Βελτίωση της πρόσβασης των Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων (ΜμΕ) στη χρηματοδότηση είναι η απαίτηση του επιχειρηματικού κόσμου της Ελλάδος του 2014. Στοιχεία όπως η βελτίωση των χρηματοπιστωτικών πληροφοριών για τις ΜμΕ, η τόνωση του διαλόγου μεταξύ των πιστωτικών ιδρυμάτων και των ΜμΕ και η αξιολόγηση των βέλτιστων πρακτικών για την υποβοήθηση της πρόσβασης των ΜμΕ στις κεφαλαιαγορές, αποτελούν βασικές συνιστώσες της βιώσιμης λειτουργίας των επιχειρήσεων σήμερα. Η λιτότητα υπονομεύει την οικονομία και αποσταθεροποιεί τον κοινωνικό ιστό, με εξαιρετικά σοβαρές επιπτώσεις και στα πιστωτικά ιδρύματα. Οι εταιρείες αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα χαμηλού επιπέδου κεφαλαιοποίησης, στοιχείο που οδηγεί σε κινήσεις ενίσχυσης των ιδίων κεφαλαίων από την πλευρά των μετόχων τους. Ωστόσο, κάτι φαίνεται να αλλάζει σήμερα. Είναι πλέον εμφανές ότι τα ελληνικά πιστωτικά ιδρύματα αναμένεται να ωφεληθούν από την εξελισσόμενη ανάκαμψη της οικονομίας και των σημαντικών αλλαγών στην αγορά. Ωστόσο, ο πολιτικός κίνδυνος (country risk) εντείνεται, σε επίπεδα που τείνει να κατευθύνει ακόμη και την ταχύτητα διόρθωσης των οικονομικών μεγεθών στην Ελλάδα αλλά και των απαιτούμενων μεταρρυθμίσεων.
Η αναδιάρθρωση του τραπεζικού κλάδου στην Ελλάδα είναι τεράστια, οι συνθήκες χρηματοδότησης έχουν βελτιωθεί (υποχωρεί η εξάρτηση από το ευρωσύστημα και άνοιξαν εκ νέου οι αγορές κεφαλαίου), ενώ σταδιακή βελτίωση παρουσιάζει και η ποιότητα του ενεργητικού των πιστωτικών ιδρυμάτων, κυρίως λόγω της καλύτερης διαχείρισης του ληξιπρόθεσμου χαρτοφυλακίου τους. Η κερδοφορία του ελληνικού τραπεζικού κλάδου αναμένεται να βελτιωθεί αισθητά τα επόμενα χρόνια. Το στοίχημα ωστόσο που παραμένει το ζητούμενο, είναι η πραγματική ενίσχυση της αγοράς με «φρέσκο» χρήμα, χωρίς εμπόδια και υπερβολικές απαιτήσεις για εγγυήσεις από τα πιστωτικά ιδρύματα. Τα πιστωτικά ιδρύματα τοποθετούνται πλέον στη χρηματοδότηση για κάλυψη αποδεδειγμένων αναγκών των επιχειρήσεων, που με τη σειρά τους θα φέρουν κέρδη σε αυτές και εν συνεχεία τα κέρδη αυτά θα εισρεύσουν και στις τράπεζες, με την καταβολή των τόκων δανεισμού. Οι χρόνια αδύναμες και υπερχρεωμένες επιχειρήσεις λειτουργούν σε βάρος της αγοράς και εν γένει της ίδιας της οικονομίας, αποστερώντας πόρους από την «υγιή» επιχειρηματικότητα. Μια επιχειρηματικότητα που έχει ανάγκη ο τόπος όχι με ευχολόγια αλλά με έμπρακτη υποστήριξη και παροχή πίστωσης. Για τον λόγο αυτόν, οι «υγιείς» επιχειρήσεις αναλαμβάνουν οι ίδιες πρωτοβουλίες αναδιάρθρωσης του δανεισμού τους με τα πιστωτικά ιδρύματα αλλά και οργανωτικής ανασύνταξής τους σε λειτουργικό και επιχειρηματικό επίπεδο. Στο πλαίσιο αυτό επιδιώκουν συνεργασίες ή ακόμη και συγχωνεύσεις με άλλες εταιρείες, με γνώμονα τη δημιουργία συνεργειών που διευκολύνουν τον έλεγχο του κόστους και τον προσανατολισμό προς τις αγορές του εξωτερικού.
ΕΚΤ και ρευστότητα
Πρόσφατα ανακοινώθηκε δέσμη μέτρων για την ενίσχυση ρευστότητας στις ΜμΕ, από την ΕΚΤ και τον επικεφαλής της Μάριο Ντράγκι, με στόχο συνολικά τη στήριξη της οικονομίας της Ευρωζώνης. Σημαντικό στοιχείο αποτελεί το γεγονός ότι η χρηματοδότηση της πραγματικής οικονομίας των χωρών της Ευρωζώνης προβλέπεται να ενισχυθεί και από την τιτλοποίηση εταιρικών δανείων (Asset Backed Securities – ABS). Το βασικό εργαλείο της ΕΚΤ εστιάζεται στη μείωση των επιτοκίων του ευρώ κατά 10 μονάδες βάσης στο 0,15%, καθώς και στη μείωση των επιτοκίων για τις καταθέσεις των πιστωτικών ιδρυμάτων, σε αρνητικά επίπεδα, στο -0,10%. Πρόκειται για μια κίνηση που θα ενθαρρύνει τα πιστωτικά ιδρύματα να επενδύσουν τα πλεονάζοντα κεφάλαια αντί να τα καταθέτουν στην ΕΚΤ. Το στοιχείο αυτό συντείνει στην ενίσχυση της ρευστότητας της αγοράς με άμεσο τρόπο, καθώς τα αρνητικά επιτόκια καταθέσεων τρέπουν τις τράπεζες στο να εξεύρουν καλύτερους και αποδοτικότερους τρόπους διαχείρισης και διάθεσης των κεφαλαίων τους.
Επιπλέον, ανακοινώθηκε πως θα υπάρξουν δύο νέες πράξεις μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης των πιστωτικών ιδρυμάτων (LTRO= Long Term Refinancing Operations) ύψους 400 δισ. ευρώ η κάθε μία, δηλαδή ένα πρόγραμμα μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης των πιστωτικών ιδρυμάτων της Ευρωζώνης, του οποίου είναι πιθανό να προηγηθεί μία μείωση στο βασικό επιτόκιο αναχρηματοδότησης. Ενα τέτοιο πρόγραμμα θα παρέχει φθηνά δάνεια με διάρκεια μεγαλύτερη των τριών ετών, όπως ισχύει σήμερα, αλλά με τετραετή διάρκεια δανείων, στοιχείο που ενισχύει την πιστωτική χαλάρωση προς όφελος μιας βελτιωμένης διαχείρισης των δανειακών χαρτοφυλακίων των τραπεζών. Το γεγονός αυτό παρουσιάζεται ως αρωγός μιας ανάπτυξης που αν και παραμένει ασθενική είναι σημαντική για την ενίσχυση της ρευστότητας. Το παραπάνω μέτρο ισοδυναμεί με σημαντική τόνωση της ροής πιστώσεων κυρίως προς τις ΜμΕ της ευρωπαϊκής περιφέρειας, που αντιμετωπίζουν συνθήκες πιστωτικής ασφυξίας, όπως αυτές με έδρα την Ελλάδα.
Σύμφωνα με υπολογισμούς, η εφαρμογή του εν λόγω μηχανισμού δύναται να προσδώσει σημαντική ρευστότητα στα ελληνικά πιστωτικά ιδρύματα, που ανέρχεται με πρόχειρους υπολογισμούς σε 10 δισ. ευρώ. Επιπλέον, τα αρνητικά επιτόκια καταθέσεων που για πρώτη φορά εφαρμόζει η ΕΚΤ, δεν πρόκειται να επηρεάσουν τα ελληνικά πιστωτικά ιδρύματα, καθώς αυτά διαθέτουν μηδενικές καταθέσεις στην ΕΚΤ, και μηδενική πλεονάζουσα ρευστότητα. Από την άλλη, βέβαια, η ΕΚΤ θα ζητήσει από τις τράπεζες να την ενημερώσουν για τον τρόπο με τον οποίο θα χρησιμοποιήσουν τη ρευστότητα αυτή, ώστε να υπάρξει καθορισμένο πλαίσιο κατά τόπους παρέμβασης και ελέγχου της κεντρικής τράπεζας προς όφελος της πραγματικής οικονομίας. Με βάση τα αποτελέσματα της αξιολόγησης της ΕΚΤ, θα αξιολογηθεί περαιτέρω και η ανάγκη να υιοθετηθούν κατευθυντήριες γραμμές για τις προβλέψεις επισφαλών απαιτήσεων σε επίπεδο Ευρωζώνης.
* Ακαδημαϊκός της Βασιλικής Ακαδημίας της Ισπανίας.
** Διδάκτωρ, μέλος του Εργαστηρίου Συστημάτων Χρηματοοικονομικής Διοίκησης του Πολυτεχνείου Κρήτης.