Ηταν το τριήμερο της Καθαράς Δευτέρας, τον Μάρτιο του 2013, όταν οι κυπριακές τράπεζες έχασαν σε ένα βράδυ όλες τις δραστηριότητές τους στην Ελλάδα. Μέσα σε μια νύχτα τα περιουσιακά στοιχεία τριών κυπριακών τραπεζών που διέθεταν θυγατρικές στην Ελλάδα (Τράπεζα Κύπρου, Cyprus Popular Bank – πρώην Marfin και Ελληνική Τράπεζα) απογυμνώθηκαν: ένα χαρτοφυλάκιο δανείων ύψους 19,5 δισ. ευρώ, καταθέσεις 12,5 δισ. ευρώ, συνολικό ενεργητικό 25 δισ. ευρώ, ένα δίκτυο καταστημάτων 289 σημείων και με περίπου 5.100 νέους εργαζομένους μεταβιβάστηκαν με συνοπτικές διαδικασίες στον όμιλο Πειραιώς. Μέσα σε ώρες χάθηκε μια προσπάθεια που ξεκίνησε το 1991, με τις κυπριακές τράπεζες να έχουν επενδύσει πάνω από 4 δισ. ευρώ για να επεκταθούν στην ελληνική αγορά. Η μεταβίβαση έγινε στο πλαίσιο των αποφάσεων του Eurogroup για τη διάσωση της Κύπρου μετά τη χρεοκοπία των κυπριακών τραπεζών, που ήταν αποτέλεσμα σε μεγάλο βαθμό του PSI, του «κουρέματος» των ελληνικών ομολόγων.
Δύο χρόνια μετά, οι εγχώριες τράπεζες αντιμετωπίζουν ανάλογο κίνδυνο. Να χάσουν σε μια νύχτα τις επενδύσεις τους στις αγορές της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, καθώς επίσης στην Τουρκία αλλά και στην Κύπρο.
Οι ελληνικές τράπεζες κινδυνεύουν να εκδιωχθούν από 7 χώρες (Αλβανία, Βουλγαρία, Σερβία, Σκόπια, Ρουμανία, Τουρκία, Κύπρο αλλά και άλλες χώρες), χάνοντας ένα ενεργητικό 75 δισ. ευρώ, ένα χαρτοφυλάκιο δανείων 50 δισ. ευρώ και ένα δίκτυο 2.500 καταστημάτων με 38.000 εργαζομένους. Να χάσουν επενδύσεις σχεδόν 10 δισ. ευρώ, διαγράφοντας μεμιάς μια προσπάθεια που ξεκίνησε το 1994!
Σύμφωνα με αναλυτές, στην περίπτωση που η διαπραγμάτευση κυβέρνησης – εταίρων δεν θα έχει αποτέλεσμα, θα είναι θέμα ωρών και λίγων πολιτικών αποφάσεων για να απογυμνωθούν οι εγχώριες τράπεζες από τις θυγατρικές τους. Οι εθνικές εποπτικές αρχές, για λόγους διασφάλισης της σταθερότητας των τοπικών τραπεζικών συστημάτων τους, θα μπορούσαν να επιβάλουν τη μεταβίβαση των θυγατρικών των ελληνικών τραπεζών σε άλλους ιδιοκτήτες. Σε περίπτωση ρήξης, οι εξελίξεις θα ήταν άμεσες, καθώς είναι βέβαιο ότι οι εθνικές κεντρικές τράπεζες θα ζητούσαν πρόσθετη κεφαλαιακή ενίσχυση των ελληνικών θυγατρικών για την αντιμετώπιση των αναταράξεων την οποία οι μητρικοί όμιλοι δεν μπορούν να προσφέρουν. Οπως αναγνωρίζουν τραπεζικά στελέχη, ο έλεγχος στην ΝΑ Ευρώπη θα μπορούσε να χαθεί χωρίς καν να φτάσουμε στη καταστροφή μιας ρήξης και εξόδου από το ευρώ. «Ακόμη και η επιβολή κεφαλαιακών περιορισμών στην Ελλάδα», σημειώνουν, «θα πυροδοτούσε ισχυρές πιέσεις (απόσυρση καταθέσεων) στις θυγατρικές των τραπεζών στις γειτονικές χώρες και θα απαιτείτο η στήριξή τους με κεφάλαια και ρευστότητα, κάτι που οι εγχώριες τράπεζες δεν θα μπορούσαν να πράξουν». Οπως σημειώνουν, μια Ελλάδα ταπεινωμένη και οικονομικά αδύναμη θα μπορούσε να δεχθεί ιδιαίτερα επώδυνες πολιτικές αποφάσεις, όπως είχε κάνει και η Κύπρος το 2013. Αλλωστε, πολλές φορές στο παρελθόν Ευρωπαίοι αξιωματούχοι είχαν ασκήσει ισχυρές πιέσεις στις διοικήσεις των εγχώριων τραπεζών να προχωρήσουν σε πωλήσεις θυγατρικών στα Βαλκάνια και στην Τουρκία, θεωρώντας απαράδεκτο οι τράπεζες στην Ελλάδα να διασώζονται με δημόσιο χρήμα και να διατηρούν μεγάλες επενδύσεις στο εξωτερικό. Παράλληλα, υπάρχουν δυνάμεις που καιροφυλακτούν για να εκμεταλλευθούν ένα ελληνικό στραβοπάτημα και να επωφεληθούν της κατάστασης.
Οι επιτελείς των τραπεζών, πάντως, ελπίζουν ότι δεν θα φτάσουμε σε τέτοιο σημείο, ότι θα υπάρξει συμφωνία, και προσθέτουν πως η συνεργασία με τις κεντρικές τράπεζες των γειτονικών χωρών είναι άριστη.
Υπογραμμίζουν ότι οι χώρες αυτές εκτιμούν ότι οι ελληνικές τράπεζες προχώρησαν σε μεγάλες επενδύσεις σε δύσκολες εποχές.
Σε πλήρη καραντίνα
Η παρατεταμένη αβεβαιότητα στην Ελλάδα και ο κίνδυνος ατυχήματος ή ρήξης έχουν κινητοποιήσει τις γειτονικές χώρες. Οπως αποκάλυψε η «Κ», τον περασμένο Απρίλιο οι κεντρικές τράπεζες Αλβανίας, Βουλγαρίας, Ρουμανίας, Σερβίας, Κύπρου, Σκοπίων, αλλά και της Τουρκίας, σε συνεννόηση με τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Εποπτείας της ΕΚΤ υποχρέωσαν τις θυγατρικές των ελληνικών τραπεζών που λειτουργούν στις χώρες της περιοχής να μηδενίσουν την έκθεσή τους σε ελληνικό κίνδυνο (ομόλογα, έντοκα του Δημοσίου, καταθέσεις σε ελληνικές τράπεζες, δανειοδοτήσεις κ.λπ.) προκειμένου να τις «στεγανοποιήσουν» και να ελαχιστοποιήσουν τον κίνδυνο μετάδοσης της κρίσης σε περίπτωση που οι διαπραγματεύσεις κυβέρνησης – Ε.Ε. δεν οδηγήσουν σε θετικό αποτέλεσμα.
Η ενεργοποίηση της «καραντίνας» κρίθηκε απαραίτητη μετά την επιθετική ρητορική της νέας κυβέρνησης –ειδικά τις πρώτες εβδομάδες μετά τις εκλογές– για την αναδιάρθρωση του χρέους, τη μη ολοκλήρωση της αξιολόγησης κ.ά.
Ειδική μέριμνα υπήρξε για τις θυγατρικές των ελληνικών τραπεζών –οι οποίες διαθέτουν μεγάλη παρουσία στις γειτονικές χώρες– ώστε να εξασφαλιστεί ότι δεν θα διατηρήσουν –πολύ περισσότερο δεν θα προχωρήσουν σε νέες– τοποθετήσεις σε ελληνικά ομόλογα, έντοκα γραμμάτια του Δημοσίου, καταθέσεις σε ελληνικές τράπεζες ή διατραπεζική χρηματοδότηση.