Επικουρικές συντάξεις και προνοιακά βοηθήματα. Και τα δύο από το καλοκαίρι του 2014 θα λειτουργούν ως ασανσέρ, αφού τα Ταμεία υποχρεούνται να «υπακούουν» στα αποτελέσματα της «ρήτρας μηδενικού ελλείμματος». Ταυτοχρόνως, αλλαγές αναμένονται και στην κύρια σύνταξη, προκειμένου με χαμηλότερες συντάξεις, από το 2015 και μετά, να αντιρροπιστεί η απώλεια πόρων ύψους 974 εκατ. ευρώ – μέχρι το 2018. Απώλεια η οποία προέρχεται από τη μείωση των ασφαλιστικών εισφορών κατά 3,9 ποσοστιαίες μονάδες την 1η Ιουλίου. Στο συμπέρασμα για νέες περικοπές των ποσών της επικουρικής και κύριας σύνταξης οδηγεί η ανάγνωση των μεγεθών και προβλεπόμενων εξοικονομήσεων στο Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα Δημοσιονομικής Στρατηγικής για την περίοδο 2014 – 2018, ακόμη κι αν αποφεύγει να υποδείξει ρυθμίσεις και μέτρα. Ωστόσο, τόσο από την κοστολόγηση των παρεμβάσεων που συμφωνήθηκαν με την τρόικα όσο κι από τα στοιχεία του Κοινωνικού Προϋπολογισμού για την περίοδο 2014 – 2018 είναι σαφές ότι τα νούμερα του ασφαλιστικού δεν βγαίνουν.
Ας ξεκινήσουμε από τα εξής δύο προφανή στοιχεία του ΜΠΔΣ:
Πρώτον, προϋπολογίζεται ότι τα Ταμεία θα εξοικονομήσουν στο τέλος της περιόδου, 464 εκατ. ευρώ από την εφαρμογή της ρήτρας μηδενικού ελλείμματος κι άλλα 115,50 εκατ. ευρώ από τη μείωση των αποδιδόμενων πόρων στο ασφαλιστικό σύστημα. Η εξοικονόμηση αθροιστικά, από τα δύο μέτρα, 580 εκατ. ευρώ θα προέλθει κυρίως από τη μείωση των επικουρικών συντάξεων. Οι μειώσεις είναι αναπόφευκτες για τα ΝΠΔΔ, ακόμη κι αν στο Μεσοπρόθεσμο προϋπολογίζεται αύξηση των μεταβιβάσεων από τον Κρατικό Προϋπολογισμό (από 8,90 δισ. το 2014 έως 9,32 δισ. το 2018). Αύξηση η οποία, ωστόσο, θα κατευθυνθεί προς τα ταμεία κύριας σύνταξης για το κλείσιμο της τρύπας που δημιουργεί η μείωση των εισφορών (974 εκατ. στο τέλος της περιόδου).
Οι πρώτες περικοπές στις επικουρικές θα γίνουν αισθητές στους ασφαλισμένους του ΕΤΕΑ το οποίο (καλύπτει περίπου 4 εκατ. άτομα), καθώς από την 1η Ιουλίου πρέπει να ενεργοποιήσει τη ρήτρα μηδενικού ελλείμματος. Αυτό σημαίνει αυτόματες περικοπές όπου διαπιστωθεί έλλειμμα. Οι προβλεπόμενες μέσες μειώσεις στις επικουρικές αναμένεται να είναι περίπου 7% έως 8%. Το ίδιο σύστημα -συμπεριλαμβανομένων και των ατομικών μερίδων- θα επεκταθεί και στα υπόλοιπα επικουρικά Ταμεία μετά την 1.1.2015. Με το νέο σύστημα οι συντάξεις θα υπολογίζονται με σύστημα προκαθορισμένων εισφορών νοητής κεφαλαιοποίησης.
Δεύτερον, ο Κοινωνικός Προϋπολογισμός, για τους φορείς κοινωνικής ασφάλισης παραμένει, όπως φαίνεται καθαρά στο Μεσοπρόθεσμο, ελλειμματικός καθ’ όλη τη χρονική περίοδο μέχρι το 2018. Το 2014 προβλέπεται να κλείσει με έλλειμμα 649 εκατ. ευρώ, ενώ το 2015 -παρόλο που η κρατική χρηματοδότηση θα είναι αυξημένη κατά 558 εκατ. ευρώ- το έλλειμμα των Ταμείων προβλέπεται να ανέλθει στο ποσό του 1,13 δισ. ευρώ. Μάλιστα, το έλλειμμα βαίνει αυξανόμενο παρά την υπερβολική αισιοδοξία των συντακτών του ΜΠΔΣ για αύξηση των ασφαλιστικών εισφορών κατά περίπου 2 δισ. ευρώ έως το 2018 (αισιοδοξία που πηγάζει από τις υπεραισιόδοξες προβλέψεις για την αύξηση της απασχόλησης).
Το 2015 αναμένεται να είναι η χρονιά νέων αλλαγών στα ταμεία κύριας σύνταξης. Εχει ήδη καταστεί σαφές από το επικαιροποιημένο Μνημόνιο του ΔΝΤ ότι από τις αναλογιστικές μελέτες του συστήματος μέχρι το φθινόπωρο θα κριθούν οι περιμετρικές αλλαγές που θα αποφασιστούν στη Βουλή μέχρι το τέλος του έτους. Το γεγονός δε ότι και το ΜΠΔΣ έχει κάνει αναφορά στην κατάργηση «την 1η Ιανουαρίου 2015 κοινωνικών πόρων που προβλέπονται υπέρ των φορέων κοινωνικής ασφάλισης που εμπίπτουν στην αρμοδιότητα του υπουργείου Εργασίας, καθώς και του Μετοχικού Ταμείου Πολιτικών Υπαλλήλων» χωρίς να διευκρινίζει εάν θα ακολουθήσει και δεύτερο κύμα κατάργησης πόρων εντός του θέρους, δημιουργεί εύλογες απορίες για το βάθος των επερχόμενων αλλαγών στην κύρια σύνταξη.
Θολό τοπίο για τις κύριες συντάξεις
Οσο σαφές είναι ότι οι επικουρικές συντάξεις θα υποστούν νέα μείωση, τόσο ασαφές παραμένει το εύρος των αλλαγών στην κύρια σύνταξη. Σε συνθήκες προεκλογικής περιόδου ουδείς επιθυμεί να εμβαθύνει στο θέμα. Ωστόσο, επειδή τα «γραπτά μένουν», αξίζει να υπενθυμίσουμε ότι το πρόσφατο επικαιροποιημένο Μνημόνιο του ΔΝΤ κάνει σαφή αναφορά για κατάρτιση σχεδίου ενοποιήσεων Ταμείων μέχρι τα τέλη Ιουνίου, καθώς και για οριστικοποίηση των πόρων που θα καταργηθούν. Επίσης στο Μνημόνιο του ΔΝΤ καταγράφεται η δέσμευση για νέο ασφαλιστικό νόμο μέχρι τον Νοέμβριο, για νομοθέτηση και νέας μείωσης ασφαλιστικών εισφορών καθώς και για εφαρμογή νέου ασφαλιστικού νόμου από τον Ιανουάριο του 2015. Στα σχεδιαζόμενα βήματα δεν περιλαμβάνεται, επί του παρόντος, ρύθμιση για κατάργηση της δυνατότητας εξόδου από την εργασία πριν από το 65ο έτος της ηλικίας. Ωστόσο, πρόσφατες αναφορές του αρμόδιου Επιτρόπου σχετικά με την κατάργηση των ηλικιακών εξαιρέσεων οδηγεί στο συμπέρασμα ότι υπό επανεξέταση θα τεθούν και οι ισχύουσες ρυθμίσεις πρόωρης συνταξιοδότησης.