Την ώρα που η ελληνική οικονομία προσπαθεί να ορθοποδήσει και δείχνει τα πρώτα σημάδια ζωής έπειτα από έξι χρόνια ύφεσης, έρχεται μία σειρά εξωτερικών παραγόντων που θέτει εν αμφιβόλω την πορεία ανάκαμψής της. Καταλύτης των αρνητικών επιπτώσεων που μπορεί να έρθουν από το εξωτερικό είναι η κατάσταση με τη Ρωσία και την Ουκρανία, αλλά στο οικονομικό επιτελείο εκφράζουν ανοικτά πλέον την ανησυχία τους και για τη γενικότερη πορεία των οικονομιών της Ευρώπης.
Στο πλαίσιο αυτό, οι προβλέψεις για το μέλλον της ελληνικής οικονομίας βρίσκονται πλέον στο μικροσκόπιο τόσο του υπουργείου Οικονομικών όσο και της τρόικας. Σύμφωνα με το Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα, φέτος η ελληνική οικονομία αναμένεται να «τρέξει» με ρυθμό 0,6%, ο οποίος θα διευρυνθεί στο 2,9% το 2015.
Για το 2014 εκτιμάται ότι οι γεωπολιτικές εξελίξεις δεν θα επηρεάσουν την οικονομία, παρά το γεγονός ότι το ρωσικό εμπάργκο σε αρκετά αγροτικά προϊόντα έχει ήδη τεθεί σε ισχύ.
Ωστόσο, δεν υπάρχει η ίδια βεβαιότητα και για το 2015. Στο οικονομικό επιτελείο δεν θεωρούν ότι η ελληνική οικονομία θα πληγεί ανεπανόρθωτα, αλλά στελέχη του υπουργείου Οικονομικών παραδέχονται ότι μία σειρά παραγόντων θέτει σε κίνδυνο την επίτευξη του ρυθμού ανάπτυξης που έχει προβλεφθεί. Οι σημαντικότερες πηγές κινδύνου για την Ελλάδα είναι τέσσερις:
1. Στον τομέα των εξαγωγών. Μετά το ρωσικό εμπάργκο σε σειρά αγροτικών προϊόντων, οι εξαγωγείς έχουν δεχτεί ένα σημαντικό πλήγμα. Και δεν πρόκειται μόνο για τα προϊόντα που ήταν προγραμματισμένο να φτάσουν αυτές τις ημέρες στη Ρωσία, αλλά και για εκείνα που βρίσκονται ακόμα στα χωράφια, εντούτοις η παραγωγή τους έχει σχεδιαστεί έτσι ώστε να μεταφερθούν τους επόμενους μήνες στη Ρωσία.
Εκτός, όμως, από την άμεσα αρνητική επίπτωση του εμπάργκο στις ελληνικές εξαγωγές, υπάρχει και έμμεσος κίνδυνος το πρόβλημα να λάβει νέες διαστάσεις. Δεδομένου ότι η ρωσική αγορά δεν θα μείνει χωρίς ροδάκινα, για παράδειγμα, αλλά θα τα προμηθευτεί από άλλες χώρες, δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι, όταν το εμπάργκο αρθεί, οι Ρώσοι θα επιστρέψουν στους αρχικούς τους προμηθευτές. Ηδη ανταγωνίστριες χώρες της Ελλάδας σε παραγωγή φρούτων, λαχανικών και οπωροκηπευτικών έχουν δραστηριοποιηθεί εντόνως για να καλύψουν το κενό που έχει δημιουργηθεί στην τεράστια ρωσική αγορά.
Αυτός ίσως είναι ο μεγαλύτερος κίνδυνος για τους Ελληνες εξαγωγείς και για την ελληνική οικονομία γενικότερα. Δηλαδή, να χαθεί μία μεγάλη και διαρκώς διευρυνόμενη αγορά. Σημειώνεται ότι στο Μεσοπρόθεσμο έχει προβλεφθεί ρυθμός αύξησης των εξαγωγών για το 2015 της τάξης του 5,2%. Πρόκειται για μία από τις υψηλότερες εκτιμήσεις των τελευταίων αλλά και των επόμενων ετών, που πλέον είναι πιθανό να μην επαληθευτεί.
2. Στον ενεργειακό κλάδο. Αυτήν τη στιγμή δεν υπάρχει μεγάλη ανάγκη για φυσικό αέριο, αλλά ο χειμώνας πλησιάζει και η Ελλάδα προμηθεύεται το 60% του φυσικού αερίου μέσω Ουκρανίας. Είναι ξεκάθαρο ότι, εάν κλιμακωθεί περαιτέρω η κρίση μεταξύ Ουκρανίας – Ρωσίας και η διοχέτευση φυσικού αερίου «παγώσει» για τον οποιοδήποτε λόγο, τότε η ελληνική αγορά θα στερέψει και εκ των πραγμάτων η χώρα θα στραφεί σε ακριβότερες λύσεις. Η κατανάλωση πιθανότατα θα μειωθεί και ταυτόχρονα η αξία των εισαγωγών θα αυξηθεί (λόγω της υψηλότερης τιμής του φυσικού αερίου) επηρεάζοντας αρνητικά το εμπορικό έλλειμμα της Ελλάδας.
3. Στο οικονομικό περιβάλλον της Ευρωζώνης. Πριν από λίγες ημέρες ανακοινώθηκε ότι η γερμανική οικονομία συρρικνώθηκε στο δεύτερο τρίμηνο του 2014 κατά 0,2% και ταυτόχρονα η ανάπτυξη του προηγούμενου τριμήνου αναθεωρήθηκε ελαφρά προς τα κάτω. Πρόκειται για μία μη αναμενόμενη εξέλιξη που δημιούργησε ανησυχία στο οικονομικό επιτελείο. Σε συνδυασμό, δε, με τη στασιμότητα της γαλλικής οικονομίας για δύο συνεχόμενα τρίμηνα και την απομάκρυνση της Γαλλίας από τον στόχο για ανάπτυξη φέτος 1%, στο υπουργείο Οικονομικών φοβούνται πλέον ότι η οικονομία της Ευρωζώνης ενδέχεται να μην κινηθεί όπως προβλεπόταν και κατ’ επέκταση να επηρεαστεί και η ελληνική οικονομία. Μάλιστα, η πιθανή κρίση με το φυσικό αέριο θα επηρεάσει αρνητικά αρκετές από τις χώρες της Ευρώπης, που αποτελούν βασικούς προορισμούς των ελληνικών προϊόντων.
4. Στον τουρισμό. Μία γεωπολιτική αναταραχή στην Ευρώπη είναι βέβαιο ότι θα επηρεάσει την τουριστική κίνηση στην Ελλάδα. Τόσο επειδή οι Ευρωπαίοι ενδεχομένως να «μαζευτούν» και να μην αποφασίσουν να επισκεφτούν τη χώρα όσο και επειδή οι Ρώσοι τουρίστες αποτελούν ένα σημαντικό κομμάτι των επισκεπτών της Ελλάδας. Φέτος υπολογίζεται ότι οι Ρώσοι που θα κάνουν διακοπές στη χώρα μας θα ανέλθουν περίπου στο 1,3 εκατομμύρια άτομα, οι οποίοι εκτιμάται ότι θα δαπανήσουν περισσότερα από 1 δισ. ευρώ.
Είναι, λοιπόν, ξεκάθαρο ότι οι εξελίξεις στην ευρωπαϊκή σκακιέρα επηρεάζουν άμεσα την ελληνική οικονομία. Και μία αρνητική επίπτωση στο ΑΕΠ θα δημιουργήσει αλυσιδωτές επιπτώσεις σε σειρά οικονομικών μεγεθών, όπως το έλλειμμα και το χρέος. Εάν δεν επαληθευτούν οι προβλέψεις για τη μεγέθυνση του ΑΕΠ, τότε θα δυσκολέψουν και οι διαπραγματεύσεις με την τρόικα για τη χαλάρωση της δημοσιονομικής προσαρμογής, αλλά και για τη διασφάλιση της βιωσιμότητας του ελληνικού χρέους. Αντίβαρο σε μία τέτοια αρνητική εξέλιξη μπορεί να διαδραματίσει η αναμενόμενη αναθεώρηση του ΑΕΠ επί τα βελτίω τον Σεπτέμβριο ή τον Οκτώβριο.