Από το καλοκαίρι του 2011 μία ομάδα περίπου 50 Ευρωπαίων αξιωματούχων, τεχνοκρατών και ειδικών, έχουν μόνιμη απασχόλησή τους -και μερικοί από αυτούς και μόνιμη κατοικία τους- την Ελλάδα. Πολλοί τότε είχαν μικρή γνώση για τη χώρα μας.
Τώρα, όμως, 2,5 χρόνια αργότερα, έχουν φτάσει να γνωρίζουν πώς κινείται σχεδόν κάθε γρανάζι του κρατικού μηχανισμού με το οποίο ασχολούνται.
Ευρωπαίος αξιωματούχος στις Βρυξέλλες έλεγε στην «Κ» γελώντας ότι «πριν από μερικά χρόνια ήξερα τη χώρα σας μόνο από τις καλοκαιρινές μου διακοπές, τώρα το 80% της μέρας μου είναι αφιερωμένο στην Ελλάδα».
«Εχουμε διανύσει μεγάλο δρόμο αυτά τα χρόνια. Οταν ήρθαμε ήταν χάος. Δεν υπήρχαν καν στοιχεία για να δουλέψουμε στα διάφορα υπουργεία» λέει έτερος Ευρωπαίος αξιωματούχος που έχει ζήσει την πορεία των διαρθρωτικών αλλαγών από την αρχή. Σε μερικούς τομείς η Ελλάδα έχει δείξει μεγάλη πρόοδο, όπως στη μεγάλη αύξηση της απορρόφησης ευρωπαϊκών κονδυλίων, τη μείωση του δημόσιου τομέα και την ανάπτυξη των υποδομών. Υπενθυμίζεται, μεταξύ άλλων, ότι ξεκινάει άμεσα η κατασκευή αυτοκινητοδρόμων με ευρωπαϊκή χρηματοδότηση. Εκεί που η χώρα μας χρειάζεται πολύ περισσότερη δουλειά είναι στον τομέα της φοροδιαφυγής, στην επίσπευση των διαδικασιών της Δικαιοσύνης, στις ιδιωτικοποιήσεις, στη δημιουργία ενός πιο φιλικού επιχειρηματικού περιβάλλοντος, αλλά και στην πρόνοια, η οποία ακόμα και τώρα βρίσκεται σε πολύ αρχικό στάδιο.
«Υπάρχουν πάρα πολλές εκκρεμότητες, σχεδόν κανένας τομέας δεν κινείται μέσα στο προβλεπόμενο χρονοδιάγραμμα, όλα γίνονται αργά, πολύ αργά, αλλά παρ’ όλα αυτά έχει γίνει δουλειά πολύ βασική, που δυστυχώς δεν έχει αναγνωριστεί» έλεγε Ευρωπαίος αξιωματούχος στην «Κ», ξεφυλλίζοντας την έκθεση με τις μεταρρυθμιστικές προτάσεις του Οργανισμού για την Οικονομική Συνεργασία και Ανάπτυξη (ΟΟΣΑ). «Ακόμα και η πραγματοποίηση αυτής της έκθεσης είναι τεράστιο επίτευγμα και δεν μιλάω καν για την εφαρμογή της.
Η έκθεση δεν θα μπορούσε να γίνει αν δεν υπήρχε μια δυνατή κυβερνητική ομάδα που συνεργάστηκε πολύ στενά και με εμάς» κατέληγε, θέλοντας να τονίσει πόσο μεγάλη είναι η δουλειά που γίνεται σιωπηλά τα τελευταία 2,5 χρόνια στη χώρα μας. Με αφορμή αυτό το γεγονός, η «Κ» σήμερα παρουσιάζει τους πιο σημαντικούς τομείς των μεταρρυθμίσεων και σε ποιο σημείο βρίσκονται. Για την ιστορία θα πρέπει να αναφερθεί ότι η βασική ομάδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που ασχολείται με τα θέματα της χώρας μας είναι η εξής: δύο Γερμανοί στις Βρυξέλλες -ο Χ. Ράιχενμπαχ ως επικεφαλής της Task Force, (η οποία είναι η ομάδα που είναι υπεύθυνη για την τεχνική βοήθεια για να καταφέρει τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις του Μνημονίου η χώρα μας) και ο Ματίας Μορς, που είναι ο επικεφαλής της τρόικας και εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Στην Αθήνα, ο Μαργαρίτης Σχοινάς, ο οποίος είναι ο επιτόπιος διευθυντής για όλο το εύρος του προγράμματος από τον περασμένο Μάιο, όταν εντοπίστηκε η ανάγκη για μια πιο συντονισμένη παρουσία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στη χώρα. Συγχρόνως, η κυρία Ζωρζέτα Λάλη είναι η επικεφαλής της Task Force στην Αθήνα και ο Ζήνωνας Κοντολαίμης είναι επικεφαλής του οικονομικού κλιμακίου.
Αναδιάρθρωση των θεσμών: Αξιολόγηση δημοσίων υπαλλήλων και κινητικότητα
Ισως η πιο σημαντική μεταρρύθμιση που έχει γίνει μέχρι στιγμής με τη βοήθεια της Task Force και του ΔΝΤ να είναι στον τομέα της κρατικής αναδιάρθρωσης, η οποία, τονίζουν Ευρωπαίοι αξιωματούχοι, «περνάει αόρατη» και αυτό γιατί οι αλλαγές είναι σε κυβερνητικό επίπεδο χωρίς να επηρεάζουν καθημερινά τη ζωή των πολιτών.
Πρώτη σημαντική αλλαγή, η δημιουργία της θέσης του γενικού γραμματέα Συντονισμού του κυβερνητικού έργου. Σε αυτήν τη θέση ο κ. Δ. Βαρτζόπουλος είναι επικεφαλής μιας ομάδας 40 ατόμων, επιλεγμένων για να συντονίζουν το διαρθρωτικό έργο της κυβέρνησης, με αυξημένη ανεξαρτησία. Ο καθένας έχει έναν τομέα υπό την ευθύνη του και παρακολουθεί από κοντά τις μεταρρυθμίσεις που γίνονται έχοντας συγχρόνως απευθείας πρόσβαση στον πρωθυπουργό. Αυτή η ομάδα φαίνεται να έχει λύσει ένα από τα βασικά προβλήματα, το οποίο δεν ήταν άλλο από τον συντονισμό των μεταρρυθμίσεων, λένε Ευρωπαίοι αξιωματούχοι. «Εντυπωσιάστηκα με τη δουλειά που κάνουν – είναι η πιο δυναμική ομάδα επαγγελματιών που έχω συναντήσει στην Ελλάδα» αναφέρει εκπρόσωπος της Κομισιόν που επισκέπτεται συχνά τη χώρα μας. Συγχρόνως πολύ βάρος έχει πέσει και στην εξέταση δομών των διαφορετικών υπουργείων. «Αυτή τη στιγμή υπάρχει οικονομικό τμήμα σε όλα τα υπουργεία» αναφέρει με ικανοποίηση Ευρωπαίος αξιωματούχος που θυμάται ότι «στην αρχή αντιμετωπίσαμε ένα χάος, καθώς δεν υπήρχαν στοιχεία». Δεν κρύβουν όμως και την αντίσταση που συναντούν από τα ίδια τα υπουργεία για οποιαδήποτε σύσταση. «Ξέρουμε τι κάνουμε..» φαίνεται να είναι πολλές φορές η απάντηση που δέχονται οι εκπρόσωποι της Ε.Ε.
Συγχρόνως έχει δοθεί μεγάλο βάρος για την αξιολόγηση δημοσίων υπαλλήλων και τη συγκρότηση οργανογραμμάτων δημόσιων υπηρεσιών πάνω στα οποία βασίζεται η κινητικότητα. Δυστυχώς, «συγκρούεται ο σχεδιασμός για πιο ποιοτική αναδιάρθρωση με την πολύ απαιτητική ποσοτική αλλαγή που πιέζει η τρόικα», λέει Ευρωπαίος αξιωματούχος, επιβεβαιώνοντας ότι δεν έχουν προλάβει να τεθούν σε διαθεσιμότητα πολλοί δημόσιοι υπάλληλοι κάτω από αυτό το καινούργιο σύστημα.
Αντιμετώπιση φοροδιαφυγής: Θετικό βήμα ο θεσμός Γενικού Γραμματέα Εσόδων
Το μεγαλύτερο «μεταρρυθμιστικό εργοτάξιο», αυτή την στιγμή στη χώρα, βρίσκεται στον τομέα της φορολογίας και αντιμετώπισης της φοροδιαφυγής. Εκεί η Ελλάδα έχει δεχθεί την περισσότερη τεχνική βοήθεια από Ευρωπαίους αλλά και ειδικούς του ΔΝΤ από το 2010.
Πολύ σημαντικό βήμα ήταν η δημιουργία της ανεξάρτητης θέσης του γενικού γραμματέα Εσόδων, που έχει πενταετή θητεία και δεν θα αλλάζει μαζί με τις κατά καιρούς κυβερνήσεις, αλλά μόνο όταν τελειώσει τη θητεία του. Πρόκειται για ένα θεσμό για τη δημιουργία του οποίου φαίνεται να πίεζαν καιρό τώρα Ευρωπαίοι αξιωματούχοι, καθώς η φορολογική διοίκηση ήταν πολύ εκτεθειμένη σε πιέσεις από το πολιτικό και επιχειρηματικό περιβάλλον.
Η θέση αυτή, που είναι αρκετά καινούργια, προκαλούσε εντύπωση σε Ευρωπαίους αξιωματούχους, για το γεγονός ότι «τρεις πρωθυπουργοί, μέσα στην κρίση, δεν είχαν προβλέψει για τη θέσπισή της νωρίτερα». Γι’ αυτό δεν είναι τυχαίο ότι αναφέρουν πως μέχρι να γίνει αυτή η διεύθυνση και να αναλάβει ο κ. Θεοχάρης είχαν γίνει ελάχιστα.
Ο ίδιος «έχει κάνει πιο πολλά σε ένα χρόνο απ’ ό,τι είχε γίνει στα τρία προηγούμενα», υποστηρίζεται. Ομως, παρά τον αυξημένο αριθμό ελέγχων και την ηλεκτρονική υποβολή των δηλώσεων (πρωτοπόρο στην Ε.Ε.) έχουν αυξηθεί πολύ λίγο τα έσοδα. «Χρειάζονται συμφωνίες με άλλα κράτη, όπως η Ελβετία, για ανταλλαγή πληροφοριών», έλεγε Ευρωπαίος αξιωματούχος ώστε να γίνει «σοβαρός έλεγχος» σε άτομα με υψηλή περιουσία.
Επίσης πρέπει να καταβληθούν μεγαλύτερες προσπάθειες στον έλεγχο των εκκρεμών χρεών από τα οποία τα περισσότερα δεν μπορούν καν να εξοφληθούν.
Η μη παροχή αποδείξεων και το λαθρεμπόριο τσιγάρων και ποτών παραμένουν οι βασικές πηγές της «τεράστιας φοροδιαφυγής στη χώρα μας», όπως την χαρακτηρίζουν. Ομως, όπως δηλώνουν και Ευρωπαίοι αξιωματούχοι, «τα αποτελέσματα θα φανούν στο άμεσο μέλλον γιατί ακόμη δεν έχουμε φτάσει σε κανονική ταχύτητα πλεύσης…».
Δικαιοσύνη και Υγεία: Πρόγραμμα e-justice και αναδιοργάνωση του ΕΟΠΠΥ
Ακόμα και οι ίδιοι οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι, που ασχολούνται με τις μεταρρυθμίσεις στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια και αποδεδειγμένα έχουν δει… πολλά, φαίνεται να εντυπωσιάζονται από τον όγκο των υποθέσεων που εκκρεμεί στα ελληνικά δικαστήρια.
«Με φώναξε άνθρωπος στο Συμβούλιο της Επικρατείας, να πάω στο γραφείο του, για να δω τις τεράστιες στοίβες με υποθέσεις», λέει Ευρωπαίος αξιωματούχος που δεν μπορούσε να καταλάβει το μέγεθος των εκκρεμοτήτων, μέχρι που αντίκρισε το γραφείο του δικαστικού.
Παρ’ όλο που ο καινούργιος κώδικας με τις αστικές διαδικασίες φαίνεται να έχει προχωρήσει, η απόλυτη προτεραιότητα της Task Force είναι η επιτάχυνση των διαδικασιών δικαιοσύνης με ηλεκτρονικά μέσα. Εχει ήδη δρομολογηθεί το πρόγραμμα e-justice το οποίο αφορά την ψηφιοποίηση των δικαστικών αποφάσεων. Συγχρόνως θα δοθεί μεγάλο βάρος στο να αυξηθούν οι προσφυγές σε μεσολαβητή ώστε να μην πηγαίνουν όλες οι υποθέσεις στα δικαστήρια.
Φαρμακευτική δαπάνη
Βασική τομή της Task Force ήταν η αναδιοργάνωση του ΕΟΠΠΥ, η ψήφιση της οποίας ήταν προγραμματισμένο να «περάσει» αυτές τις μέρες από τη Βουλή. Ο ΕΟΠΠΥ, από εκεί που ήταν πάροχος υπηρεσιών υγείας αλλά και αγοραστής νοσοκομειακών προμηθειών, κατόπιν εισηγήσεων των Ευρωπαίων, θα γίνει μόνο αγοραστής.
«Αυτό το σύστημα κόστιζε πολύ και τελικά ο ΕΟΠΠΥ ούτε καλός αγοραστής ήταν ούτε καλός πάροχος», λέει Ευρωπαίος αξιωματούχος που ασχολείται με το συγκεκριμένο θέμα.
Επίσης, πολύ σημαντικός ήταν και ο εξορθολογισμός της φαρμακευτικής δαπάνης που πριν από το Μνημόνιο ήταν στα 4,9 δισ. ευρώ, ενώ σήμερα βρίσκεται στα 2,5 δισ. ευρώ.Το σημαντικότερο; «Δεν παρατηρούνται ελλείψεις», όπως τόνιζε Ευρωπαίος αξιωματούχος, που συμμετέχει στο project. «Αλλωστε», καταλήγει, «τόση είναι και η δαπάνη του Βελγίου, που έχει περίπου τον ίδιο πληθυσμό με την Ελλάδα».
Κοινωνικό κράτος: Πρέπει να θεσπιστεί ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα
«Η κοινωνική πλευρά του Μνημονίου δεν είναι ευρύτερα γνωστή» τονίζει Ευρωπαίος αξιωματούχος που περιμένει να δει «θετικά αποτελέσματα σε μερικούς μήνες και όχι σε μερικά χρόνια στον συγκεκριμένο τομέα» όπως ανέφερε.
«Είναι πολύ ανησυχητικό ότι μία χώρα της Ε.Ε. δεν έχει ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα. Παντού στην Ευρώπη υπάρχει κάποιο εισόδημα από το κράτος σε περίπτωση που δεν υπάρχουν πόροι από αλλού.
Στην Ελλάδα, όμως, δεν χρειαζόταν αυτή η βοήθεια τόσο καιρό γιατί η οικογένεια φρόντιζε για τα περισσότερα πράγματα. Τώρα όμως χρειάζεται», επισημαίνει, καταγράφοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο ένα βασικό έλλειμμα στο κοινωνικό κράτος.
Ομως το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα και η εισαγωγή του συστήματος που το προβλέπει στη χώρα μας είναι μία από τις υποχρεώσεις του Μνημονίου. «Αυτή τη στιγμή γίνεται μία πιλοτική εισαγωγή του στη χώρα μας και για τον σκοπό αυτό βρίσκονται σε στενή συνεργασία η Παγκόσμια Τράπεζα με το υπουργείο Εργασίας για να το πετύχουν. Μόλις αυτό ολοκληρωθεί, θα γίνει και πανελληνίως και θα χρηματοδοτηθεί από το ευρωπαϊκό ταμείο 95% και 5% από την Ελλάδα» έλεγε στην «Κ» Ευρωπαίος αξιωματούχος.
Συγχρόνως έχει ήδη ξεκινήσει από το τέλος του 2013 το πρώτο πρόγραμμα απασχόλησης 50.000 ανέργων. Απαραίτητη προϋπόθεση να είναι μακροχρόνια άνεργοι, χωρίς κανένα εισόδημα και οικογένεια που να τους υποστηρίζει. Σε αυτήν την κοινωνική ομάδα προσφέρεται μία σύμβαση για πεντάμηνη εργασία μέσα από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο που υποχρεωτικά πρέπει να συνδέεται με κοινωφελή εργασία, συνήθως σε δήμους και πανεπιστήμια.
«Είχε μεγάλη επιτυχία το πρόγραμμα αυτό και θα το συνεχίσουμε και το επόμενο πεντάμηνο» τονίζει Ευρωπαίος αξιωματούχος, που δηλώνει αισιόδοξος ότι στο τέλος της ημέρας οι προσπάθειες αυτές, αργά αλλά σταθερά, θα αρχίσουν να αποδίδουν καρπούς.
