Ενα από τα θέματα που απασχολούν τον δημόσιο διάλογο τον τελευταίο καιρό είναι η φορολόγηση τραπεζικών καταθέσεων και χρηματοοικονομικών τοποθετήσεων που βρίσκονται στην αλλοδαπή, με δικαιούχους φορολογικούς κατοίκους Ελλάδος. Παρακολουθούμε στον Τύπο διαρροές που αποτυπώνουν είτε κυβερνητική πρόθεση συνολικής «φορολογικής νομιμοποίησης» μετρητών και ποσών επενδυμένων σε κινητές αξίες στην Ελλάδα ή/και στην αλλοδαπή είτε κυβερνητική πρόθεση να καταρτισθεί και να κυρωθεί σχετική συμφωνία «φορολογικής νομιμοποίησης» με την Ελβετία.
Το ζήτημα δεν ανακινείται μόνο στην Ελλάδα. Τον τελευταίο καιρό, ανάλογες συζητήσεις γίνονται σε ανεπτυγμένες και αναπτυσσόμενες οικονομίες. Η πλήρης απελευθέρωση στην κίνηση κεφαλαίων, τα πολυσύνθετα χρηματοοικονομικά προϊόντα και η πολυπλοκότητα των σχημάτων που δύναται επενδύουν σε αυτά, χωρίς κανόνες διαφάνειας, έχουν δραστικά μεταβάλει τα φορολογικά δεδομένα των επιμέρους κρατών. Βασιζόμενες στη διεθνή πολιτική, οικονομική και συναλλαγματική τους ισχύ, οι ΗΠΑ επιχειρούν και εν πολλοίς έχουν επιβάλει τον έλεγχο όλων των τραπεζικών κινήσεων διεθνώς, αν αυτές προέρχονται ή αφορούν πρόσωπα αμερικανικού ενδιαφέροντος. Ο μηχανισμός FATCA επιβάλλεται με την κύρωση και την κατάρτιση διεθνών συμβάσεων, με τις οποίες η αντισυμβαλλόμενη των ΗΠΑ χώρα αποδέχεται στο εσωτερικό της την παροχή προς τις ΗΠΑ στοιχείων των εμπλεκομένων σε εγχώριους τραπεζικούς λογαριασμούς, αν οι τελευταίοι σχετίζονται με την αμερικανική έννομη τάξη. Ακολούθως, στο πλαίσιο του ΟΟΣΑ, με ημερομηνία έναρξης την 1η/1/2018 και με στοιχεία του έτους 2017, συμφωνήθηκε η αυτόματη ανταλλαγή τραπεζικών πληροφοριών. Ανταλλαγή, η οποία χωρίς σχετικό αίτημα διοικητικής συνδρομής, θα διευκολύνει την παροχή στις φορολογικές αρχές της κατοικίας στοιχείων τραπεζικών προϊόντων και σχετιζόμενων με αυτά προσώπων.
Τέλος, έχοντας το προηγούμενο των αποζημιώσεων που κλήθηκαν να πληρώσουν και υπό τον απόηχο της «λίστας Φαλτσιανί», οι ελβετικές τράπεζες, εφαρμόζοντας με αυστηρό τρόπο την εσωτερική ελβετική νομοθεσία, ζητούν πλέον από τους πελάτες τους τη διαβεβαίωση ότι τα υπόλοιπα των τραπεζικών τους λογαριασμών και χρηματοοικονομικών τους τοποθετήσεων προέρχονται από νόμιμες και φορολογημένες πηγές.
Το διεθνές αυτό περιβάλλον εντείνει τον εσωτερικό προβληματισμό για την ανάγκη, τη δυνατότητα και τον τρόπο «φορολογικής νομιμοποίησης» κεφαλαίων επενδεδυμένων στην αλλοδαπή, με αντιζύγι την από το ελληνικό Δημόσιο εφάπαξ είσπραξη φόρου επί αυτών. Απλή και ευχερής απάντηση στον προβληματισμό αυτό δεν φαίνεται να υπάρχει. Κατά την εξέταση του ζητήματος, θα πρέπει να ληφθούν υπόψη πολλοί, διαφορετικοί και συχνά μεταξύ τους αντικρουόμενοι παράγοντες. Ενδεικτικά:
Η «φορολογική νομιμοποίηση» των κεφαλαίων αυτών θα πρέπει να θεσπιστεί και κυρίως να εφαρμοστεί με τέτοιο τρόπο, ώστε αυτή να είναι αποτελεσματική. Θα πρέπει να εγγυάται ασφάλεια δικαίου και κυρίως να δημιουργεί την πεποίθηση ότι η τυχόν δήλωση των κεφαλαίων και η φορολόγησή τους θα εξαλείψει οιαδήποτε άλλη δυσμενή συνέπεια για τους φορείς των κεφαλαίων αυτών. Ο φορολογικός συντελεστής επί των κεφαλαίων αυτών θα πρέπει να κινείται σε τέτοιο ύψος, ώστε να είναι ελκυστικός για τους φορείς τους. Ισως θα ήταν σκοπιμότερη η διακύμανση του συντελεστή, ανάλογα με την προέλευση και την παλαιότητα των κεφαλαίων αυτών. Κληρονομηθέντα κεφάλαια, που διατηρούνται επί σειρά δεκαετιών θα μπορούσαν να απολαύσουν ευνοϊκότερο φορολογικό συντελεστή, από κεφάλαια δημιουργηθέντα πρόσφατα και χωρίς διαυγή αιτία.
Η τυχόν ρύθμιση θα πρέπει να διατηρεί την ευελιξία της παραμονής των κεφαλαίων αυτών στην αλλοδαπή και στο χρηματοοικονομικό εργαλείο που τα κεφάλαια αυτά θα είναι επενδυμένα κατά τον χρόνο ισχύος της, ενώ μια πρόσθετη παροχή κινήτρου, ίσως με τη μορφή μειωμένου συντελεστή για τα τυχόν κεφάλαια που θα επιστρέψουν στη χώρα, να μπορεί να εξυπηρετήσει ικανοποιητικά την ανάγκη του εγχώριου τραπεζικού συστήματος για ρευστότητα. Κατά την τυχόν νομοθέτηση της ρύθμισης αυτής που θα εξυπηρετήσει πρωτίστως ταμειακές ανάγκες του κράτους, δεν θα πρέπει να λησμονούμε ότι με αυτήν κατ’ ουσίαν παρέχεται η δυνατότητα σε ασυνεπείς φορολογουμένους να καταβάλουν εκπρόθεσμα φόρο επί πηγών εισοδήματος και κεφαλαίου που θα έπρεπε να είχαν ήδη φορολογηθεί στη χώρα. Και θα παρέχεται η δυνατότητα αυτή χωρίς κύρωση, χωρίς πρόσθετο φόρο και ίσως με συντελεστή χαμηλότερο εκείνου που νομότυπα αντιστοιχούσε στις επιμέρους πηγές του κεφαλαίου αυτού.
Η ρύθμιση της «φορολογικής νομιμοποίησης» κεφαλαίων αλλοδαπής συνιστά μια δύσκολη άσκηση. Ομως, ο ρεαλισμός της φορολογίας και ιδίως το γεγονός ότι ο φόρος συνιστά το κατεξοχήν εργαλείο άσκησης πολιτικής συχνά οδηγούν στη λήψη αποφάσεων, που δεν φαίνονται με μια πρώτη ματιά φορολογικά δίκαιες. Μέλημά μας, στις περιπτώσεις αυτές, θα πρέπει να είναι η προσπάθεια εξισορρόπησης των αντικρουόμενων συμφερόντων, κυρίως με την αντίστοιχη παροχή κινήτρων σε όσους υπήρξαν επί χρόνια φορολογικά συνεπείς.
Καταλήγοντας, η ρύθμιση για τη «φορολογική νομιμοποίηση» των κεφαλαίων αλλοδαπής, αλλά και ημεδαπών κεφαλαίων, θα πρέπει να προχωρήσει, ώστε να αποκτήσουν ταμειακή ρευστότητα το ελληνικό Δημόσιο και οι ελληνικές τράπεζες και κατά συνέπεια να καταστεί δυνατή η λειτουργία του κράτους και της αγοράς. Θα πρέπει, όμως, να λάβει χώρα με τέτοιο τρόπο ώστε να θεμελιωθεί η αναγκαία για την ανάπτυξη της χώρας εμπιστοσύνη αυτών που θα σπεύσουν να συμμορφωθούν, αλλά και να μην κλονισθεί η εμπιστοσύνη όσων έχουν υπάρξει μέχρι σήμερα συνεπείς έναντι των φορολογικών τους υποχρεώσεων. Στους τελευταίους, θα μπορούσε να προβλεφθεί χαμηλότερος φορολογικός συντελεστής φόρου εισοδήματος για την τρέχουσα και τις αμέσως επόμενες χρονιές.
* Εταίρος της δικηγορικής εταιρείας «Ποταμίτης – Βεκρής» και εκδότρια του Δελτίου Φορολογικής Νομοθεσίας.