Η αμερικανική παροιμία του τίτλου είναι διατυπωμένη στα αγγλικά ως εξής: «Before you borrow money from a friend, decide which you need most» και μου φάνηκε ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα, γιατί συνήθως οι παροιμίες ενσωματώνουν τη λαϊκή σοφία πολλών αιώνων, ενώ η Αμερική έχει ζωή μόνο λίγων αιώνων. Πράγματι, αν το καλοσκεφτεί κανείς θα διαπιστώσει ότι ο δανεισμός από φίλο εμπεριέχει τον κίνδυνο να χάσεις έναν πολύτιμο φίλο, αν τα πράγματα δεν εξελιχθούν όπως τα περιμένεις. Νομίζω ότι αυτό συμβαίνει στη χώρα μας αυτή την εποχή και το θέμα είναι επίκαιρο αφού συμπληρώνουμε πέντε χρόνια από τότε που δανειστήκαμε από τους φίλους μας και μπήκαμε στη μνημονιακή εποχή.
Σαν εισαγωγή θα σας αφηγηθώ ένα περιστατικό που είναι σχετικό με την παροιμία. Πριν από πάρα πολλά χρόνια, βρέθηκα με τους γονείς μου σε ένα φιλικό σπίτι. Η οικοδέσποινα πάνω στην κουβέντα μας είπε το εξής ανέκδοτο: Ο κυρ-Γιάννης έπεσε να κοιμηθεί αλλά δεν τον έπιανε ο ύπνος. Ιδρωνε και στριφογύριζε στο κρεβάτι του. Τον ρωτάει η γυναίκα του: «Τι έχεις Γιάννη και δεν μπορείς να κοιμηθείς;». Και αυτός της απάντησε:
«Κοίτα βρε γυναίκα, χρωστάω τόσες λίρες στον κυρ-Κώστα, τον γείτονα που μένει στο απέναντι σπίτι και πρέπει να του δώσω αύριο, αλλά δεν τα έχω». Σηκώνεται η γυναίκα του, βάζει τη ρόμπα της, βγαίνει στο μπαλκόνι και φωνάζει τον γείτονά της μέσα στα μαύρα μεσάνυχτα. Βγαίνει ο κυρ-Κώστας αγουροξυπνημένος στο μπαλκόνι και τις λέει: «Τι συμβαίνει και με ξύπνησες τέτοια ώρα». Του λέει αυτή. «Κώστα, ο άντρας μου σου χρωστάει λεφτά και πρέπει να σου τα δώσει αύριο». «Ναι» της λέει αυτός και τότε του απαντάει: «Κώστα, ο άνδρας μου δεν έχει να σου τα δώσει αύριο, ούτε μεθαύριο και θα σου τα δώσει όταν και όποτε μπορέσει». Χωρίς να περιμένει απάντηση, μπαίνει μέσα και λέει στο άντρα της: «Τώρα, κοιμήσου εσύ και ο Κώστας θα έχει τις αϋπνίες».
Οταν φύγαμε από το σπίτι, ο πατέρας μου μας είπε ότι είχε δανείσει χρήματα στον άντρα της οικοδέσποινας και το ανέκδοτο προοριζόταν για εμάς! Οπως σωστά υποθέσατε, ποτέ δεν επιστράφηκαν τα χρήματα αυτά και φυσικά έληξε άδοξα μια πολύχρονη οικογενειακή φιλία.
Ε, λοιπόν σε κάποια παρόμοια κατάσταση βρίσκεται σήμερα η χώρα μας! Μέχρι το 2009 δανειζόμαστε από τους «ξένους». Δηλαδή, δανειζόμαστε από τις απρόσωπες αγορές και δεν γνωρίζαμε σε ποιους χρωστάμε τα χρήματα που παίρναμε. Φτηνό χρήμα και όσο θέλαμε. Μάλιστα, θυμάμαι ότι το 2009, ο τότε υπουργός δήλωσε ότι πήραμε ένα μεγάλο δάνειο (36,6 δισεκατομμύρια ευρώ), για να «έχουμε καβάντζα», αν χρειαστούμε λεφτά. Και έτσι φτάσαμε στην κρίση και οδηγηθήκαμε στις πρόωρες εκλογές του Οκτωβρίου 2009. Η κυβέρνηση που προέκυψε με πολύ μεγάλη πλειοψηφία, για να τηρήσει τις προεκλογικές υποσχέσεις της, στην αρχή μοίρασε ένα δισεκατομμύριο ευρώ. Φυσικά και τα χρήματα αυτά δανεικά ήταν, γιατί σαν χώρα είχαμε έλλειμμα που έφτανε σε διψήφιο ποσοστό. Αλλά ποιος νοιαζόταν τότε. Λεφτά υπήρχαν, «να φαν και οι κότες», όπως νομίζανε πολλοί που ακόμα και σήμερα το πιστεύουν.
Μεσολάβησε (ή μάλλον χάθηκε) ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, στη διάρκεια του οποίου αφού πρώτα καταστρέψαμε εμείς οι ίδιοι την αξιοπιστία μας με απαράδεκτες δηλώσεις, στη συνέχεια προσπαθούσαμε να πείσουμε τους φίλους μας στην Ευρωπαϊκή Ενωση να «βάλουν ένα πιστόλι στο τραπέζι», για να φοβηθούν οι αγορές και να αρχίσουν να μας δανείζουν και πάλι. Αυτή είναι μια περίοδος που κανένας μας δεν γνωρίζει ποια θα ήταν η εξέλιξη, αν προσπαθούσαμε να νοικοκυρέψουμε τα έξοδά μας και συνεχίζαμε να δανειζόμαστε από τις αγορές, έστω και με αυξημένο επιτόκιο, όπως έκαναν άλλες χώρες.
Από τη στιγμή που η τότε κυβέρνηση αποφάσισε να δανειστεί από τους φίλους μας, την Ευρωπαϊκή Ενωση, την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, τότε άρχισαν άλλου είδους προβλήματα, επιβεβαιώνοντας με τον πλέον κατηγορηματικό τρόπο την παροιμία του τίτλου. Οι φίλοι μας, παρά το γεγονός ότι μας έδωσαν το μεγαλύτερο δάνειο που πήρε ποτέ χώρα στον κόσμο, με ιδιαίτερα χαμηλό επιτόκιο, μετατράπηκαν σε δανειστές και τοκογλύφους. Εγιναν οι εχθροί μας, που μας επιβουλεύονται και θέλουν να μας καταστρέψουν για να αγοράσουν την όμορφη χώρα μας κοψοχρονιάς. Και όλα αυτά, γιατί προκειμένου να μας δανείσουν τα υπέρογκα ποσά, μας υποχρέωσαν να υπογράψουμε μια δανειακή σύμβαση η οποία δυστυχώς περιλαμβάνει και ορισμένες υποχρεώσεις. Το τρισκατάρατο «Μνημόνιο». Το οποίο για πολλούς είναι η αιτία όλων των δεινών που περνάει ο τόπος μας τα τελευταία χρόνια και το οποίο καθόρισε και το αποτέλεσμα των πρόσφατων Εθνικών Εκλογών.
Μνημόνιο όμως υπέγραψαν η Ιρλανδία, η Πορτογαλία και η Κύπρος. Οι δύο πρώτες έχουν ήδη βγει από το Μνημόνιο και δανείζονται από τις αγορές με επιτόκια που ούτε στο όνειρό μας δεν μπορούμε να φανταστούμε. Η Κύπρος, από ό,τι φαίνεται, θα βγει γρηγορότερα από όσο προέβλεπε ο αρχικός προγραμματισμός. Ενώ εμείς, δεν φαίνεται να έχουμε καμία καλή προοπτική στον ορίζοντα.
Ας ξεχάσουμε το τι έγινε στο μεσοδιάστημα και ελάτε να δούμε πού βρισκόμαστε σήμερα. Περάσαμε το 2014 με την τότε κυβέρνηση να ανταγωνίζεται την τότε αξιωματική αντιπολίτευση σε λαϊκισμό και στη μονομερή απεμπλοκή από το Μνημόνιο και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Με άλλα λόγια, αρχίσαμε να παραμελούμε τις υποχρεώσεις μας και ουσιαστικά να κοροϊδεύουμε τους φίλους μας. Και αυτοί με τη σειρά τους έγιναν πιο σκληροί και περίμεναν τη νέα κυβέρνηση για να διαπραγματευτούν.
Και ήλθε η νέα κυβέρνηση στις 25 Ιανουαρίου 2015 και μέσα σε ελάχιστο χρόνο κατάφερε να τους έχει όλους, μα όλους, απέναντί της, με τις αντιφατικές, αλλοπρόσαλλες δηλώσεις και ενέργειες των υπουργών της.
Είναι πραγματικά απίστευτο πόσο γρήγορα καταφέραμε να χάσουμε τα τελευταία υπολείμματα αξιοπιστίας που διαθέταμε ως χώρα.
Δεν έφταναν όμως μόνον αυτά. Αρχίσαμε να απειλούμε τους φίλους μας, ότι θα ανοίξουμε τα σύνορά μας για να περάσουν στις χώρες τους οι τζιχαντιστές ή ότι θα τους ανατινάξουμε όπως στο Κούγκι, ενώ ταυτόχρονα ζητούσαμε (και ζητούμε ακόμα) τη βοήθειά τους για να ξελασπώσουμε. Παράλληλα, αναπτύξαμε και μια πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική, αναζητώντας χρήματα από το Ιράν, την Κίνα και τη Ρωσία, λες και αυτοί θα μας τα έδιναν (αν τους περίσσευαν) χωρίς όρους και προϋποθέσεις που μεταφράζονται σε υποχρεώσεις και μνημόνια.
Είχαμε όμως και μια χώρα που φαινόταν να κρατά μια πιο φιλική στάση απέναντί μας, ίσως γιατί δεν μας έχει δανείσει χρήματα, αλλά φροντίσαμε να την κάνουμε να αλλάξει και να σκληρύνει τη θέση της. Είχαμε ένα καλό σύμμαχο και φίλο, τις ΗΠΑ, αλλά εμείς δεν έχουμε ανάγκη κανένα. Με δύο κλωτσιές, χύσαμε την καρδάρα με το γάλα. Η πρώτη κλωτσιά αφορά το άνοιγμα προς τη Ρωσία και τη μερική διαφοροποίηση της χώρας σχετικά με τις κυρώσεις της Ε.Ε., για το θέμα της Ουκρανίας. Επειδή αυτό δεν ήταν αρκετό, φροντίσαμε να κάνουμε και το αδιανόητο. Οι Αμερικανοί αποκλείεται να συγχωρέσουν την ανοχή μας προς την τρομοκρατία. Οποιος δεν μπορεί να καταλάβει την απέχθεια που έχει ο αμερικανικός λαός απέναντι στην τρομοκρατία, είναι ακατάλληλος για να κατέχει οποιαδήποτε υπεύθυνη θέση. Και στο θέμα αυτό τα κάναμε κυριολεκτικά μούσκεμα. Κανένας δεν θα μπορέσει να εξηγήσει σε κανένα Αμερικανό πολίτη ή πολιτευτή γιατί μας έπιασε η πρεμούρα να βγάλουμε από τη φυλακή καταδικασμένους τρομοκράτες. Λες και αυτό είναι το μοναδικό μας πρόβλημα. Ο Θεός να βάλει το χέρι του γιατί αρχίζουν να εξαντλούνται (σε πλήθος και υπομονή) οι εν δυνάμει φίλοι μας.
ΥΓ. Μάταια περίμενα να ολοκληρώσω το κείμενό μου με την προκαταβολή που θα παίρναμε από τη Ρωσία. Τελικά ούτε κουβέντα δεν έγινε για χρήματα. Αντίθετα, μας ήλθε η κακή δήλωση του Junker ότι κουράστηκε με την Ελλάδα και τα τσαλίμια μας. Τον χάσαμε και αυτόν!
* Ο κ. Ανδρέας Δρυμιώτης είναι σύμβουλος επιχειρήσεων