Ο Τσώρτσιλ είπε κάποτε ότι μπορείς πάντοτε να υπολογίζεις πως οι Αμερικανοί θα πράξουν το σωστό, αφού πρώτα έχουν εξαντλήσει κάθε άλλη πιθανότητα. Σήμερα το απόφθεγμα ταιριάζει στους Ευρωπαίους. Δεν έπρεπε να είχε επιτραπεί στην Ελλάδα να συγκεντρώσει τόσο μεγάλο χρέος, ωστόσο η αναδιάρθρωση χρέους που ακολούθησε ήταν υπερβολικά περιορισμένη ώστε να αλλάξει θεμελιωδώς το ύψος του. Το ελληνικό δημοψήφισμα σηματοδοτεί το τέλος της στρατηγικής «περιμένουμε και υποκρινόμαστε». Αν και η κ. Μέρκελ υποστηρίζει ότι πλέον εξαρτάται από την Ελλάδα να καταθέσει προτάσεις, υποψιάζομαι ότι η πρωτοβουλία πρέπει να προέλθει από την Ευρώπη. Δεν μπορεί πια να αποφασίσει αν θα υπάρξει μείωση του χρέους. Το μόνο που μπορεί να αποφασίσει είναι ποια μορφή θα πάρει. Μπορεί να είναι μια άτακτη χρεοκοπία που τελικά θα οδηγήσει στην έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ. Σε αυτή την περίπτωση η Ευρώπη θα χάσει δισ. ευρώ. Μάλιστα θα υπονομευθεί η δημοσιονομική κατάσταση πολλών χωρών εξαιτίας της έκθεσης που έχουν στην Ελλάδα μέσω της ΕΚΤ. Και οι δευτερογενείς επιπλοκές θα είναι όμως πολύ σημαντικές. Ποτέ πια δεν θα θεωρείται αμετάκλητο το ευρώ και μάλιστα η Ευρώπη θα έχει κάνει τη θυσία για ποσά που θα φαντάζουν πολύ μικρά στα εγγόνια μας. Μια έξοδος της Ελλάδας σήμερα μπορεί να μετατρέψει κάθε μελλοντική κρίση σε υπαρξιακή κρίση για το ευρώ. Επίσης θα αφήσει ακάλυπτη την νότια πτέρυγα της Ευρώπης, τη στιγμή που πρόσφυγες προσπαθούν να ξεφύγουν από τον ISIS και τη Λιβύη.
Η εναλλακτική επιλογή που διαθέτουν η κ. Μέρκελ και οι Ευρωπαίοι ηγέτες είναι να αρπάξουν τον ταύρο από τα κέρατα. Να κατανοήσουν ότι η αναδιάρθρωση χρέους θα επιβληθεί εκ των πραγμάτων αν χρεοκοπήσει η Ελλάδα. Αντί λοιπόν κάποιος να πυροδοτήσει μια ανεξέλεγκτη και δαπανηρή αλυσιδωτή αντίδραση, προτιμότερο θα ήταν να οργανώσει την αναδιάρθρωση χρέους και να αποσπάσει κάτι σε αντάλλαγμα. Φανταστείτε την αναδιάρθρωση χρέους υπό τον όρο εφαρμογής μεταρρυθμίσεων. Ο συνδυασμός του ελληνικού δημοψηφίσματος και της περαιτέρω επιδείνωσης της ελληνικής οικονομίας και του χρηματοπιστωτικού συστήματος σημαίνει ότι πλέον φτάνουμε στο τελικό στάδιο της υπόθεσης. Το ζήτημα είναι πλέον ο τρόπος και οι προϋποθέσεις που θα τεθούν ώστε να μειωθεί το ελληνικό δημόσιο χρέος. Πολλοί κάνουν λόγο για την αντίφαση που υπάρχει στην καρδιά της ΟΝΕ, η οποία περιλαμβάνει κοινή νομισματική πολιτική και εθνική δημοσιονομική πολιτική.
Ομολογουμένως δεν είναι ευρύτερα παραδεκτή μια ακόμη σημαντικότερη αντίφαση: Ο εξαγωγικός προσανατολισμός της μεγαλύτερης οικονομίας της Ευρώπης καθιστά αναγκαία τη συσσώρευση χρεών από τους εμπορικούς της εταίρους. Πριν από το ευρώ οι χώρες μπορούσαν να υποτιμήσουν το εθνικό τους νόμισμα, κάτι που πλέον δεν είναι εφικτό. Με την ΟΝΕ μπορεί να αποτέλεσαν παρελθόν οι νομισματικές κρίσεις, ωστόσο τώρα η ένωση είναι πιο ευάλωτη σε τραπεζικές κρίσεις και σε κρίσεις δημοσίου χρέους. Η Ελλάδα αποδείχτηκε ότι ήταν η ακούσια μαία των πανευρωπαϊκών μεταρρυθμίσεων και θεσμικών αλλαγών που έλαβαν χώρα το διάστημα 2010-2012. Αποδεχόμενοι και προσπαθώντας να ελέγξουν την αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους, οι Ευρωπαίοι πολιτικοί θα μπορούσαν και πάλι να δώσουν τον ίδιο ζωτικό ρόλο στην Ελλάδα. Οι Ευρωπαίοι πολιτικοί πρέπει να βρουν τρόπους ώστε να αντιμετωπίζουν προβλήματα δημοσίου χρέους χωρίς να καταφεύγουν στον αφορισμό. Το ερώτημα του αν θα πρέπει να υπάρξει μείωση του ελληνικού χρέους έχει πλέον ξεπεραστεί από τα γεγονότα. Το ελληνικό δημόσιο χρέος θα μειωθεί με τον έναν ή τον άλλο τρόπο. Είτε θα γίνει με όρους που θα διαπραγματευτούν οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι, είτε θα γίνει στις σκληρές και ανένδοτες αγορές. Καμία επιλογή δεν είναι ευχάριστη. Και οι δύο είναι επίπονες. Η πρώτη θα ενισχύσει την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση ακόμη και τις δημοκρατικές ρίζες της. Η δεύτερη επιλογή θα επιβεβαιώσει την αποτυχία της ευρωπαϊκής ηγεσίας να διατηρήσει την ενότητα της Ευρωζώνης εξαιτίας μικροποσών και θα πυροδοτήσει απρόβλεπτη και δυνητικά καταστροφική αλυσιδωτή αντίδραση.
* Ο κ. Marc Chandler είναι αντιπρόεδρος και επικεφαλής αναλυτής παγκόσμιων αγορών της Brown Brothers Harriman.