Στις 2 Δεκεμβρίου 2012 δημοσιεύθηκε στη στήλη αυτή ένα κείμενό μου με τίτλο «Η απάτη και η διαφθορά στον χώρο της υγείας». Στο κείμενο αναφέρθηκα στην εξαιρετικά ενδιαφέρουσα δραστηριότητα της οργάνωσης «European Health Fraud and Corruption Network» (EHFCN) και επεσήμανα τη μη συμμετοχή της Ελλάδας στο δίκτυο αυτό, το οποίο ουσιαστικά παρέχει τεχνογνωσία στην καταπολέμηση της διαφθοράς και της απάτης στον χώρο της υγείας.
Το κείμενο αυτό υπήρξε ο καταλύτης για μια σειρά από γεγονότα, με επιστέγασμα τη φετινή διοργάνωση του ετήσιου forum του EHFCN που πραγματοποιήθηκε στις 6-7 Νοεμβρίου στην Αθήνα, με πολλή επιτυχία και σημαντικές ξένες και ελληνικές συμμέτοχες. Ολα άρχισαν όταν κάποιος διευθυντής του ΕΟΠΥΥ διάβασε το παραπάνω κείμενό μου και ξεκίνησε τις ενέργειες προκειμένου ο ΕΟΠΥΥ να γίνει μέλος του EHFCN.
Μάλιστα, είχε και την ευγενή καλοσύνη να μου γράψει ένα ευχαριστήριο γράμμα και να με καλέσουν στις εργασίες του forum. Ως εδώ δεν υπάρχει τίποτα το περίεργο και όλα εξελίχθηκαν ομαλά. Είναι όμως δύσκολο να φανταστείτε γιατί αποφάσισα να ξαναγράψω για το θέμα αυτό. Για σχεδόν δύο ολόκληρα χρόνια (Φεβρουάριος 2010 – Νοέμβριος 2011) βρισκόμουν στην γενική γραμματεία του πρωθυπουργού και μετείχα σε δεκάδες συσκέψεις. Επανειλημμένα είχα επισημάνει την ύπαρξη του δικτύου EHFCN και την ανάγκη να γίνουμε μέλη προκειμένου να αποκτήσουμε τεχνογνωσία για την καταπολέμηση της σπατάλης και της απάτης στην υγεία. Και όμως κανένας από τους «έχοντες την αρμοδιότητα» δεν πήρε την πρωτοβουλία να επικοινωνήσει με το EHFCN. Η ιστορία αποδεικνύει ότι ιδέες και προτάσεις υπάρχουν, αλλά πρέπει πάντοτε να βρεθεί και ο κατάλληλος άνθρωπος, ο οποίος να αναλάβει κάποια πρωτοβουλία ώστε να πραγματοποιηθούν οι ιδέες.
«Κάλλιο αργά, παρά ποτέ». Εστω, λοιπόν, με κάποια καθυστέρηση αποφασίσαμε να ενταχθούμε σε ένα ευρύτερο δίκτυο για να αντιμετωπίσουμε την απάτη και τη διαφθορά στην υγεία. Ετσι, είχαμε ένα επιτυχημένο συνέδριο, με χαιρετισμό του υπουργού Υγείας κ. Βορίδη και με πολλές σημαντικές παρουσιάσεις και ανταλλαγή γνώσεων για ένα θέμα που, παρά τα πολλά χρόνια της κρίσης που περνάμε, εξακολουθεί να είναι σημαντικός παράγοντας διασπάθισης δημοσίου χρήματος. Εγιναν συνολικά 23 παρουσιάσεις, εκ των οποίων οι 17 από ξένους ειδικούς και οι υπόλοιπες 6 από Ελληνες επιστήμονες.
Θα σας δώσω μερικά πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία από μια ελληνική παρουσίαση, για να διαπιστώσετε ότι πράγματι υπάρχουν και στην Ελλάδα άνθρωποι που προσπαθούσαν και ακόμα προσπαθούν να περιορίσουν τη σπατάλη που υπήρχε στον χώρο της υγείας. Η παρουσίαση αφορά τις παρεμβάσεις της Κεντρικής Ομάδας Ελέγχου του ΙΚΑ για την περίοδο 2005 – 2011 και τα σημαντικά οφέλη που προέκυψαν από τις δράσεις της. Δεν θέλω να σας κουράσω με πολλούς αριθμούς και θα προσπαθήσω με λίγα στοιχεία να σας δώσω τη μεγάλη εικόνα. Τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν σε μια λαπαροσκοπική επέμβαση στη χοληδόχο κύστη τιμολογήθηκαν το 2006 προς 7.109,80 ευρώ, ενώ στην ίδια ιδιωτική κλινική για την ίδια επέμβαση, το 2010 χρεώθηκαν μόνο 919 ευρώ! Την περίοδο 10/2004 – 2/2011 το ΙΚΑ πλήρωσε για τους 28.464 βηματοδότες που τοποθετήθηκαν, το ποσό των 329.364.529 ευρώ, ενώ αν ίσχυε το τιμολόγιο του 2014 η τιμή θα ήταν μόνο 57 εκατ. ευρώ! Δεν νομίζω ότι η τεχνολογία προόδευσε τόσο πολύ ώστε να δικαιολογείται η τεράστια αυτή διαφορά. Απλά αποδεικνύει ότι όπου γίνεται παρέμβαση ή έλεγχος υπάρχουν σημαντικά οφέλη.
Η απάτη, διαφθορά και σπατάλη στην υγεία είναι παγκόσμιο φαινόμενο. Σε όλες τις προηγμένες χώρες έχει γίνει απόλυτα ξεκάθαρο ότι αποτελεί μάστιγα, γιατί ουσιαστικά αφαιρεί πόρους από τη σωστή περίθαλψη που πρέπει να εξασφαλίζει ένα κράτος στους πολίτες του. Γι’ αυτό και η αντιμετώπιση του προβλήματος αποτελεί πρώτη προτεραιότητα σε πολλές χώρες.
Σύμφωνα με ένα πρόσφατο άρθρο του Economist (31 Μαΐου 2014) με τίτλο: «Η απάτη των 272 δισεκατομμυρίων δολαρίων – Γιατί οι κλέφτες λατρεύουν το Αμερικανικό Σύστημα Υγείας», η απάτη στην υγεία (κυρίως στη συνταγογράφηση) είναι πιο αποδοτική από το εμπόριο της κοκαΐνης! Η ανταμοιβή σε σχέση με αναλαμβανόμενο ρίσκο είναι πολύ μεγαλύτερη, τα κέρδη είναι αρκετά υψηλά, η «εργασία» είναι ασφαλέστερη και η τιμωρία ελαφρύτερη! Η εκτίμηση για την απάτη και τη σπατάλη στην Υγεία στις ΗΠΑ, κυμαίνεται από 82 δισεκατομμύρια δολάρια που αντιπροσωπεύουν το 3,1% των όσων ξοδεύονται για την Υγεία, μέχρι 272 δισ. δολάρια που είναι η μέγιστη εκτίμηση και είναι το 10,2% της συνολικής δαπάνης. Λόγω ακριβώς του μεγέθους του προβλήματος έχει δοθεί και η αντίστοιχη προσοχή στην αντιμετώπισή του.
Στις ΗΠΑ, το υπουργείο Δικαιοσύνης (Justice Department) και υπουργείο Υγείας και Υπηρεσιών προς τον πολίτη (Health and Human Services), έχουν αναπτύξει από κοινού ένα πρόγραμμα (Health Care Fraud and Abuse Control – HCFAC) με σκοπό την καταπολέμηση της απάτης και της διαφθοράς στην υγεία. Σύμφωνα με τον ετήσιο απολογισμό του HCFAC για το 2013, για κάθε δολάριο που ξοδεύουν έχουν ανακτήσει 8,10 δολάρια. Στα 17 χρόνια της λειτουργίας του προγράμματος έχουν ανακτηθεί 25,9 δισεκατομμύρια δολάρια. Θέλω να τονίσω ότι δεν πρόκειται απλά για περιορισμό της σπατάλης, αλλά για την επιστροφή των χρημάτων από τους παραβάτες. Με συνοπτικές διαδικασίες και διοικητικά μέτρα αντιμετωπίζουν τα προβλήματά τους. Για παράδειγμα, μέσα στο 2013, επανεξέτασαν 535.000 (σε σύνολο 1,5 εκατομμύριο) παρόχους υπηρεσιών υγείας και από αυτούς απέκλεισαν περισσότερους από 225.000 παρόχους γιατί δεν πληρούσαν τα κριτήρια που είχαν καθοριστεί. Δεν γνωρίζω πώς τα καταφέρνουν να αντιμετωπίζουν τα προβλήματά τους με τόση ταχύτητα, αλλά πιστεύω ότι αυτή η ταχύτητα συμβάλλει καθοριστικά στην αποτελεσματικότητα. Στη χώρα μας, δυστυχώς ακόμα και αυτοί που πιάνονται «με τη γίδα στην πλάτη» παραμένουν στις θέσεις τους για πολλά πολλά χρόνια.
Ενα άλλο χαρακτηριστικό στην αντιμετώπιση, είναι η στενή συνεργασία μεταξύ δημοσίου και ιδιωτικού τομέα. Η οργάνωση National Health Care Anti-Fraud Association (NHCAA) δημιουργήθηκε το 1985, από ασφαλιστικές εταιρείες και δημόσιους οργανισμούς με μοναδικό σκοπό την αντιμετώπιση της απάτης και σπατάλης στην Υγεία. Περιλαμβάνει περισσότερες από 100 ασφαλιστικές εταιρείες και δημόσιους φορείς που εμπλέκονται στα θέματα περίθαλψης. Η ανταλλαγή πληροφοριών και εμπειριών μεταξύ των μελών είναι καθοριστικός παράγοντας στην επιτυχία της προσπάθειας.
Θέλω, επίσης, να επισημάνω ότι όλοι οι οργανισμοί είτε δημόσιοι, είτε ιδιωτικοί, είτε μεικτοί, βασίζονται στην ευρύτατη χρήση της πληροφορικής για την αποκάλυψη των παραβατικών συμπεριφορών. Ολες οι εταιρείες που ασχολούνται με την ανάλυση τεραστίων όγκων δεδομένων (Big Data Analytics) είναι παρούσες σε όλες τις περιπτώσεις. Χωρίς την υπερβολική χρήση της τεχνολογίας είναι αδύνατο να διερευνηθούν τα εκατομμύρια των συναλλαγών που γίνονται στον χώρο της υγείας, ώστε να αποκαλυφθούν οι παραβατικές συμπεριφορές.
Μια από τις ελληνικές παρουσιάσεις έκλεινε με ένα απόφθεγμα του Σπύρου Δοξιάδη: «Οι μεγαλύτεροι εχθροί για την Υγεία, ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ τα βακτήρια, οι ιοί ή ο καρκίνος, αλλά η φτώχεια, η έλλειψη ενημέρωσης και η εκμετάλλευση του ανθρώπου από κάποιον άλλον άνθρωπο». Νομίζω ότι σε μια πρόταση συμπύκνωσε όλα τα προβλήματα του χώρου και κυρίως την «εκμετάλλευση του ανθρώπου από κάποιον άλλο άνθρωπο».
Αξίζει ακόμα να θυμηθούμε ότι ο Σπύρος Δοξιάδης ως υπουργός Υγείας (1977-1980), έκανε την πρώτη απόπειρα για την εφαρμογή ενός Εθνικού Συστήματος Υγείας, αλλά παρεμποδίστηκε από πολλούς, ακόμα και από βουλευτές του κόμματός του. Επίσης, το 1978 ξεκίνησε την πρώτη αντικαπνιστική εκστρατεία στην Ελλάδα και ίδρυσε την Ελληνική Αντικαπνιστική Εταιρεία. Πρέπει όμως να τον θυμόμαστε για το γεγονός ότι ίδρυσε την Ελληνική Εταιρεία Ιατρικής Ευθύνης και Δεοντολογίας. Βλέπετε, από τότε υπήρχαν άνθρωποι με όραμα και ιδέες για μια καλύτερη Ελλάδα, αλλά δυστυχώς τέτοιους ανθρώπους δεν τους ακούμε και δεν τους σηκώνει το σύστημα!
* Ο κ. Ανδρέας Δρυμιώτης είναι σύμβουλος επιχειρήσεων