H οικονομική κρίση που έπληξε τόσο την παγκόσμια οικονομία όσο και τη χώρα μας έχει διαμορφώσει νέες συνθήκες και επιτάσσει την επαναξιολόγηση στρατηγικών και δεδομένων. Τι συμβαίνει λοιπόν με τη λειτουργία που ονομάζεται εσωτερικός έλεγχος; Τι αλλαγές επέφερε η κρίση σε εκείνη τη λειτουργία που διαβεβαιώνει για την ομαλή λειτουργία της επιχείρησης;
Για να προσεγγίσουμε με ασφάλεια τα παραπάνω ερωτήματα είναι σκόπιμο να ανατρέξουμε σε μια ψύχραιμη αλλά ουσιαστική αναζήτηση τόσο των αιτίων όσο και των νέων συνθηκών που έχουν διαμορφωθεί.
Χωρίς να διεκδικούμε το προσόν της ολοκληρωμένης αναφοράς, πρέπει να σταθούμε στους παρακάτω παράγοντες που είτε συνέτειναν είτε επέτειναν την οικονομική κρίση:
• Εσωστρέφεια: στην πορεία των προηγούμενων δεκαετιών αναπτύξαμε μια οικονομία που είχε έντονα εσωστρεφή χαρακτηριστικά: αρνητικά ισοζύγια συναλλαγών, προβληματικά υψηλός εναγκαλισμός με το κράτος, απώλεια ανταγωνιστικότητας.
• Υποβάθμιση αξιολόγησης: η υποβάθμιση της αξιολόγησης είναι πολύπλευρη και δεν αναφέρεται μόνο στην αξιολόγηση του αποδιδόμενου έργου σε επίπεδο εργαζομένων ή στον ευτελισμό της αξιολόγησης σε επίπεδο κοινωνικού γίγνεσθαι.
• Ευδαιμονία και πλημμελής διαχείριση κινδύνων: σε ένα περιβάλλον απόλυτης ευδαιμονίας, η έννοια της σώφρονος διαχείρισης κινδύνων ήταν σχεδόν γραφική. Η μέτρηση της απόδοσης και του αναλαμβανόμενου κινδύνου ήταν πολυτέλεια. Η φαινομενικά καλπάζουσα οικονομία έγινε χαλί για να κρύβουμε από κάτω προβλήματα, ανεπάρκειες και κακοδιαχείριση.
Και σήμερα, τι συνθήκες έχουν πλέον παγιωθεί;
H εσωτερική αγορά έχει συρρικνωθεί σημαντικά και με σημερινά δεδομένα η ανάκαμψη δεν αναμένεται ραγδαία. Οποιος λοιπόν επιθυμεί πρόοδο και ανάπτυξη για τον οργανισμό του πρέπει να εξετάσει τρόπους να κάνει στην αγορά του κάτι μεγαλύτερο από τον ελλαδικό χώρο.
Η έλλειψη ρευστότητας δεν συγχωρεί το παραμικρό λάθος, όπως για παράδειγμα την πώληση σε μη φερέγγυο πελάτη λόγω ανεπαρκών διαδικασιών πιστωτικού ελέγχου.
Τα περιθώρια κέρδους έχουν ελαχιστοποιηθεί σε μια προσπάθεια να υποκινηθεί η κατανάλωση και έτσι η ελάχιστη ανεπάρκεια και μη αποδοτική λειτουργία οδηγεί σε ζημιογόνο αποτέλεσμα.
Και ο εσωτερικός έλεγχος πού βρίσκεται μέσα σε όλα αυτά; Μπορεί να βοηθήσει; Με βάση την αποστολή του όπως αυτή καταγράφεται στα Διεθνή Πρότυπα Εσωτερικού Ελέγχου, καλείται να βοηθήσει τον οργανισμό του να πετύχει τους στόχους του.
Η αντίληψή του για την ανάγκη της διασφάλισης αποδοτικής λειτουργίας είναι το κλειδί για την αύξηση της ανταγωνιστικότητας και άρα την έξοδο σε διεθνείς αγορές.
Η διαρκής και άοκνη αξιολόγηση των υφιστάμενων διαδικασιών, και της απόδοσης εν γένει, προσφέρει στη διοίκηση την κρίσιμη πληροφορία για το πού πρέπει να επέμβει.
Η συστηματική και οργανωμένη προσέγγισή του παρακινεί άλλους εργαζομένους να υιοθετήσουν λογική και νοοτροπία εσωτερικού ελέγχου, μεταβάλλοντας θετικά την κουλτούρα της επιχείρησης.
Πού ήταν ο εσωτερικός έλεγχος πιο πριν; Η νομοθεσία στην Ελλάδα τον εγκατέστησε ήδη από το 2000 (στις εισηγμένες στο Χ.Α. εταιρείες)· γιατί δεν κατάφερε να αποτρέψει την παρεκκλίνουσα πορεία; Τι πρέπει να αλλάξει για να βελτιωθεί η αποτελεσματικότητά του;
Η εφαρμογή του εσωτερικού ελέγχου ήταν περιορισμένη ― οι εισηγμένες στο Χ.Α. εταιρείες αποτελούν μικρό ποσοστό της οικονομίας. Επιπρόσθετα, και εκεί που εφαρμόστηκε ο εσωτερικός έλεγχος υπήρξαν φαινόμενα όπως μειωμένη ανεξαρτησία και στελέχωση με περιορισμένους πόρους και χωρίς αξιολόγηση.
Οι καιροί λοιπόν απαιτούν ουσιαστικότερη λειτουργία. Οι διοικήσεις πρέπει να αντιληφθούν ότι ο εσωτερικός έλεγχος είναι καθρέφτης: ό,τι του δώσουν αυτό και θα πάρουν! Η ουσιαστική προσέγγιση με ικανή στελέχωση θα επιστρέψει όφελος και θα συνεισφέρει ουσιαστικά στην επίτευξη των εταιρικών στόχων. Tελικός στόχος: η καθιέρωση κουλτούρας εσωτερικού ελέγχου μέσα στον οργανισμό και όχι αύξηση των εσωτερικών ελεγκτών.
Για να περάσουμε στη φάση της ουσιαστικής υιοθέτησης του εσωτερικού ελέγχου στο επιχειρηματικό γίγνεσθαι και να πάρουμε από αυτόν το 100%. Ετσι, όχι μόνο να αντιπαρέλθουμε την οικονομική κρίση αλλά να εξασφαλίσουμε όρους βιώσιμης ανάπτυξης για την ελληνική οικονομία και την ελληνική κοινωνία.
* Αντιπρόεδρος Δ.Σ. Ελληνικού Ινστιτούτου Εσωτερικών Ελεγκτών