Οι συζητήσεις για έξοδο της Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ενωση (Brexit) και της Ελλάδας από το ευρώ (Grexit) δοκιμάζουν την αξιοπιστία και την προσπάθεια δεκαετιών για την Ενωμένη Ευρώπη. Ταυτόχρονα, δοκιμάζουν τα νεύρα όλων -επενδυτών, πολιτικών και διεθνών οργανισμών- που επαναπροσδιορίζουν τα πλάνα άμυνας έναντι αυτών των ενδεχομένων και κινδύνων.
Στο πλαίσιο αυτού του επανασχεδιασμού εντάσσεται η επαναφορά του σεναρίου για διπλό νόμισμα στην περίπτωση της Ελλάδας. Η ιδέα είχε προταθεί το 2011 και το 2012, αλλά τότε είχε διατυπωθεί περισσότερο ως μια εναλλακτική ιδέα σε θεωρητικό επίπεδο. Σήμερα, το σενάριο αυτό εξετάζεται σε πιο τεχνικό επίπεδο, καθώς μια σειρά από λόγους το κάνουν να κερδίζει έδαφος σε σχέση με τα προηγούμενα μοντέλα της «άτακτης χρεοκοπίας και Grexit» ή της «συντεταγμένης χρεοκοπίας και Grexit».
Η «Κ» καταγράφει τα συμπεράσματα εκτεταμένης έρευνας και συζήτησης με κορυφαίους οργανισμούς, ινστιτούτα και ακαδημαϊκούς που έχουν ασχοληθεί με την υπόθεση του Grexit από το 2010 μέχρι σήμερα. Οι επενδυτικοί οργανισμοί δίνουν χρήσιμες πληροφορίες κυρίως ως προς το τεχνικό επίπεδο της μετάβασης. Για αυτά μιλήσαμε με τον στρατηγικό αναλυτή της UBS Τζάστιν Νάιτ και τον αναλυτή της BofA Αθανάσιο Βαμβακίδη. Τα ινστιτούτα μας βοηθούν να προσεγγίσουμε περισσότερο την πολιτική και οικονομική πλευρά. Μιλήσαμε εκτενώς με τον επικεφαλής οικονομικής ανάλυσης του γερμανικού ινστιτούτου IW, Γιόργεν Μάτθες. Ο διευθυντής του think tank Brugel, Γκούντραμ Γουλφ μάς εξηγεί το πώς τελικά το «κακό νόμισμα διώχνει το καλό» και εκτιμά πόσο διάστημα μπορεί να συνυπάρχει το νέο νόμισμα με το ευρώ στην Ελλάδα: 1-3 μήνες το πολύ.
O κοινός παρονομαστής είναι «χρεοκοπία και Grexit». H εισαγωγή του διπλού νομίσματος σημαίνει χρεοκοπία και οδηγεί σε Grexit, αλλά με έναν πιο αργό και ομαλό τρόπο.
Με τα νέα δεδομένα που έχουν διαμορφωθεί την τελευταία πενταετία, το διπλό νόμισμα εμφανίζει δύο βασικά πλεονεκτήματα:
Πρώτον, η συντεταγμένη χρεοκοπία και έξοδος από το ευρώ είναι τεχνικά πιο εύκολη και διαχειρίσιμη.
Δεύτερον, δίνει την ευκαιρία -έστω και στην ύστατη στιγμή- στην Ελλάδα να διακόψει τη διαδικασία και να επανέλθει στο ευρώ.
Τρίτον, μία «υβριδική» μορφή δοκιμάστηκε το 2011 στην Ελλάδα όταν φαρμακευτικές αποπληρώθηκαν από το Δημόσιο με ομόλογα αντί για μετρητά.
Από την άλλη, ένα από τα μειονεκτήματα είναι η άμεση δημιουργία «μαύρης αγοράς».
Σε ό,τι αφορά τις οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις, τα αποτελέσματα στην ολοκλήρωση της διαδικασίας δεν διαφέρουν: το διπλό νόμισμα οδηγεί σε Grexit, με υποτίμηση, πληθωρισμό, εκτίναξη χρέους και ελλείμματος ισοζυγίου πληρωμών. Το συνολικό άμεσο και έμμεσο κόστος έχει υπολογιστεί ότι μπορεί να φτάσει έως τα 100-120 δισ. ευρώ τον πρώτο χρόνο, ενώ η αγοραστική δύναμη των Ελλήνων θα μειωθεί στο μισό έως το ένα τρίτο από το σημερινό επίπεδο. Το διπλό νόμισμα δεν αναμένεται να περιορίσει αυτές τις επιπτώσεις. Μπορεί να κάνει όμως τη μετάβαση να μοιάζει πιο ανώδυνη, διότι δίνει τον χρόνο στην οικονομία να κάνει σταδιακές προσαρμογές μέχρι την πλήρη έξοδο.
Από το 2010 μέχρι σήμερα έχουν αλλάξει πολλά και μαζί τους οι θεωρίες περί χρεοκοπίας και Grexit. Ετσι, από τα σενάρια της λεγόμενης «πρώτης γενιάς» που παρουσίαζαν το γεγονός να ανακοινώνεται από τον πρωθυπουργό ξαφνικά με τηλεοπτικό διάγγελμα μια Κυριακή βράδυ, περάσαμε στα σενάρια «δεύτερης γενιάς», τα οποία προβλέπουν συγκεκριμένα βήματα προετοιμασίας για μια συντεταγμένη έξοδο από το ευρώ.
Πολύ περιληπτικά, τα σενάρια δεύτερης γενιάς προβλέπουν το αρχικό κλείδωμα της ισοτιμίας ευρώ και νέου νομίσματος, υποστήριξη της χώρας από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα μέχρι την εισαγωγή του νέου νομίσματος, μετατροπή όλων των ευρώ σε νέο νόμισμα, υποτίμηση και διακοπή του «ομφάλιου λώρου» με το ευρωσύστημα με την ολοκλήρωση της διαδικασίας. Για κάθε βήμα έχουν ήδη καταγραφεί οι σχετικές «οδηγίες χρήσης» προς κεντρικές τράπεζες, κυβερνήσεις κ.λπ.
Τα σενάρια «τρίτης γενιάς» περιλαμβάνουν «φυσικούς» τρόπους εξόδου από το ευρώ, δεν κλειδώνει καμία ισοτιμία, δεν είναι αρχικά υποχρεωτική η μετατροπή των νομισμάτων, κ.λπ. Το σχέδιο του διπλού νομίσματος στηρίζεται στον κανόνα ότι το κακό νόμισμα διώχνει το καλό. Ετσι, με λίγη προσοχή από το κράτος, την Ευρωζώνη και την ΕΚΤ, οι Ελληνες θα βρεθούν με δραχμές ή IOUs ή όπως αλλιώς μπορεί να λέγεται το νέο νόμισμα, χωρίς να το… καταλάβουν.
Τα νέα δεδομένα
Το σενάριο του διπλού νομίσματος έχει λάβει υπ’ όψιν μία βασική παράμετρο της σημερινής πραγματικότητας: Το σύστημα (Ευρωζώνη, τράπεζες, επιχειρήσεις, ελληνικές εταιρείες και νοικοκυριά, οι πάντες) έχει προετοιμαστεί για το χειρότερο σενάριο και έχει λάβει τα μέτρα του. Ο καθένας στο μέτρο και τον βαθμό που μπορεί. Η μεγάλη διάρκεια της αβεβαιότητας (περίπου πέντε χρόνια) έδωσε την ευκαιρία στο σύστημα να μάθει και να διαφοροποιήσει τον κίνδυνο. Μεγαλοεπενδυτές και πολυεθνικές βρήκαν πιο επιστημονικούς τρόπους διασποράς κινδύνου και διαχείρισης των διαθεσίμων τους. Οι μικρότεροι και οι ιδιώτες, άλλους πιο απλούς (εμβάσματα στο εξωτερικό, φύλαξη ευρώ κάτω από στρώματα, κ.λπ.).
Είναι ενδεικτικό το γεγονός ότι ήδη πάνω από το μισό ΑΕΠ της Ελλάδος βρίσκεται σε μορφή διαθεσίμων σε ευρώ που δεν είναι φυλαγμένα σε ελληνικές τράπεζες. Γύρω στα 60 δισ. ευρώ βρίσκονται στο εξωτερικό, ενώ περίπου 43 δισ. ευρώ, όπως αποκάλυψε πρόσφατα η «Κ», σε τσέπες, συρτάρια και μπαούλα.
Αυτό είναι ενδεικτικό του πόσο δύσκολα (τεχνικά) και πόσος χρόνος χρειάζεται για να αλλάξει η Ελλάδα νόμισμα πριν από την επίσημη κυκλοφορία του. Το διπλό νόμισμα δίνει τη λύση.