Οι μανιώδεις οπαδοί της οικονομίας περιμένουν με αγωνία την έκθεση που δίνει το ΔΝΤ για την Εικόνα της Παγκόσμιας Οικονομίας. Εκείνο που περιμένουν είναι τα αναλυτικά κεφάλαια, που είναι πάντα ενδιαφέροντα.
Στην τελευταία έκθεση, το κεφάλαιο 3 παραθέτει μια επιχειρηματολογία υπέρ της αύξησης του στόχου για τον πληθωρισμό πάνω από το 2%, που είναι ο κανόνας στις προηγμένες χώρες.
Τον Μάρτιο, το blog του ΔΝΤ εξέταζε τα προβλήματα που έχει δημιουργήσει ο «χαμηλοπληθωρισμός», που είναι σχεδόν εξίσου καταστρεπτικός όσο και ο αποπληθωρισμός. Παλαιότερη έκδοση της Εικόνας της Παγκόσμιας Οικονομίας ανέλυε όσα γνωρίζουμε από την ιστορία χωρών με υψηλό χρέος και διαπίστωνε πως όσες χώρες ήσαν πρόθυμες να αφήσουν τον πληθωρισμό να διαβρώσει το χρέος τους, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, τα κατάφεραν πολύ καλύτερα από άλλες, όπως η Βρετανία μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, που παρέμειναν προσηλωμένες στη νομισματική και δημοσιονομική ορθοδοξία.
Προφανώς, όμως, το ΔΝΤ δεν θέλει να υποστηρίξει απροκάλυπτα αυτό που υποδηλώνει με σαφήνεια η ανάλυσή του. Πολλοί αντιλαμβάνονται ότι η υποχώρηση των τιμών είναι κάτι κακό: κανείς δεν θα ήθελε να γίνουμε όπως η Ιαπωνία που πάλευε με τον αποπληθωρισμό από τη δεκαετία του 1990. Εκείνο που δεν καταλαβαίνουν είναι πως δεν υπάρχει κόκκινη γραμμή στο μηδέν: μια οικονομία με πληθωρισμό 0,5% θα έχει πολλά κοινά προβλήματα με μια οικονομία με αποπληθωρισμό 0,5%.
Γι’ αυτό και το ΔΝΤ προειδοποιεί πως ο «χαμηλοπληθωρισμός» εγκυμονεί για την Ευρώπη τον κίνδυνο μιας στασιμότητας ιαπωνικού τύπου έστω κι αν τυπικά δεν έχει καταγραφεί αποπληθωρισμός. Ενας ήπιος πληθωρισμός εξυπηρετεί πολλές χρήσιμες σκοπιμότητες. Είναι θετικός παράγοντας για τους οφειλέτες και επομένως για την οικονομία στο σύνολό της, όταν το δημόσιο χρέος αναστέλλει την ανάπτυξη και τη δημιουργία θέσεων εργασίας.
Ενθαρρύνει τον κόσμο να προχωρήσει σε δαπάνες αντί να κρατάει τα χρήματά του γι’ αυτό και πάλι βοηθά μια οικονομία σε ύφεση. Μπορεί να χρησιμεύσει ως είδος οικονομικού «λιπαντικού» που θα διευκολύνει την προσαρμογή των μισθών και των τιμών μόλις καταγραφεί μεταβολή στη ζήτηση.
Ποιο είναι, όμως, το κατάλληλο επίπεδο πληθωρισμού; Ο ευρωπαϊκός πληθωρισμός είναι κάτω από το 1% που είναι σαφώς πολύ χαμηλό επίπεδο, και στις ΗΠΑ δεν είναι και πολύ υψηλότερος. Θα αρκούσε, όμως, μια επιστροφή του δείκτη στο 2%, που είναι ο επίσημος στόχος σε Ευρώπη και ΗΠΑ; Μάλλον όχι. Οι επαΐοντες στον τομέα της νομισματικής πολιτικής γνωρίζουν από παλιά πως χρειάζεται ένας ήπιος πληθωρισμός. Ομως τη δεκαετία του 1990, όταν άρχισε να αποτελεί δόγμα ο στόχος του 2%, πίστευαν πως το 2% ήταν αρκετά υψηλό για τη σκοπιμότητα που έπρεπε να εξυπηρετήσει. Ειδικότερα πίστευαν πως ήταν αρκετά υψηλός για να καταστήσει πολύ σπάνιες τις παγίδες ρευστότητας στις οποίες ακόμη και τα μηδενικά επιτόκια δεν είναι αρκετά χαμηλά για να αποκαταστήσουν την πλήρη απασχόληση. Και όμως η Αμερική βρίσκεται εδώ και πέντε χρόνια ακριβώς σε αυτήν την κατάσταση.
Επιπλέον η τελευταία έκθεση του ΔΝΤ επικαλείται σημαντικά στοιχεία που καταδεικνύουν πως οι μεταβολές στην παγκόσμια οικονομία ενθαρρύνουν τους επενδυτές να κρατούν τα χρήματά τους και να μην τα τοποθετούν στην οικονομία, με αποτέλεσμα να αυξάνεται ο κίνδυνος μιας παγίδας ρευστότητας εκτός κι αν αυξηθεί ο στόχος του πληθωρισμού. Ωστόσο η έκθεση του ΔΝΤ δεν τολμά να το πει απροκάλυπτα. Ο λόγος είναι πως οι σοβαροί άνθρωποι αρέσκονται να αποδεικνύουν τη σοβαρότητά τους, ζητώντας σκληρές επιλογές και θυσίες (άλλων ανθρώπων ασφαλώς). Δεν τους αρέσει να ακούνε για λύσεις που δεν προβλέπουν δεινά για τους ανθρώπους. Πίσω από αυτή τη στάση κρύβονται τα συμφέροντα μιας τάξης. Εκείνης του 0,1% που αντιπροσωπεύει περισσότερο από το 20% του συνολικού πλούτου. Ενας ήπια υψηλότερος πληθωρισμός, της τάξης του 4%, θα ήταν καλύτερος για τη μεγάλη πλειονότητα του κόσμου, αλλά θα ήταν κακός για την υπερ-ελίτ. Δεν πιστεύω πως τα συμφέροντα αυτής της τάξης είναι τόσο ισχυρά. Τα καλά επιχειρήματα και οι καλές πολιτικές υπερισχύουν κάποιες φορές ακόμη κι αν πλήξουν τα συμφέροντα του 0,1%.