ΥΑύξηση 45% στον αριθμό των εγγεγραμμένων ανέργων και… μείωση 47% στον αριθμό των δικαιούχων του επιδόματος ανεργίας αποτυπώνουν τα στοιχεία του ΟΑΕΔ κατά την 4ετία των δύο Μνημονίων (2010-2014). Η μετάφραση των ποσοστών σε απόλυτους αριθμούς δείχνει ότι παρά την προσθήκη 328.208 ατόμων στη λίστα των ανέργων, ο αριθμός των επιδοτούμενων περιορίστηκε κατά 138.824 άτομα. Το «φαινόμενο» εξελίσσεται σε μείζον κοινωνικό πρόβλημα, καθώς δείχνει ότι ολοένα και περισσότεροι άνεργοι μένουν χωρίς κανένα εισόδημα. Η κυβέρνηση έχει ήδη αποφασίσει να προχωρήσει στη διανομή «μερίσματος» περίπου 60 εκατομμυρίων ευρώ στους μακροχρόνια ανέργους μέσα στο 2ο εξάμηνο του 2014 –το κονδύλι έχει ήδη παρακρατηθεί από το σκέλος του πρωτογενούς πλεονάσματος των 450 εκατομμυρίων ευρώ που χρηματοδοτεί το μέρισμα–, ενώ ανοίγει η συζήτηση επανεξέτασης των κριτηρίων χορήγησης ειδικά του επιδόματος μακροχρόνιας ανεργίας. Ομως το τελευταίο ζήτημα –δηλαδή αυτό της διεύρυνσης των κριτηρίων– φαντάζει πολύ δύσκολο να υλοποιηθεί άμεσα, καθώς λεφτά στον ΟΑΕΔ δεν υπάρχουν και οι όποιοι πόροι, όπως αναφέρει στην «Κ» αρμόδιος παράγοντας, προγραμματίζεται να διατεθούν για ενεργητικές πολιτικές, δηλαδή για επιδοτήσεις με στόχο την ανάπτυξη καινούργιων θέσεων εργασίας.
Η κατακόρυφη μείωση του αριθμού των δικαιούχων επιδόματος ανεργίας, πέρα από την ύφεση που εμποδίζει την επανένταξη των ανέργων στην αγορά εργασίας, οφείλεται και στις ιδιαιτερότητες που εμφανίζει το ελληνικό σύστημα χορήγησης των επιδομάτων ανεργίας έναντι των υπόλοιπων ευρωπαϊκών.
Για 6 – 7 μήνες
Βάσει νόμου, ουδείς μπορεί να πάρει επίδομα στην Ελλάδα για χρονικό διάστημα μεγαλύτερο των 12 μηνών ενώ από την 01/01/2014 έχει μπει και πρόσθετος περιορισμός να μη χορηγείται επίδομα ανεργίας στο ίδιο πρόσωπο για περισσότερους από 16 μήνες μέσα στην τελευταία 4ετία. Στην πραγματικότητα, η μέση διάρκεια επιδότησης των ανέργων στην Ελλάδα δεν υπερβαίνει τους 6 – 7 μήνες, όπως επισημαίνει αρμόδια πηγή του ΟΑΕΔ μιλώντας στην «Κ». Η μικρή διάρκεια χορήγησης του επιδόματος «εξηγεί» και την κατακόρυφη μείωση του αριθμού των δικαιούχων. Ο άνεργος δεν καταφέρνει να βρει δουλειά μέσα στο σύντομο διάστημα που διαρκεί το επίδομα, με αποτέλεσμα να μένει χωρίς εισόδημα. Τον Μάρτιο του 2010, λίγες ημέρες πριν ανακοινωθεί η προσφυγή της χώρας στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης, οι επιδοτούμενοι ήταν 296.245 με τον συνολικό αριθμό των ανέργων να ανέρχεται σε 734.509. Δηλαδή, επίδομα εισέπρατταν οι 4 στους 10. Τέσσερα χρόνια αργότερα, τον Φεβρουάριο του 2014 (αυτά είναι και πιο πρόσφατα στοιχεία του ΟΑΕΔ) ο αριθμός των επιδοτούμενων ανέργων ήταν 157.921 σε 1.062.717 ανέργους. Δηλαδή, επίδομα ανεργίας λαμβάνουν μόνο οι 15 στους 100. Στην πραγματικότητα το ποσοστό των ανέργων που λαμβάνουν επίδομα είναι ακόμα μικρότερο, δεδομένου ότι συνολικά οι άνεργοι ήταν τον Ιανουάριο εφέτος 1.317.848, σύμφωνα με τις έρευνες εργατικού δυναμικού της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛΣΤΑΤ)
Χωρίς πόρους ο ΟΑΕΔ
Το ποσοστό αναμένεται να συμπιεστεί ακόμη περισσότερο το επόμενο διάστημα λόγω της εκρηκτικής αύξησης της μακροχρόνιας ανεργίας. Το να είσαι μακροχρόνια άνεργος στην Ελλάδα –δηλαδή το να έχεις μείνει εκτός αγοράς εργασίας για χρονικό διάστημα μεγαλύτερο των 12 μηνών– σημαίνει ότι δεν δικαιούσαι το τακτικό επίδομα των 360 ευρώ καθώς αυτό χορηγείται το πολύ για 12 μήνες. Για τους μακροχρόνια ανέργους, υπάρχει μόνο το επίδομα μακροχρόνια ανέργων, ύψους 200 ευρώ, το οποίο όμως δίδεται με πολύ αυστηρές προϋποθέσεις (προϋποθέτει το οικογενειακό εισόδημα να είναι μικρότερο από 10.000 ευρώ ενώ χορηγείται μόνον εφόσον έχει συμπληρωθεί το 12μηνο της τακτικής επιδότησης). Το σύνολο των δικαιούχων επιδόματος μακροχρόνιας ανεργίας μέσα στο 2014 δεν αναμένεται να ξεπεράσει τις 40.000 τη στιγμή που ο αριθμός των μακροχρόνια ανέργων έχει αυξηθεί κατά…141,51% τα τελευταία τέσσερα χρόνια (από 204.704 τον Μάρτιο του 2010 στα 494.381 άτομα τον Φεβρουάριο του 2014). Αν και η συζήτηση για τη διεύρυνση των κριτηρίων ώστε να ενισχυθούν περισσότεροι μακροχρόνια άνεργοι είναι ανοικτή, για να ληφθούν οριστικές αποφάσεις, θα πρέπει να εξασφαλιστούν τα απαραίτητα κονδύλια. Ο προϋπολογισμός του ΟΑΕΔ, εξηγεί αρμόδιος παράγοντας του οργανισμού, πλήττεται από τη μείωση των ασφαλιστικών εισφορών που ενεργοποιείται από την 1η Ιουλίου αφού οι κρατήσεις που καταργούνται, στο μεγαλύτερο μέρος τους αφορούσαν χρήματα που κατέληγαν στον ΟΑΕΔ. Ο ΟΑΕΔ θα ενισχυθεί με κεφάλαια από το ΕΣΠΑ, ωστόσο τα χρήματα αυτά θα διατεθούν για τη χρηματοδότηση ενεργητικών πολιτικών (επιδοτήσεις για νέες θέσεις εργασίας) και όχι για τη χορήγηση επιδομάτων ανεργίας σε περισσότερους δικαιούχους.
«Μέρισμα» 60 εκατ.
Προς το παρόν, στους μακροχρόνια ανέργους θα διανεμηθούν περίπου 60 εκατ. ευρώ ως εφάπαξ «μέρισμα». Είναι ένα τμήμα από τα 450 εκατομμύρια ευρώ του κοινωνικού μερίσματος που θα μοιραστούν στο δεύτερο εξάμηνο του 2014 με τους ίδιους όρους και προϋποθέσεις με τις οποίες δίνεται το μέρισμα και στις υπόλοιπες κοινωνικές ομάδες. Η μοναδική διαφορά είναι ότι θα ληφθούν υπόψη τα εισοδήματα του 2013 (σ.σ. μέχρι τις 30 Ιουνίου ολοκληρώνεται η υποβολή των φετινών φορολογικών δηλώσεων, οπότε το υπουργείο Οικονομικών θα έχει πρόσβαση στα στοιχεία).
Χορηγείται εύκολα, αλλά είναι πολύ μικρό
Ορθάνοιχτο παράθυρο για ενίσχυση της «μαύρης» εργασίας –και μάλιστα με την άτυπη χρηματοδότηση του… ΟΑΕΔ– άφηνε επί σειράν ετών το ελληνικό σύστημα χορήγησης του επιδόματος ανεργίας, ένα από τα πιο «χαλαρά» στην Ευρώπη. Είμαστε από τις ελάχιστες χώρες που καταβάλλουμε επίδομα ανεργίας με μοναδική προϋπόθεση τη συμπλήρωση 125 ημερών εργασίας.
Τι έκαναν, λοιπόν, οι επιτήδειοι; Συμπλήρωναν τον απαιτούμενο αριθμό ενσήμων, υπέγραφαν μια εικονική απόλυση και συνέχιζαν να εργάζονται με «μαύρα». Και ο εργαζόμενος ήταν ικανοποιημένος –δεδομένου ότι παρά την απώλεια των ενσήμων εισέπραττε και τον μισθό και το επίδομα ανεργίας για τουλάχιστον πέντε μήνες– και ο εργοδότης, καθώς γλίτωνε τις ασφαλιστικές εισφορές που επί σειράν ετών, έφταναν να αντιστοιχούν στο 45% του ονομαστικού μισθού (σ.σ. από τον Ιούλιο και μετά τις μειώσεις το αντίστοιχο ποσοστό θα διαμορφωθεί στο 40%).
Οι διαφορές
Και ενώ η Ελλάδα έκανε κινήσεις για να κλείσει την κερκόπορτα (πλέον ουδείς μπορεί να εισπράττει επίδομα ανεργίας για περισσότερες από 400 ημέρες στο διάστημα των τελευταίων τεσσάρων ετών, ενώ το πρόστιμο για ανασφάλιστο εργαζόμενο έχει φτάσει στα 10.550 ευρώ), οι ουσιώδεις διαφορές με τα υπόλοιπα συστήματα της Ευρώπης παραμένουν. Εξακολουθούμε να χορηγούμε με μεγαλύτερη ευκολία το επίδομα ανεργίας, αλλά η διάρκεια χορήγησής του είναι σαφώς μικρότερη ενώ και το ύψος του εξαιρετικά χαμηλό.
Στη Γερμανία, στην Τσεχία, στην Πορτογαλία, στη Ρουμανία και στην Αυστρία, ο άνεργος πρέπει να είναι ασφαλισμένος για τουλάχιστον 12 μήνες στο διάστημα των τελευταίων δύο ετών και όχι για πέντε μήνες όπως ισχύει στη χώρα μας. Στο Βέλγιο ζητούνται 312 ημέρες εργασίας μέσα στους τελευταίους 21 μήνες. Στη Βουλγαρία, 9 μήνες μέσα στους τελευταίους 15 μήνες. Στη Δανία, απαιτούνται 1.924 ώρες πλήρους απασχόλησης μέσα στην τελευταία 3ετία. Στη Φινλανδία ζητούνται 34 εβδομάδες εργασίας μέσα στους τελευταίους 28 μήνες και τουλάχιστον 18 ώρες εργασίας εβδομαδιαίως. Αν μάλιστα κάποιος ανήκει στην κατηγορία των αυτοαπασχολουμένων, οφείλει να συμπληρώσει τουλάχιστον 18 μήνες επιχειρηματικότητας στο διάστημα των τελευταίων τεσσάρων ετών. Στο Λουξεμβούργο, απαιτούνται 26 εβδομάδες εργασίας μέσα στον τελευταίο χρόνο. Η Πολωνία είναι ακόμη αυστηρότερη, καθώς ζητάει 365 ημερολογιακές ημέρες πληρωμένης εργασίας μέσα στο τελευταίο 18μηνο. Και στην Ιταλία, ζητούνται δύο χρόνια εργασίας, εκ των οποίων το ένα να έχει διανυθεί μέσα στην τελευταία διετία πριν από την απόλυση. Η μοναδική χώρα με ευκολότερες προϋποθέσεις είναι η Γαλλία, η οποία χορηγεί επίδομα με τέσσερις μήνες ασφάλιση κατά τη διάρκεια των τελευταίων 28 μηνών.
Ανάλογα με την ηλικία
Αυτό όμως που στην Ελλάδα δίνεται εύκολα, διαρκεί λίγο, ενώ είναι και πολύ μικρό. Με 125 ένσημα στην Ελλάδα εξασφαλίζεις επίδομα για πέντε μήνες, ενώ χρειάζεται 250 ένσημα για να επιδοτηθείς για έναν ολόκληρο χρόνο. Στη Γερμανία, το επίδομα ανεργίας διαρκεί έως και 24 μήνες, με το βάρος να πέφτει κυρίως στους ανέργους μεγαλύτερης ηλικίας. Ο Γερμανός 55άρης που θα χάσει τη δουλειά του θα εισπράξει επίδομα ανεργίας για 18 μήνες εφόσον έχει εργαστεί για 36 μήνες, ενώ ο 58άρης με τέσσερα χρόνια συνεχούς εργασίας θα μπορέσει να επιδοτηθεί για 24 μήνες έτσι ώστε, πρακτικά, να πλησιάσει αρκετά στο όριο ηλικίας συνταξιοδότησης. Στη Γαλλία, η διάρκεια χορήγησης του επιδόματος μπορεί να φτάσει και στα τρία χρόνια αν ο άνεργος έχει συμπληρώσει τα 50, στη Δανία ανέρχεται στα δύο χρόνια, ενώ στην Ιταλία, το επίδομα από το 2016 και μετά θα φτάνει και στους 18 μήνες για τους ανέργους άνω των 55 ετών. Στη Σουηδία το επίδομα διαρκεί έως και 450 ημέρες, εφόσον ο άνεργος έχει ανήλικο παιδί, ενώ στην Ισπανία φτάνει και στα δύο χρόνια. Μάλιστα στην Ισπανία, υπάρχει πρόβλεψη καταβολής επιδόματος στους ανέργους άνω των 55 μέχρι να συμπληρώσουν τις απαραίτητες προϋποθέσεις για να συνταξιοδοτηθούν. Η Ολλανδία, έχει ακόμη πιο «γενναιόδωρο» σύστημα, με το επίδομα να χορηγείται ακόμη και για 38 μήνες. Απαραίτητη προϋπόθεση για να πάρει κάποιος επίδομα για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα είναι να έχει εργαστεί επί πληρωμή για συγκεκριμένες ώρες ανά έτος και για τα τέσσερα από πέντε χρόνια πριν μείνει άνεργος. Αν πληροί αυτό το κριτήριο, τότε λαμβάνει επίδομα ανεργίας για τόσους μήνες όσοι ήταν και οι μήνες εργασίας του πριν απολυθεί, με μέγιστο, όπως προαναφέρθηκε, τους 38 μήνες.
Πιο «γενναιόδωρο» το ολλανδικό κράτος
Οσα παίρνει ο Ελληνας άνεργος ως επίδομα ανεργίας μέσα σε έναν ολόκληρο μήνα, ο αντίστοιχος Ολλανδός μπορεί να τα εισπράξει ακόμη και σε… δύο ημέρες. Και δεν είναι μόνο ο Ολλανδός που βρίσκεται σε πλεονεκτικότερη θέση. Αντίστοιχη είναι η κατάσταση στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες.
Oπως προκύπτει από τη σύγκριση των όρων και των προϋποθέσεων, η Ελλάδα ναι μεν παρέχει ευκολότερα το επίδομα από οποιαδήποτε ευρωπαϊκή χώρα –αρκούν 125 ένσημα για να επιδοτηθεί κάποιος για πέντε μήνες– αλλά και το ύψος του επιδόματος είναι πολύ χαμηλό και η διάρκεια για την οποία δίνεται το επίδομα εξαιρετικά περιορισμένη.
Ετσι, την ώρα που ο ελληνικός ΟΑΕΔ καταβάλλει ως επίδομα ανεργίας το ποσό των 360 ευρώ (με μοναδική ελπίδα προσαύξησης το να υπάρχει προστατευόμενο μέλος που επιφέρει αύξηση 10% και με δεδομένο ότι για τους ανέργους εξακολουθούν να καταβάλλονται δώρα Πάσχα και Χριστουγέννων) οι υπόλοιποι «ΟΑΕΔ» της Ευρώπης πληρώνουν τα εξής:
• Στη Γερμανία, το επίδομα ανέρχεται στο 60% του τελευταίου καθαρού μισθού και φτάνει στο 67% αν υπάρχει ανήλικο παιδί.
• Στη Γαλλία, διαμορφώνεται κατ’ ελάχιστον στα 28 ευρώ την ημέρα και φτάνει και στο 75% του μέσου ημερήσιου μισθού. Δηλαδή, κατ’ ελάχιστον, το επίδομα ανεργίας είναι 700 ευρώ.
• Στη Φινλανδία ανέρχεται από τα 32 έως τα 37 ευρώ την ημέρα (δηλαδή έως 925 ευρώ τον μήνα).
• Στην Ιταλία, διαμορφώνεται έως τα 1.180 ευρώ.
• Στη Σουηδία, χορηγείται ημερήσιο επίδομα 78 ευρώ.
• Στην Ολλανδία, το επίδομα ανεργίας καλύπτει το 75% του τελευταίου ημερομισθίου, με το ποσό να εκτοξεύεται και στα 195,96 ευρώ.