Τον Φεβρουάριο του 2014 η πορτογαλική κυβέρνηση ψήφισε τον νόμο 26-Α /2014 για να θέσει σε εφαρμογή τις «λοταρίες των τυχερών αποδείξεων». Μέσα σε έξι μήνες κατάφερε να συγκεντρώσει έσοδα 800 εκατ. ευρώ από τον ΦΠΑ που διέφευγε λόγω της μη έκδοσης αποδείξεων. Το ελληνικό υπουργείο Οικονομικών έχει στα χέρια του την αντίστοιχη πρόταση -ολοκληρωμένη, ποσοτικοποιημένη και κατοχυρωμένη με «πατέντα»- από το… 2010. Ομως, το μέτρο ουδέποτε προχώρησε μέχρι σήμερα, καθώς ουδείς στο υπουργείο Οικονομικών ενέκρινε τη δαπάνη ύψους 1,12 εκατ. ευρώ για να δοκιμαστεί η πατέντα έστω και πιλοτικά.
Η αφορμή
Ενα διεθνές συνέδριο με αποκλειστικό αντικείμενο τις «λοταρίες αποδείξεων» που πραγματοποιήθηκε τον περασμένο Μάιο -και στο οποίο παρευρέθησαν στελέχη του ελληνικού φοροελεγκτικού μηχανισμού όπου και άκουσαν για την επιτυχία του πορτογαλικού μοντέλου- ήταν η αφορμή για να ξαναβγεί από το συρτάρι το σχέδιο. Οταν μάλιστα η κυβέρνηση πιέστηκε να βρει μέτρα για να κλείσει το δημοσιονομικό κενό του 2015, το @apodeixi –όπως είναι η ονομασία του σχεδίου- προτάθηκε στους δανειστές ως η ενδεδειγμένη λύση για την εξεύρεση φορολογικών εσόδων ύψους τουλάχιστον 500 εκατ. ευρώ μέσα στην επόμενη χρονιά.
Ο στόχος είναι αρκετά φιλόδοξος. Διότι, όπως αναφέρει μιλώντας στην «Κ» ο εμπνευστής του προγράμματος «@apodeixi» Βασίλης Γεωργίου –ερευνητής στο Ινστιτούτο Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών στον Δημόκριτο και κάτοχος της σχετικής πατέντας- θα χρειαστούν τουλάχιστον έξι μήνες για να ενεργοποιηθεί το σύστημα και χωρίς στο μεσοδιάστημα να έχει γίνει δοκιμή σε πιλοτικό επίπεδο. Ετσι, ακόμη και αν κινηθούν άμεσα οι διαδικασίες από το υπουργείο Οικονομικών -απαιτείται η στελέχωση εξειδικευμένης ομάδας μηχανικών αλλά και η έγκριση των απαιτούμενων κονδυλίων, κάτι για το οποίο είχε παρέμβει μέχρι και η Task Force προκειμένου να βρεθεί ιδιώτης χορηγός- θα χρειαστούν τουλάχιστον έξι μήνες για να μπει σε λειτουργία το @apodeixi. Το στοίχημα πλέον είναι αν το υπουργείο Οικονομικών θα προλάβει να στήσει τις πρώτες κληρώσεις πριν περάσει η τουριστική περίοδος του 2015 με τα 20 εκατομμύρια τουρίστες-καταναλωτές.
Ο κ. Γεωργίου κατέθεσε για πρώτη φορά την πρόταση του @apodeixi στο υπουργείο Οικονομικών το 2010 επί υπουργίας Γ. Παπακωνσταντίνου. Ο φάκελος με την περιγραφή του έργου πήρε αριθμό πρωτοκόλλου αλλά ουδέποτε ασχολήθηκε κάποιος με την υπόθεση. Υστερα από παρέμβαση της Task Force οργανώθηκε συνάντηση στο υπουργείο Οικονομικών στις αρχές του 2013 επί υπουργίας Στουρνάρα και με τη συμμετοχή του Γ. Μαυραγάνη και του Χ. Θεοχάρη. Το μέτρο συμφωνήθηκε να δοκιμαστεί πιλοτικά αλλά ούτε αυτό έγινε. Φτάσαμε τον Μάιο του 2014 για να εκδηλωθεί και πάλι ενδιαφέρον για το σύστημα και αφού είχε ήδη ενεργοποιηθεί το πορτογαλικό μοντέλο
Πώς κατάφερε η Πορτογαλία να μαζέψει 800 εκατ. ευρώ σε έξι μήνες; Προσαρμόζοντας στα δικά της δεδομένα το μοντέλο των κληρώσεων που είχε ήδη δοκιμαστεί:
• Στην Ταϊβάν όπου τον ρόλο του λαχνού παίζουν οι ίδιες οι αποδείξεις και γίνεται κλήρωση στις 25 κάθε μονού μήνα.
• Στην Κίνα (μαζί με κάθε απόδειξη ο καταναλωτής παίρνει και ένα ΞΥΣΤΟ το οποίο ο καταστηματάρχης προμηθεύεται από το κράτος. Ο καταστηματάρχης οφείλει να εμφανίζει στο κράτος τόσες αποδείξεις όσοι είναι και οι λαχνοί του ΞΥΣΤΟ που έχει χορηγήσει.
• Στη Μάλτα (αρχικά οι αποδείξεις έμπαιναν σε ένα τεράστιο βαρέλι και η κλήρωση γινόταν χειροκίνητα. Στη συνέχεια το σύστημα εκσυγχρονίστηκε).
• Στη Σλοβακία και στη Γεωργία.
Το πορτογαλικό μοντέλο (Lucky Invoice Lottery) επιβραβεύει τους κομιστές των αποδείξεων, αρκεί αυτοί να γνωστοποιήσουν τον ΑΦΜ τους πέρα από τα στοιχεία της συναλλαγής. Ανάλογα με τις αποδείξεις που γνωστοποιούνται στο υπουργείο Οικονομικών γίνεται η αντιστοίχιση ενός «κουπονιού» και αυτό που κληρώνεται είναι το κουπόνι. Αντιστοιχεί ένα κουπόνι σε κάθε 10 ευρώ αξίας αποδείξεων. Η συμμετοχή μπορεί να γίνει από οποιονδήποτε, ενώ οι κληρώσεις γίνονται κάθε εβδομάδα. Δύο φορές τον χρόνο, οργανώνονται μεγάλες κληρώσεις με ακριβά έπαθλα. Κατά κύριο λόγο, το πορτογαλικό υπουργείο Οικονομικών δίνει ως έπαθλα αυτοκίνητα. Τον αριθμό των κουπονιών που κατέχουν βάσει των αποδείξεων, οι καταναλωτές τον μαθαίνουν μέσω του αντίστοιχου πορτογαλικού Taxis. Μέσα από το portal ενημερώνονται επίσης και για το ποιος είναι ο νικητής κάθε κλήρωσης.
Πώς λειτουργεί
Το σύστημα @apodeixi όπως το έχει κατοχυρώσει ο κ. Γεωργίου λειτουργεί μέσω SMS. O καταναλωτής στέλνει ένα γραπτό μήνυμα το οποίο περιλαμβάνει τον ΑΦΜ του καταστηματάρχη, την αξία της συναλλαγής και την ημερομηνία και την ώρα πραγματοποίησης της συναλλαγής. Τα SMS ύστερα από έλεγχο για την ορθότητα του περιεχόμενου (π.χ. να μην είναι λανθασμένος ο ΑΦΜ κ.λπ.) αποθηκεύεται σε μια βάση δεδομένων. Σε
κάθε αριθμό απόδειξης, γίνεται αντιστοίχιση ενός αύξοντα αριθμού. Ανά τακτά χρονικά διαστήματα, οι αριθμοί αυτοί μπαίνουν σε κλήρωση ώστε να προκύπτουν οι νικητές. Οι νικητές ενημερώνονται και πάλι με SMS στον αριθμό του κινητού τηλεφώνου από το οποίο έχουν στείλει τα στοιχεία της απόδειξης. Ειδικά για τα μεγάλα δώρα, για την παραλαβή θα μπαίνει ως προϋπόθεση και η προσκόμιση της απόδειξης.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η μεθοδολογία της κλήρωσης ώστε να είναι αδιάβλητη και οι αριθμοί να προκύπτουν τυχαία. Οπως αναφέρει ο κ. Γεωργίου, η κλήρωση βασίζεται σε μια φυσική διεργασία, τη διάσπαση ραδιενεργού υλικού. Μικρή ποσότητα ραδιενεργού υλικού, όταν διασπάται παράγει ακτίνες β (μη επικίνδυνες λόγω μικρής διεισδυτικότητας) οι οποίες με τη σειρά τους μπορούν να παράγουν παλμούς σε τυχαία χρονικά διαστήματα. Η μετατροπή των παλμών σε αριθμούς μπορεί να εξασφαλίσει μια πραγματικά αδιάβλητη κλήρωση.