Στο δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία της Σκωτίας είχαμε μία καθαρή επικράτηση του «ΟΧΙ στην ανεξαρτησία». Το δημοψήφισμα ανοίγει τον δρόμο για την ενίσχυση των εξουσιών στο σκωτσέζικο Κοινοβούλιο, αλλά και τη δημιουργία κοινοβουλίων σε άλλες περιοχές, όπως στην Αγγλία. Ολα δείχνουν ότι το Ηνωμένο Βασίλειο οδηγείται σε μία ομοσπονδιακού τύπου διακυβέρνηση.
Επίσης, η εξέλιξη είναι πολύ θετική και για το επόμενο μεγάλο δημοψήφισμα για την παραμονή της Μεγάλης Βρετανίας στην Ε.Ε. Κι αυτό γιατί: α) οι φιλοευρωπαϊκές ψήφοι της Σκωτίας θα φανούν χρήσιμες στην κρίσιμη ψηφοφορία, β) το σχήμα του better together που επικράτησε στο σκωτσέζικο δημοψήφισμα, προσείλκυσε Αγγλους πολιτικούς που ήταν παραδοσιακά ευρωσκεπτικιστές και γ) η στάση της Ε.Ε. έπαιξε καθοριστικό ρόλο στο να παραμείνει η Μεγάλη Βρετανία ως έχει. Η περίπτωση της Σκωτίας στέλνει 5 μαθήματα προς την Ελλάδα. Πιο συγκεκριμένα:
1. Το πόσο εύκολα μπορείς να δεις μία ιστορική, δημοκρατική χώρα να διαλύεται.
Εάν στο δημοψήφισμα επικρατούσε το «ΝΑΙ στην ανεξαρτησία», η Μεγάλη Βρετανία πιθανόν να διαλυόταν. Είναι σχεδόν βέβαιο ότι τη Σκωτία θα ακολουθούσαν στην ανεξαρτησία και οι Ουαλλία, Βόρεια Ιρλανδία. Και είναι εξαιρετικά πιθανό ότι το αποτέλεσμα της απόσχισης της Σκωτίας θα προκαλούσε διασπαστικές κινήσεις και σε άλλες περιοχές της Ε.Ε. Θα έλεγα ξεκάθαρα ότι η Ε.Ε. βοήθησε με την ουδέτερη στάση της στο να παραμείνει η Μεγάλη Βρετανία ως μία χώρα.
2. Το πώς μπορείς να δώσεις πολιτική λύση σε ένα θέμα, ακολουθώντας δημοκρατικές διαδικασίες, κι αποφεύγοντας εντάσεις ή έκτροπα.
Κατ’ αρχήν το σκωτσέζικο δημοψήφισμα δεν ήταν κάτι το ευκαιριακό. Δεν ήταν στο πλαίσιο κάποιας οικονομικής κρίσης, όπως ατυχέστατα πήγε να προκληθεί πριν από λίγα χρόνια στην Ελλάδα, σε σχέση με το ευρώ.
Πιο συγκεκριμένα, ήταν αποτέλεσμα μακροχρόνιας εξελικτικής διαδικασίας, η οποία συμπεριλάμβανε συνεχείς διαπραγματεύσεις, οι οποίες κατέληξαν στη δημιουργία του σκωτσέζικου Κοινοβουλίου και στη σταδιακή παροχή εξουσιών σε αυτό. Από αυτή την άποψη, οι εντάσεις που πιθανόν να είχαν προκληθεί λόγω της πίεσης χρόνου, αποφεύχθηκαν.
Αλλά δεν είναι μόνο το γεγονός ότι οι διαφορετικές απόψεις για όλα τα θέματα παρατέθηκαν ξεκάθαρα στους ψηφοφόρους. Δεν ήταν μόνο το γεγονός ότι οι τρεις αρχηγοί των μεγάλων κομμάτων του Κοινοβουλίου υπέγραψαν πριν από το δημοψήφισμα ένα κείμενο με εγγυήσεις/υποσχέσεις, το οποίο δημοσίευσαν στον σκωτσέζικο Τύπο. Είναι το γεγονός ότι οι οπαδοί των δύο πλευρών διαδήλωναν τις αντίθετες απόψεις τους, κρατούσαν τα πλακάτ τους δίπλα δίπλα, ειρηνικά και χωρίς έκτροπα ή ταραχές.
3. Το πώς μπορείς να διαπραγματεύεσαι για το καλό του τόπου σου χωρίς να εκτροχιάζεις την πολιτική διαδικασία.
Με το αποτέλεσμα, οι Σκωτσέζοι όχι μόνο δεν διέλυσαν τη Μεγάλη Βρετανία, αλλά κέρδισαν συγκεκριμένες εξουσίες στην κατεύθυνση της αυτονομίας, όπως σε θέματα διαχείρισης του προϋπολογισμού και της φορολογίας. Οι Σκωτσέζοι δεν προσήλθαν με μία «όλα ή τίποτα» διαπραγματευτική τακτική, η οποία είναι προσφιλής στα ελληνικά λαϊκιστικά κόμματα. Κι όταν είδαν ότι η διαπραγματευτική τακτική απέφερε αποτελέσματα, επέλεξαν τον αξιοπρεπή συμβιβασμό από τη διάλυση των πάντων.
Σε αυτό βέβαια βοήθησε και το γεγονός ότι η πλευρά της ανεξαρτησίας δεν παρουσίασε ένα αξιόπιστο σχέδιο, ειδικά στο τμήμα που αφορούσε το νόμισμα της επόμενης ημέρας.
4. Το πώς μπορείς να είσαι πατριώτης, χωρίς να είσαι εθνικιστής.
Είναι ξεκάθαρο ότι το αποτέλεσμα κέρδισε η μεγάλη, μετριοπαθής πλειοψηφία, η οποία σηκώθηκε από την πολυθρόνα και πήγε να ψηφίσει.
Είναι ενδεικτικό ότι η συνολική συμμετοχή στις κάλπες έφτασε το 85%. Οπως είναι σημαντικό το γεγονός ότι η μεγαλύτερη πόλη, Γλασκώβη (το προπύργιο του Ναι στην ανεξαρτησία) είχε προσέλευση 75%, ενώ το Εδιμβούργο (προπύργιο του Οχι στην ανεξαρτησία) είχε προσέλευση 85%.
Αυτό σημαίνει ότι οι Σκωτσέζοι όταν συνειδητοποίησαν το διακύβευμα στην οικονομία και τα κενά σε θέματα ασφάλειας, άμυνας που θα δημιουργούνταν από μία ενδεχόμενη απόσχισή τους από τη Μεγάλη Βρετανία, αποφάσισαν να πάνε στις κάλπες, ως μία κίνηση εκδήλωσης του πατριωτισμού τους.
Είναι δύσκολο να γίνει αντιληπτό το τι συνέβη, αλλά αναφερόμαστε σε μία περιοχή της Μεγάλης Βρετανίας, η οποία ενώ επιλέγει να έχει διαφορετική εθνική ομάδα στο ποδόσφαιρο και να ψέλνει με πάθος τον εθνικό ύμνο της Σκωτίας «O flower of Scotland» στο γήπεδο, δέχεται μέσω του δημοψηφίσματος να παραμείνει μέρος της ένωσης.
Κι αυτό γιατί πιστεύει ότι έτσι επιτάσσει το πατριωτικό καθήκον.
5. Το πώς η οικονομική και πολιτική αλληλεξάρτηση έχει αυξηθεί σε τόσο σημαντικό βαθμό, ώστε να αποτελεί τη μόνη ρεαλιστική προοπτική για την αντιμετώπιση των προκλήσεων της παγκοσμιοποίησης.
Στο πλαίσιο αυτό, κάθε κίνηση επιστροφής στο καθεστώς του κράτους-έθνους κρίνεται από τους ίδιους τους πολίτες, ως οικονομικά και πολιτικά ασύμφορη και άρα ως απαγορευτική.
Είναι ξεκάθαρο ότι την αυξημένη προσέλευση του δημοψηφίσματος διευκόλυνε το γκάλοπ της προηγούμενης εβδομάδας, το οποίο έδειχνε να προηγείται το «Ναι στην ανεξαρτησία».
Αλλά, εάν εκείνη η δημοσκόπηση ήταν ο καταλύτης, το αίτιο της επικράτησης του «Οχι στην ανεξαρτησία» ήταν η αύξηση της αβεβαιότητας που προκάλεσε η διολίσθηση της στερλίνας, η εκροή κεφαλαίων από τη βρετανική οικονομία και οι δηλώσεις σημαντικών σκωτσέζικων χρηματοπιστωτικών οργανισμών και εταιρειών ότι θα μεταφέρουν κεντρικές υπηρεσίες εκτός Σκωτίας.
Σε γενικές γραμμές, θα έλεγα ότι οι Βρετανοί με τη στάση και πολιτική συμπεριφορά τους δίδαξαν για μία ακόμα φορά τι σημαίνει κοινοβουλευτικός, πολιτική διαδικασία και ήθος. Γι’ αυτόν και για μία σειρά άλλους λόγους, η Ευρωπαϊκή Ενωση χρειάζεται τη Μεγάλη Βρετανία, όπως η Μεγάλη Βρετανία χρειάζεται την Ε.Ε.
Κι αυτό είναι εξαιρετικά σημαντικό για το επόμενο μεγάλο δημοψήφισμα που αφορά την παραμονή της Μεγάλης Βρετανίας στην Ευρωπαϊκή Ενωση, το οποίο έχει προγραμματιστεί για το 2017.
* Οικονομολόγος, έχει διατελέσει ανώτατο διευθυντικό στέλεχος σε πολυεθνικούς χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.