Τα κενά, τις αστοχίες, τις δραματικές επιπτώσεις, αλλά και τις
επιτυχίες περιγράφει αναλυτικά στις απαντήσεις του ο υπουργός
Οικονομικών, κ. Γ. Στουρνάρας, προς το Ευρωκοινοβούλιο στο πλαίσιο
της έρευνας που διεξάγει το τελευταίο για το ρόλο της τρόικας και
των προγραμμάτων προσαρμογής που έχουν εφαρμοστεί.
Ο κ. Στουρνάρας ασκεί κριτική προς την Ευρωζώνη για την μη έγκαιρη
διάγνωση της κρίσης, ενώ σχολιάζοντας το πρώτο Μνημόνιο αναφέρει
ότι περιείχε φιλόδοξους στόχους για το έλλειμμα και το χρέος, δεν
υπολόγισε σωστά τους δημοσιονομικούς πολλαπλασιαστές και κατ’
επέκταση το ύψος της ύφεσης και είχε ασφυκτικό χρονοδιάγραμμα για
την υλοποίηση κρίσιμων μεταρρυθμίσεων και βασιζόταν περισσότερο
στην αύξηση φόρων παρά στη μείωση δαπανών. Επίσης, επισημαίνει ότι
οι διάφορες αρνητικές δηλώσεις παραγόντων της Ευρωζώνης για εξόδου
της Ελλάδας από το ευρώ δημιούργησαν πολύ περισσότερα
προβλήματα.
Από την άλλη πλευρά, παραδέχεται πως και η Ελλάδα έκανε λάθη με την
καθυστέρηση της εφαρμογής μεταρρυθμίσεων στη φορολογική διοίκηση
για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και στην αντιμετώπιση της
γραφειοκρατίας στο δημόσιο.
Παράλληλα, παραδέχεται ότι από την αρχή του Μνημονίου έχει χαθεί
περισσότερο από το 35% του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών
και περίπου το 25% του ΑΕΠ της χώρας. Πέραν αυτών, χαρακτηρίζει την
συνεργασία με την τρόικα ως «σε γενικές γραμμές αποτελεσματική», αν
και συμπληρώνει ότι υπάρχουν επιμέρους διαφωνίες και διαφορετικές
προσεγγίσεις σε μία σειρά ζητημάτων που άπτονται του
προγράμματος.
Ειδικότερα, χαρακτηριστικά σημεία της επιστολής του υπουργού
Οικονομικών είναι τα ακόλουθα:
– Με το προνόμιο της ύστερης γνώσης, η Ευρωζώνη δεν διέγνωσε
έγκαιρα τα αίτια της κρίσης στην Ελλάδα, αλλά και σε όλον τον
Ευρωπαϊκό Νότο, ιδιαίτερα τα διευρυνόμενα ελλείμματα στο ισοζύγιο
τρεχουσών συναλλαγών.
– Το Ελληνικό Πρόγραμμα τέθηκε σε εφαρμογή όταν η ελληνική
οικονομία βρισκόταν ήδη σε ύφεση. Αυτό προκάλεσε πρόσθετες
δυσκολίες αφού κατά κοινή ομολογία δύσκολες διαρθρωτικές
προσαρμογές πραγματοποιούνται ευκολότερα σε καιρούς οικονομικής
άνθισης. Επιπρόσθετα, η επιδιωκόμενη δημοσιονομική προσαρμογή, σε
συνθήκες ταυτόχρονης κρίσης ρευστότητας και αρνητικού εξωτερικού
περιβάλλοντος – αφού ανάλογες σταθεροποιητικές πολιτικές
εφαρμόζονται ταυτόχρονα και σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες / εμπορικούς
εταίρους της Ελλάδας – καθιστά πιο επίπονη την (αναγκαία) εφαρμογή
της.
-Το πρώτο Μνημόνιο μεταξύ της Ελληνικής Κυβέρνησης και των ΕΕ/ΕΚΤ
/ΔΝΤ έθετε ιδιαίτερα φιλόδοξο στόχο μείωσης του ελλείμματος.
Ειδικότερα, η Ελλάδα αναμενόταν να πετύχει πρωτογενές πλεόνασμα σε
λιγότερο από τρία χρόνια (0,9% του ΑΕΠ το 2012), ξεκινώντας από ένα
έλλειμμα Γενικής Κυβέρνησης 13,6% του ΑΕΠ το 2009 ( που αργότερα
αναθεωρήθηκε σε 15,6% του ΑΕΠ).
-Η δημοσιονομική προσαρμογή είχε σχεδιαστεί με βάση ένα
μακροοικονομικό σενάριο που υπέθετε ότι η χώρα θα πετύχαινε
θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης το 2012 (1,1%). Στην πραγματικότητα, το
ΑΕΠ το 2012 συρρικνώθηκε κατά 6,4%, και εκτιμάται ότι θα μειωθεί
περαιτέρω κατά 4,0% το 2013. Αυτή η αστοχία οφειλόταν εν μέρει και
στη χρησιμοποίηση χαμηλού δημοσιονομικού πολλαπλασιαστή όπως
άλλωστε έχει σχετικά αναγνωρίσει και το ίδιο το ΔΝΤ.
-Επιπλέον, προβλεπόταν ιδιαίτερα σφιχτό χρονοδιάγραμμα για την
υλοποίηση σημαντικών μεταρρυθμίσεων. Ενδεικτικά, δόθηκαν στην
κυβέρνηση μόνο λίγοι μήνες (περίπου 7 μήνες, από τον Μάιο 2010
μέχρι τον Δεκέμβριο 2010), προκειμένου, μεταξύ άλλων, να
αναμορφώσει το συνταξιοδοτικό σύστημα, να εγκρίνει νομοθεσία για τη
μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης και την αλλαγή του πλαισίου των
συλλογικών μισθολογικών διαπραγματεύσεων στον ιδιωτικό
-Το αρχικό μίγμα πολιτικής έδινε ιδιαίτερη έμφαση στην αύξηση των
φόρων και λιγότερο στη μείωση των δαπανών. Ωστόσο, οι
μεταρρυθμίσεις στη φορολογική διοίκηση για την ενίσχυση της
καταπολέμησης της φοροδιαφυγής, προκειμένου να διευρυνθεί η
φορολογική βάση, και οι μεταρρυθμίσεις στη δημόσια διοίκηση
προκειμένου να παταχθεί η γραφειοκρατία, θα έπρεπε να έχουν
ξεκινήσει πολύ νωρίτερα, αφού, κατά γενική ομολογία, οι
μεταρρυθμίσεις στους δύο αυτούς τομείς είναι ζωτικής σημασίας για
την περίπτωση της Ελλάδας.
-Λόγω του κατεπείγοντος του ζητήματος και των ασφυκτικών χρονικών
περιθωρίων για την υπογραφή της δανειακής σύμβασης και την
εκταμίευση της πρώτης δόσης πριν τις 16 Μαΐου 2010, δεν έγινε
οργανωμένη διαβούλευση των μέτρων με τους κοινωνικούς εταίρους.
-Η διαπραγματευτική θέση της Ελλάδος, δεδομένης της αδυναμίας
πρόσβασης στις αγορές κεφαλαίου, ήταν, εκ των πραγμάτων, δυσχερής.
Η κυβέρνηση προσπάθησε να συναινέσει σε μέτρα, στο πλαίσιο του
εφικτού, με τον μικρότερο δυνατό κοινωνικό αντίκτυπο.
-( για την Τρόικα) Η συνεργασία μπορεί να χαρακτηριστεί σε γενικές
γραμμές αποτελεσματική, χωρίς βεβαίως να έχουν λείψει οι επιμέρους
διαφωνίες και οι διαφορετικές προσεγγίσεις σε μια σειρά ζητημάτων
που άπτονται του Προγράμματος.