Ο νέος υπουργός Οικονομικών, μιλώντας στο συνέδριο του Economist, έθεσε ως άμεση προτεραιότητά του την υλοποίηση του σχεδίου διασύνδεσης των ηλεκτρονικών ταμειακών μηχανών με το σύστημα Taxisnet. Η συγκεκριμένη ιδέα εντάσσεται σε μια ιστορική σειρά παρόμοιων ελεγκτικών επινοημάτων όπως η θεώρηση τιμολογίων με τρύπημα, οι μηχανές με φορολογική μνήμη, οι φορολογικοί μηχανισμοί κ.λπ., κανένα εκ των οποίων δεν είχε την παραμικρή θετική επίπτωση στον περιορισμό της φοροδιαφυγής. Αξίζει να σημειωθεί π.χ. ότι η μέθοδος της φορολογικής μνήμης στις ταμειακές μηχανές απαντάται, εκτός από τη χώρα μας, στις Αργεντινή, Βραζιλία, Βουλγαρία, Λεττονία, Λιθουανία, Μάλτα, Πολωνία, Ρωσία, Τουρκία και στη Βενεζουέλα, χώρες δηλαδή με μάλλον κακές επιδόσεις στη συλλογή φόρων.
Στην Ελλάδα, τα ποσά που δεν δηλώνουν οι επιτηδευματίες, καίτοι έχουν εκδώσει νόμιμη απόδειξη στην ταμειακή μηχανή, είναι ελάχιστα και δεν δικαιολογούν την τεράστια επένδυση αλλά και το λειτουργικό κόστος της καθολικής διασύνδεσης. Το πραγματικό πρόβλημα, που είναι το ότι ένα μεγάλο μέρος των μικρών κυρίως επιχειρηματιών στην Ελλάδα εκδίδει επιλεκτικά αποδείξεις τόσο ως προς τον αριθμό αυτών όσο και ως προς το ύψος τους, δεν λύνεται με την online σύνδεση, με εξαίρεση ίσως ελάχιστες περιπτώσεις «υψηλού ρίσκου» (π.χ. νυχτερινά μαγαζιά). Γιατί δεν υπάρχει απλούστερο πράγμα από το να μη «χτυπάει» τις εισπράξεις ο έμπορος όταν δεν τον βλέπει ο εφοριακός. Οι μόνοι που πρακτικά θα ωφεληθούν από την ενδεχόμενη υλοποίηση του μέτρου είναι οι πάροχοι Internet και ακόμη περισσότερο οι εισαγωγείς ταμειακών μηχανών οι οποίοι, στην περίπτωση των φορολογικών μηχανισμών, κατά τα φαινόμενα συνεννοούνται μεταξύ τους, αφού μια μνήμη ελάχιστης χωρητικότητας πωλείται σε τιμή 10πλάσια αυτής που θα δικαιολογούσε το μέγεθός της. Ετσι αυτό που θα καταφέρει η τελευταία έμπνευση του υπουργείου των Οικονομικών είναι να προσθέσει ακόμη έναν πονοκέφαλο στους συνεπείς εμπόρους, π.χ. για το πού θα βρουν λεφτά να αγοράσουν καινούργια ταμειακή ή πώς θα αντιμετωπίσουν το ζήτημα της σύνδεσης. Παρενθετικώς, στους πλανόδιους πωλητές, όπου η φοροδιαφυγή είναι σημαντική, η σημερινή κάλυψη του δικτύου δεδομένων κινητής τηλεφωνίας στην επικράτεια καθιστά τη σύνδεση των ταμειακών τους, εκτός από άστοχη, σε πολλές περιπτώσεις και αδύνατη. Στην Ουγγαρία, που είναι και η μοναδική χώρα διεθνώς όπου εφαρμόζεται το μέτρο, η μέχρι τώρα εμπειρία είναι εξόχως απογοητευτική ενώ δεν έλειπαν οι περιπτώσεις εμπόρων ταμειακών που εξαφανίστηκαν αφού εισέπραξαν προκαταβολές από χιλιάδες πελάτες.
Το ουσιώδες πρόβλημα είναι κατ’ αρχήν ότι οι σημερινές φορολογικές απαιτήσεις του κράτους από τους μικροεπιτηδευματίες και τους ελεύθερους επαγγελματίες είναι εξωπραγματικές με αποτέλεσμα η απόκρυψη εισοδημάτων να γίνεται, στις περισσότερες περιπτώσεις, για λόγους επιβίωσης και όχι πλουτισμού εις βάρος του κοινωνικού συνόλου. Την ίδια στιγμή ο φοροεισπρακτικός μηχανισμός δεν λειτουργεί με όρους κόστους/ωφέλειας αφού στην πράξη δεν μετράει αναλυτικά ανά φόρο το κόστος συλλογής του (στον ιδιωτικό τομέα η μέθοδος ονομάζεται Activity Based Costing). Επίσης αδιαφορεί για το κόστος συμμόρφωσης των επιτηδευματιών και για τις επιπτώσεις κάθε μέτρου ή φόρου στην οικονομία και κατά συνέπεια στα μελλοντικά φορολογικά έσοδα. Η τρόικα αντιλαμβανόμενη το πρόβλημα προώθησε την απαλλαγή από τον ΦΠΑ των μικρών επιχειρήσεων, δεδομένου ότι οι συγκεκριμένες είναι παγίως πιστωτικές ενώ το κόστος διασφάλισης της πλήρους συμμόρφωσής τους θα ήταν απαγορευτικό στον εισπρακτικό μηχανισμό, μ’ άλλα λόγια είναι ιδιαίτερα «ζημιογόνες» από πλευράς «περιθωρίου κέρδους». Για τον λόγο αυτό, στην Αγγλία η υπαγωγή σε καθεστώς ΦΠΑ είναι προαιρετική για επιχειρήσεις με καθαρά έσοδα κάτω των 75.000 λιρών (94.000 ευρώ) και αντιστοίχως στη Γαλλία επιχειρήσεων με ετήσιες αγορές αγαθών έως 81.500 ευρώ. Η πολιτική αυτή επιτρέπει μια πολύ καλύτερη αξιοποίηση των πόρων και τη στόχευση των ελέγχων στις επιχειρήσεις που αντιπροσωπεύουν αντιστοίχως το μεγαλύτερο μέρος της οικονομικής δραστηριότητας. Σήμερα υπάρχουν εξειδικευμένες τεχνικές και εργαλεία λογισμικού τα οποία μπορούν εύκολα να εντοπίσουν, αναλύοντας τα ήδη διαθέσιμα στοιχεία στο Taxis, στις τράπεζες και στα λοιπά κρατικά αρχεία, περιπτώσεις επιτηδευματιών που θα προσπαθήσουν να «κρυφτούν» κάτω από τα κατώφλια υπαγωγής σε καθεστώς ΦΠΑ.
Η διασύνδεση, πέρα από την άσκοπη επιβάρυνση εκατοντάδων χιλιάδων επιχειρηματιών, θα βαρύνει αντίστοιχα και τις, ήδη ανεπαρκείς, υποδομές πληροφορικής της Γενικής Γραμματείας Εσόδων. Το Taxisnet παρουσιάζει πολύ σοβαρά λειτουργικά προβλήματα και μάλιστα δυσεπίλυτα λόγω του κακού, εξαρχής, δομικού σχεδιασμού του αλλά και των χρονοβόρων και αναποτελεσματικών διαδικασιών των δημόσιων προμηθειών. Σήμερα το σύστημα αδυνατεί να αντεπεξέλθει στον καθημερινό φόρτο και κλείνει για συντήρηση, πρωτοφανώς για μια δυτική χώρα, κατά τις εργάσιμες ημέρες και ώρες. Για τον λόγο αυτό θα ήταν σαφώς προτιμότερη η αξιοποίηση των περιορισμένων πόρων στην εκτέλεση εξειδικευμένων, ευφυών εφαρμογών λογισμικού που εντοπίζουν πιθανές εστίες φοροδιαφυγής τόσο σε επίπεδο επιχειρήσεων όσο και πολιτών. Η ενασχόληση, αντί για τη σύνδεση των ταμειακών, π.χ. με την πάταξη της διακρατικής απάτης ΦΠΑ (carousel ή missing trader) και με την ιχνηθέτηση του ναυτιλιακού πετρελαίου, θα απέφερε πολύ μεγαλύτερα οφέλη. Αυτά βεβαίως απαιτούν έναν αξιοκρατικά στελεχωμένο οργανισμό ο οποίος να μετράει συνεχώς το κόστος κάθε δραστηριότητάς τους, τόσο εσωτερικά όσο και σε σχέση με την οικονομία και την ανάπτυξη.
* Ο κ. Βασίλης Μασσέλος είναι πρόεδρος του Συνδέσμου Επιχειρήσεων Πλεκτικής και Ετοίμου Ενδύματος.