο λόγο, πολύ σημαντικό ρόλο στη χάραξη και υλοποίηση των σχετικών πολιτικών έχει και η συμμετοχή της ευρύτερης κοινωνίας.
Προς αυτή την κατεύθυνση, προτείνει τη θέσπιση Εθνικού Συντονιστή για τον Μετριασμό και την Προσαρμογή στις Δημογραφικές Εξελίξεις για τον συντονισμό της κατάρτισης Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την υλοποίηση πολιτικών με στόχο τον μετριασμό και την προσαρμογή στις δημογραφικές εξελίξεις. Το Εθνικό Σχέδιο Δράσης θα καταγράφει υφιστάμενα και υπό σχεδίαση μέτρα πολιτικής, με σχετικούς ποσοτικούς και ποιοτικούς στόχους, ορόσημα, πηγές χρηματοδότησης και χρονοδιαγράμματα.
Για ουσιαστική και τακτική διαβούλευση και επικοινωνία του Εθνικού Σχεδίου Δράσης με την ευρύτερη κοινωνία το ΙΟΒΕ προείνει ακόμη τη σύσταση Εθνικής Διακομματικής Επιτροπής για το Δημογραφικό Πρόβλημα, με τη συμμετοχή εκπροσώπων δημόσιων φορέων, τοπικής αυτοδιοίκησης, κοινωνικών εταίρων, οργανισμών της κοινωνίας των πολιτών, και μελών της ακαδημαϊκής κοινότητας. «Μέσα από τη λειτουργία των παραπάνω θεσμών, οι πολιτικές παρεμβάσεις μπορούν να έχουν την απαιτούμενη συνοχή και διαχρονική συνέπεια», αναφέρει η μελέτη.
«Η μεγαλύτερη μακροπρόθεσμη πρόκληση που αντιμετωπίζει η χώρα»
Την ανάγκη για μια ολοκληρωμένη, συνεκτική και μακροπρόθεσμη πολιτική για το δημογραφικό τόνισε και ο διευθύνων σύμβουλος της Eurobank, Φωκίων Καραβίας, λέγοντας χαρακτηριστικά πως «η μελέτη του ΙΟΒΕ, που χρηματοδότησε η Eurobank, δεν είναι το τέλος της διαδρομής, αλλά μια αφετηρία για την ανάδειξη μιας μείζονος μακροπρόθεσμης πρόκλησης».
Ο κ. Καραβίας σημείωσε πως πριν από περίπου ένα χρόνο η Eurobank αποφάσισε να αναλάβει μια μεγάλης κλίμακας πρωτοβουλία στο πλαίσιο της κοινωνικής της ευθύνης και επέλεξε ως αντικείμενο το δημογραφικό ζήτημα και τόνισε: «Από την πρώτη στιγμή δεσμευτήκαμε ότι αυτή δεν θα ήταν μια μεμονωμένη δράση. Η διάρκεια είναι το βασικό χαρακτηριστικό των δημογραφικών προκλήσεων και το ίδιο ισχύει και για την δική μας πρωτοβουλία. Την σχεδιάσαμε εξαρχής ώστε να αναπτυχθεί σε βάθος χρόνου και να μπορεί να συνδυαστεί και με άλλες ενέργειες, δράσεις και πρωτοβουλίες – δημόσιες και ιδιωτικές, ώστε να πετύχουμε το μέγιστο εύρος και το μέγιστο αποτέλεσμα».
Καταγράφοντας τις δράσεις που έχει υλοποιήσει όλο αυτό το διάστημα η Eurobank, o κ. Καραβίας δεσμεύτηκε ότι «θα συνεχίσουμε και θα διευρύνουμε την Πρωτοβουλία, ώστε να συμβάλουμε στο μέτρο των δυνάμεών μας στην συστράτευση της κοινωνίας για την ανάσχεση ενός προβλήματος που θεωρούμε ως τη σημαντικότερη κοινωνική και οικονομική πρόκληση που έχει μπροστά της η χώρα μας στο μακροπρόθεσμο ορίζοντα».