Την «ανάσταση» των ρωσικών επενδύσεων στην Ελλάδα και την προώθηση της ελληνορωσικής οικονομικής συνεργασίας επιδιώκει μεθοδικά, εδώ και δύο μήνες, η Αθήνα, με κορύφωση την επικείμενη επίσκεψη του πρωθυπουργού, Αλ. Τσίπρα, στη Μόσχα. Ομως το σύνολο σχεδόν των διμερών οικονομικών σχέσεων είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τις σχέσεις Ρωσίας – Ευρώπης, αλλά και Ρωσίας – Δύσης εν γένει. Και για αυτό τον λόγο παραμένουν άλλωστε πρακτικά παγωμένες εδώ και τουλάχιστον ένα έτος. Παρά ταύτα, η ελληνική κυβέρνηση επιχειρεί να επανεκκινήσει την οικονομική συνεργασία αποβλέποντας μεταξύ άλλων και σε άμεση χρηματοδοτική ενίσχυση.
Πολλά είναι, όμως, και αυτά που επιζητεί η Μόσχα από την Αθήνα, με κυρίαρχη την προώθηση της ενεργειακής της πολιτικής στις εξαγωγές φυσικού αερίου προς την Ευρώπη. Παράλληλα, ρωσικοί κρατικοί όμιλοι, πέραν της Gazprom, επιδιώκουν την απόκτηση ελληνικών επιχειρήσεων με στρατηγική σημασία. Ειδικότερα οι Ρωσικοί Σιδηρόδρομοι, (JSC Russian Railways), σε κοινοπραξία με τη ΓΕΚ-ΤΕΡΝΑ, συμμετέχουν στους διαγωνισμούς του ΤΑΙΠΕΔ για την αγορά των μετοχών της TΡΑΙΝΟΣΕ, αλλά και της εταιρείας συντήρησης σιδηροδρομικού τροχαίου υλικού ROSCO, όπως και του Οργανισμού Λιμένος Θεσσαλονίκης.
Οι τρεις αυτές ελληνικές επιχειρήσεις έχουν κομβικό ρόλο στην ανάπτυξη της χώρας ως διαμετακομιστικό κέντρο κατ’ αντιστοιχία και παράλληλα με τις στρατηγικές επιδιώξεις της Cosco στον Πειραιά. Οι συγκεκριμένοι διαγωνισμοί έχουν εδώ και καιρό παγώσει, αλλά περιλαμβάνονται σε αυτούς που η ελληνική πλευρά έχει δεσμευτεί, με βάση τη συμφωνία της 20ής Φεβρουαρίου με τους Ευρωπαίους εταίρους της, να σεβαστεί. Η ρωσική πλευρά δηλώνει πρόθυμη να συνεχίσει να συμμετάσχει σε αυτούς, αλλά θα πάρει απόφαση ως προς τα επόμενα βήματά της μετά την αποσαφήνιση των προθέσεων της νέας ελληνικής κυβέρνησης στους τομείς των επενδύσεων και ιδιωτικοποιήσεων, όπως δήλωσε στην «Κ» ο Ρώσος πρέσβης στην Αθήνα Αντρέι Μάσλοβ.
Την ίδια ώρα, η JSC Russian Railways και κορυφαίοι αξιωματούχοι της Ρωσίας έχουν προτάξει ως προϋπόθεση της επένδυσης σε ΟΛΘ και ΤΡΑΙΝΟΣΕ την απόκτηση και των δύο, κάτι που είναι άγνωστο πώς μπορεί να γίνει με σεβασμό στους άλλους υποψηφίους. Υπενθυμίζεται πως τον ΟΛΘ διεκδικούν επίσης οι APM Terminals, B.V. θυγατρική της Maersk, η Deutsche Invest Equity Partners, η Duferco Particiption, η International Container Terminal Services, η Mitsui & Co και η P&O Steam Navigation, θυγατρική της DP World.
Αντίστοιχα, στην TΡΑΙΝΟΣΕ ενεργό ενδιαφέρον υπάρχει και από τη ρουμανική Grup Feroviar Roma διά της οποίας επιχειρεί να μπει στην Ελλάδα η αμερικανική Watco Companies. Για τη ROSCO, απέναντι στους Ρώσους βρίσκονται η γαλλική Alstom σε συνεργασία με τον όμιλο Κοπελούζου και η γερμανική Siemens.
Το κρίσιμο σχέδιο
Η Ρωσία θέλει επίσης την ελληνική συνεργασία για να προωθήσει το σχέδιό της για την κατασκευή του αγωγού φυσικού αερίου Turk Stream με τον οποίο η Gazprom επιχειρεί να διοχετεύσει αέριο στην Ευρώπη μέσω Τουρκίας. Αυτό τόνισε άλλωστε και ο επικεφαλής της Gazprom Αλεξέι Μίλερ στον Ελληνα υπουργό Παραγωγικής Ανασυγκρότησης Π. Λαφαζάνη κατά την επίσκεψή του στη Μόσχα αυτή την εβδομάδα. Η Μόσχα διά του Turk Stream θέλει να φέρει ποσότητες αερίου στα ελληνοτουρκικά σύνορα και από εκεί να το διαθέτει σε Ευρωπαίους πελάτες, ειδικά καθώς, όπως λέει, δεν θα ανανεώσει τη σύμβαση για τη διέλευση του αερίου της μέσω Ουκρανίας. Και με τον South Stream να έχει μπλοκαριστεί από την Ε.Ε. και εγκαταλειφθεί από τη Ρωσία, η έμφαση τώρα είναι στη διά της Τουρκίας όδευση.
Η Μόσχα επιδιώκει η Αθήνα και οι άλλες χώρες της περιοχής να πείσουν την Ε.Ε. να κατασκευαστούν οι αναγκαίες υποδομές στο έδαφος των κρατών-μελών. Αυτό το project όμως είναι «κόκκινο πανί» τόσο για την Ε.Ε. όσο και για τις ΗΠΑ, καθώς δεν φέρνει στην Ευρώπη αέριο από νέες πηγές όπως είναι το ζητούμενο, αλλά από τη Ρωσία. Από την πλευρά της η ελληνική κυβέρνηση φλερτάρει με αυτό το project προσβλέποντας όμως σε μείωση των τιμών προμήθειας φυσικού αερίου από την Gazprom αλλά και κυρίως σε αλλαγή των όρων προμήθειας και ειδικότερα της ρήτρας take or pay που προβλέπει πληρωμές ακόμα και αν δεν καταναλωθούν όλες οι προβλεπόμενες ποσότητες.
Ενα ακόμα σημείο που αξίζει να συνεκτιμηθεί στην αξιολόγηση της ελληνορωσικής οικονομικής ατζέντας είναι η δέσμευση της ρωσικής πλευράς, όπως σημείωσε μετά την επίσκεψή του στη Μόσχα ο Π. Λαφαζάνης, να συμμετάσχει στους διαγωνισμούς για έρευνα και ανάπτυξη ελληνικών υπεράκτιων κοιτασμάτων στο πλαίσιο του σχετικού διαγωνισμού για τα 20 οικόπεδα στο Ιόνιο και νότια της Κρήτης.
Παρενέργειες λόγω Ουκρανίας
Το διμερές εμπόριο μεταξύ Ελλάδας – Ρωσίας το 2014 υποχώρησε σημαντικά. Σύμφωνα με τα πρώτα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής, ο όγκος εμπορίου μειώθηκε κατά 26% και ανήλθε σε 5,2 δισ. ευρώ, με τις ελληνικές εξαγωγές να διαμορφώνονται σε 357 εκατ., μειωμένες κατά 12%, και τις εισαγωγές να ανέρχονται σε 4,8 δισ., παρουσιάζοντας μείωση κατά 27%.
Το εμπορικό ισοζύγιο, παρά τη βελτίωσή του κατά 28%, παρέμεινε έντονα ελλειμματικό για την Ελλάδα. Βασικοί παράγοντες που συνέβαλαν σε αυτήν την εικόνα είναι τόσο η απαγόρευση εισαγωγών αγροτικών προϊόντων από χώρες της Ε.Ε. που επεβλήθη από τη Μόσχα σε απάντηση των κυρώσεων για τη στάση της στην κρίση της Ουκρανίας, όσο και η δραματική διολίσθηση του ρωσικού νομίσματος ιδίως κατά το β΄ εξάμηνο.
Η απαγόρευση εισαγωγών από τον Αύγουστο και μετά, διάρκειας ενός έτους, που επέβαλε η Ρωσία σε ορισμένες κατηγορίες αγροτικών προϊόντων, επηρέασε αρνητικά τις ελληνικές εξαγωγές που εμπίπτουν στην απαγόρευση αυτή. Το 2014 κάλυψαν το 21,5% των συνολικών ελληνικών εξαγωγών προς τη Μόσχα, σημείωσαν μείωση της τάξης του 38,5%, υποχωρώντας από 125 εκατ. το 2013 σε 77 εκατ. το 2014.
Οσον αφορά τη σύνθεση των συνολικών ελληνικών εξαγωγών προς τη Ρωσία, τα γουνοδέρματα κατέχουν την πρώτη θέση, με μερίδιο 21,1%, και ακολουθούν τα ροδάκινα με 7,9%, οι φράουλες με 5,1%, οι ανελκυστήρες με 4,8% και οι τηλεφωνικές συσκευές με 4,7%. Από την πλευρά των εισαγωγών από τη Ρωσία, το συντριπτικό μερίδιο κατέχουν τα ακατέργαστα λάδια από πετρέλαιο ή από ασφαλτούχα ορυκτά και τα λάδια από πετρέλαιο ή από ασφαλτούχα ορυκτά, άλλα από τα ακατέργαστα, και ακολουθούν το φυσικό αέριο και το αργίλιο σε ακατέργαστη μορφή.