Γνωρίζετε ότι όταν αγοράζετε χαρτί για τον εκτυπωτή σας, στην τιμή έχει ενσωματωθεί και ποσό το οποίο καταλήγει σε οργανισμούς διαχείρισης δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας; Ή ότι όταν εκδίδετε διαβατήριο, πληρώνετε παράβολο –για μία ακόμη φορά– υπέρ του Οργανισμού Γεωργικών Ασφαλίσεων (ΟΓΑ); Οσοι έχουν συνάψει σύμβαση στεγαστικού δανείου πιθανώς επίσης θα έχουν προσέξει ότι καταβάλλουν την περίφημη εισφορά 0,6% του νόμου 128/75. Σε αυτή την περίπτωση δεν πρόκειται για κάποια «ψιλά γράμματα» με στόχο να ευνοηθούν οι τράπεζες. Τα παραπάνω είναι μερικά μόνο από τα παραδείγματα χρεώσεων υπέρ τρίτων που έχουν καταγγελθεί από τους πολίτες στην ειδική ηλεκτρονική πλατφόρμα που κατασκεύασε το υπουργείο Ανάπτυξης, ακολουθώντας τις επιταγές της τρόικας.
Αναμφίβολα κάποια από τα παραδείγματα που καταγγέλλουν οι πολίτες δεν αποτελούν χρεώσεις υπέρ τρίτων, όπως για παράδειγμα η καταβολή ασφαλιστικών εισφορών. Επιπλέον, κάποιες από τις χρεώσεις που καταγγέλλονται περιλαμβάνονται σε αυτές που καταργήθηκαν από την 1η Ιουλίου 2014 ή σε αυτές που πρόκειται να καταργηθούν από την 1η Ιανουαρίου 2015 κατ’ εφαρμογήν του νόμου 4254/2014 (εισφορές υπέρ Μετοχικού Ταμείου Πολιτικών Υπαλλήλων, τα λεγόμενα κληρικόσημα κ.ά.). Υπάρχουν όμως και καταγγελίες οι οποίες αποκαλύπτουν άγνωστες –τουλάχιστον στο ευρύ κοινό– χρεώσεις, χρεώσεις που ταυτόχρονα καταδεικνύουν τη στρεβλή αντίληψη για το περίφημο κοινωνικό κράτος.
Σύμφωνα λοιπόν με το άρθρο 18 του νόμου 2121/1993 για την πνευματική ιδιοκτησία και τα συγγενικά δικαιώματα καταβάλλεται η λεγόμενη εύλογη αμοιβή στον δημιουργό και σε ορισμένους δικαιούχους συγγενικών δικαιωμάτων ως αντιστάθμισμα της ελεύθερης αναπαραγωγής για ιδιωτική χρήση. Η αμοιβή αυτή ορίζεται σε ποσοστό 6% της αξίας των συσκευών εγγραφής ήχου η εικόνας και 4% της αξίας των φωτοτυπικών συσκευών και του χαρτιού για φωτοτυπικό μηχάνημα. Αρχικά προβλεπόταν και εύλογη αμοιβή στο 2% της αξίας των ηλεκτρονικών υπολογιστών η οποία όμως καταργήθηκε. Την εύλογη αμοιβή καταβάλλει ο παραγωγός, ο εισαγωγέας ή ο έμπορος των παραπάνω και την αποδίδει σε συλλογικούς οργανισμούς διαχείρισης δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας. Η δικαιολογία που συχνά δίνεται είναι ότι οι επιβαρύνσεις αυτές δεν αποτελούν χρέωση υπέρ τρίτων, αλλά μια μορφή νόμιμης άδειας για την αναπαραγωγή έργων πνευματικής ιδιοκτησίας.
Στην ηλεκτρονική πλατφόρμα του υπουργείου έχουν επίσης καταγγελθεί χρεώσεις οι οποίες θεσπίστηκαν πριν από χρόνια για την επιδότηση κάποιων κλάδων. Τα χρήματα μπορεί πλέον να μην καταλήγουν εκεί όπου αρχικά είχε θεσμοθετηθεί, όμως οι πολίτες συνεχίζουν να επιβαρύνονται. Η ιστορία αυτή πυροδοτεί αντανακλαστικά κοινωνικού αυτοματισμού των πολιτών εναντίον συγκεκριμένων επαγγελματικών ομάδων, χωρίς οι τελευταίες να φταίνε. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η εισφορά 0,6% του νόμου 128/1975 η οποία εμφανίζεται στις συμβάσεις δανείων. Οταν θεσπίστηκε η εισφορά αυτή, σκοπός της ήταν η επιδότηση των εξαγωγικών επιχειρήσεων, σκοπός ο οποίος έχει καταργηθεί καθώς απαγορεύεται από την κοινοτική νομοθεσία. Η εισφορά καταλήγει σε κωδικό για την αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών, ανακούφιση πυροπαθών κ.λπ. Οι ίδιοι οι εξαγωγείς έχουν ζητήσει την κατάργησή της, τη μείωσή της ή τουλάχιστον να απαλλαγούν οι ίδιοι από την καταβολή της. Ολοι μας ουκ ολίγες φορές, ακόμη και αν δεν έχουμε καμιά σχέση με τη γεωργία, έχουμε πληρώσει εισφορές υπέρ του ΟΓΑ. Μία από τις πλέον «ανεξήγητες» χρεώσεις υπέρ του ΟΓΑ είναι αυτή που σχετίζεται με την έκδοση διαβατηρίων. Για την έκδοση διαβατηρίου 5ετούς διάρκειας καταβάλλουμε παράβολα συνολικής αξίας 84,40 ευρώ. Το παράβολο χαρτοσήμου ανέρχεται σε 26,40 ευρώ (22 ευρώ + 20% ΟΓΑ).
Επιβαρύνσεις στα ακίνητα
Κάτι παραπάνω από προνομιακός για την επιβολή φόρων και χρεώσεων τρίτων αποδεικνύεται ο χώρος των ακινήτων. Εκτός, λοιπόν, από τα διάφορα «χαράτσια» και τη θέσπιση πλέον του ΕΝΦΙΑ –που δεν αποτελεί φόρο υπέρ τρίτων– τα ακίνητα επιβαρύνονται με διάφορους άλλους φόρους που δεν έχουν καμία ανταποδοτικότητα. Χαρακτηριστικό είναι το τέλος χαρτοσήμου + ΟΓΑ 3,6% που επιβαρύνει τις επαγγελματικές μισθώσεις. Επίσης, για την έκδοση μιας οικοδομικής άδειας ο ενδιαφερόμενος καλείται μεταξύ άλλων να πληρώσει 0,05% επί του προϋπολογισμού επί του ΕΜΠ, 0,025% υπέρ ΤΕΕ, ενώ από την 1/1/2015 καταργείται η εισφορά 0,1% που πληρώνει σήμερα υπέρ ΤΣΜΕΔΕ. Στην περίπτωση των μεταβιβάσεων ακινήτων επιβάλλεται χρέωση σε αυτόν που μεταβιβάζει το ακίνητο 0,775% επί της αντικειμενικής αξίας η οποία πηγαίνει στο Ταμείο Νομικών.