Ο Ελληνας πρωθυπουργός προκάλεσε μεγάλη αναταραχή το Σάββατο ανακοινώνοντας δημοψήφισμα πάνω στην πρόταση των δανειστών. Το δημοψήφισμα αποτελεί τώρα πηγή βαθύτατης αβεβαιότητας με τους Ελληνες να κάνουν ουρές μπροστά στα ΑΤΜ και την οικονομία της χώρας στα πρόθυρα ελεύθερης πτώσης. Πολλοί πιστεύουν πως οι Ελληνες είναι πλέον τόσο ανήσυχοι για τις περικοπές δαπανών και τις αυξήσεις φόρων, που υιοθέτησαν οι τελευταίες κυβερνήσεις στο πλαίσιο των πακέτων διάσωσης, ώστε θα είναι έτοιμοι να απορρίψουν κάθε είδος νέου προγράμματος λιτότητας όποιο και να είναι το όφελός του. Ο κ. Τσίπρας φαίνεται ότι ασπάστηκε αυτή την άποψη όταν κάλεσε τους πολίτες να πουν ένα μεγάλο «όχι» στο τελεσίγραφο.
Τη Δευτέρα το βράδυ δεκάδες χιλιάδες πολίτες πλημμύρισαν τους δρόμους της Αθήνας ώστε να υποστηρίξουν αυτή τη θέση. Ωστόσο, η απόρριψη της συμφωνίας είναι βέβαιο ότι θα έχει μνημειώδεις συνέπειες με πρώτη και σημαντικότερη την πιθανή έξοδο της Ελλάδας από την Ευρωζώνη. Γι’ αυτό υποστηρίζουν ορισμένοι ότι οι Ελληνες θα μπορούσαν να υποστηρίξουν μια συμφωνία -ακόμη και μια που θα περιλαμβάνει οδυνηρά μέτρα- αλλά ότι τους φοβίζουν ιδιαίτερα συγκεκριμένες πτυχές των μεταρρυθμίσεων και μειώσεων δαπανών που ζητούν οι πιστωτές της Ελλάδας. Αν γνωρίζει κανείς τη θέση των Ελλήνων θα μπορούσε να εκτιμήσει αν μπορεί να αντιμετωπιστεί η κρίση. Τον περασμένο μήνα εμείς οι δύο και οι συνάδελφοι Kirk C. Bansak του πανεπιστημίου Στάνφορντ και Michael M. Bechtel του πανεπιστημίου του Σεντ Γκάλεν ρωτήσαμε την άποψη δύο χιλιάδων Ελλήνων πολιτών. Τους δείξαμε μια σειρά από πιθανά πακέτα λιτότητας και τους ρωτήσαμε αν θα το υπερψήφιζαν σε περίπτωση δημοψηφίσματος. Σε κάθε ερωτώμενο παρουσιάστηκε ελαφρώς διαφορετική εκδοχή με μέτρα αύξησης των φόρων και μείωσης των δαπανών ώστε να εκτιμηθεί αν υπάρχουν ζητήματα που έχουν περάσει απαρατήρητα μέχρι σήμερα. Τα ευρήματα προκαλούν έκπληξη και υποδεικνύουν την απάντηση που θα μπορούσε να προκύψει από το δημοψήφισμα.
Παρά την εκτίμηση ότι κυριαρχεί το μεγάλο «όχι» στη λιτότητα, ανακαλύψαμε ότι μόνο ένα 20% των ερωτηθέντων είναι «θεμελιωδώς αντίθετο» προς αυτήν και ότι θα καταψήφιζε οποιαδήποτε πρόταση και αν περιλαμβάνει το δημοψήφισμα. Αυτοί οι ψηφοφόροι δεν έχουν κάποιο ιδιαίτερο δημογραφικό ή κοινωνικό και οικονομικό χαρακτηριστικό, ωστόσο σε δυσανάλογα μεγάλο ποσοστό προέρχονται από την άκρα Αριστερά. Μικρότερη έκπληξη προκαλεί το γεγονός ότι μόνο ένα πολύ μικρό ποσοστό των ψηφοφόρων θα υποστήριζε μια συμφωνία με την Ευρώπη όποια και να ήταν αυτή. Συνεπώς, η μάχη του δημοψηφίσματος θα κριθεί από τα τρία τέταρτα των ψηφοφόρων που θα μπορούσαν να αποδεχτούν τουλάχιστον κάποια από τα προτεινόμενα πακέτα λιτότητας. Λιγότερα από τα μισά πακέτα που παρουσιάστηκαν κέρδισαν την υποστήριξη του 60% των ερωτηθέντων, γεγονός που σημαίνει ότι υπάρχουν ορισμένα μέτρα λιτότητας που το κοινό δεν αποδέχεται με τίποτα.
Πρόκειται κυρίως για περικοπές στις συντάξεις και στην Παιδεία. Για παράδειγμα, όταν προσθέσαμε το μέτρο μείωσης των συντάξεων κατά 15%, μειώθηκε κατά 7% η υποστήριξη των ψηφοφόρων προς το πακέτο λιτότητας. Η μείωση των συντάξεων κατά 35% μείωσε την υποστήριξη κατά 15%. Εχοντας υπόψη της αυτό τον κίνδυνο η ελληνική κυβέρνηση απέφυγε τις άμεσες περικοπές συντάξεων. Ομως οι πιστωτές απαιτούν σημαντικές μειώσεις συντάξεων, κάτι που σημαίνει ότι οποιαδήποτε τέτοια πρόταση θα συναντήσει ισχυρή αντίσταση.
Σε αντίθεση με αυτό που πιστεύεται ευρέως, ανακαλύψαμε ότι οι Ελληνες είναι ανοιχτοί σε ορισμένα μέτρα περικοπής δαπανών όπως την απόλυση δημοσίων υπαλλήλων και τη μείωση των στρατιωτικών δαπανών.
Οχι μόνο αυτό, αλλά μέτρα σαν τα προαναφερθέντα θα μπορούσαν να αυξήσουν την υποστήριξη προς ένα πακέτο λιτότητας, γεγονός που σημαίνει ότι το κοινό έχει αποδεχτεί τις προειδοποιήσεις των πιστωτών περί μεγάλης έντασης χρεοκοπίας. Ακόμη και όταν πρόκειται για αυξήσεις φόρων, η αντίδραση δεν είναι ομόφωνη με τους Ελληνες να απεχθάνονται την αύξηση της φορολογίας εισοδήματος αλλά να αποδέχονται πιο εύκολα αύξηση στον ΦΠΑ και στην εταιρική φορολογία. Αν θέλει το Eurogroup στα σοβαρά την επίτευξη συμφωνίας καλά θα κάνει να λάβει σοβαρά υπόψη του αυτά τα ευρήματα.