«Τσουχτερός» θα είναι ο λογαριασμός για τα νοικοκυριά από τις αλλαγές στους συντελεστές του ΦΠΑ, παρά το γεγονός ότι στο 23% μετατάχθηκαν τελικά λιγότερα τρόφιμα από όσα αρχικά αναμένονταν. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς του Ινστιτούτου Ερευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών (ΙΕΛΚΑ), η συνολική επιβάρυνση σε όλα τα νοικοκυριά λόγω των αυξήσεων του ΦΠΑ σε σειρά τροφίμων εκτιμάται ότι θα ανέλθει ετησίως σε 650 εκατ. ευρώ ή 157 ευρώ ετησίως ανά νοικοκυριό. Η παραπάνω εκτίμηση γίνεται με βάση την κατανάλωση του 2013, η οποία για αγορές τροφίμων ανήλθε σε 19,5 δισ. ευρώ, με κάθε νοικοκυριό να υπολογίζεται ότι δαπανά κατά μέσο όρο 390 ευρώ/μηνιαίως και με την παραδοχή βεβαίως ότι όλη η αύξηση θα μετακυλισθεί στην τιμή λιανικής.
Η εκτιμώμενη αύξηση των 13,5 ευρώ μηνιαίως ή 3,5% στις δαπάνες για τρόφιμα μοιάζει ίσως για κάποιους ασήμαντη, αλλά δεν είναι, ειδικά υπό τις παρούσες οικονομικές συνθήκες και τη δραστική συρρίκνωση του διαθέσιμου εισοδήματος. Τα 13,5 ευρώ αντιστοιχούν για παράδειγμα σε περίπου τρία κουτιά στιγμιαίου καφέ (συσκευασία των 200 γραμμ.), σε 13 σοκολάτες, σε 11 πακέτα φρυγανιές ή σε επτά πακέτα ρύζι, όλα προϊόντα τα οποία πλέον θα επιβαρύνονται με ΦΠΑ 23% και όχι 13%, όπως ίσχυε έως τώρα.
Αξίζει να σημειωθεί ότι, σύμφωνα με το ΙΕΛΚΑ, η αξία των προϊόντων που πλέον θα επιβαρύνεται με ΦΠΑ 23% αντιπροσωπεύει το 43% της συνολικής αξίας των αγορών που κάνουν τα ελληνικά νοικοκυριά σε τρόφιμα. Τα υπόλοιπα που αντιπροσωπεύουν σήμερα το 57% και θα συνεχίσουν να επιβαρύνονται με ΦΠΑ 13% είναι τα ακόλουθα: κρέας νωπό ή κατεψυγμένο, ψάρια, καλαμάρια, χταπόδια, σουπιές ― νωπά ή κατεψυγμένα, γάλα, γιαούρτι χωρίς προσθήκη ζάχαρης, χωρίς αρώματα, χωρίς φρούτα, τυριά (όχι τριμμένα, λιωμένα, με λιπαρά 72%), αυγά, μέλι, λαχανικά – φρούτα, δημητριακά, αλεύρια, ελαιόλαδο, παιδικές τροφές, ζυμαρικά (όχι ψημένα – παραγεμισμένα), ψωμί (όχι φρυγανιές, όχι προσθήκη άλλων ουσιών), νερά (μη αεριούχα).
Η μεγαλύτερη επιβάρυνση για τα νοικοκυριά αναμένεται να προέλθει από τη μετάταξη στον υψηλό συντελεστή του ΦΠΑ των διαφόρων αρτοπαρασκευασμάτων. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς του ΙΕΛΚΑ, ένα νοικοκυριό δαπανά σήμερα ετησίως περί τα 147 ευρώ για την αγορά προϊόντων άρτου (πλην ψωμιού). Με την αύξηση του ΦΠΑ, η δαπάνη αυτή θα ανέλθει σε περίπου 160 ευρώ, ενώ το ελληνικό Δημόσιο μόνο από το προϊόν αυτό υπολογίζεται ότι θα εισπράξει 54 εκατ. ευρώ επιπλέον. Αλλο παράδειγμα είναι αυτό των αλλαντικών. Σήμερα το ελληνικό νοικοκυριό δαπανά ετησίως για την αγορά αλλαντικών περί τα 98 ευρώ. Με την αύξηση του ΦΠΑ η επιβάρυνση θα είναι της τάξης των 8,63 ευρώ, ενώ το Δημόσιο θεωρητικά θα εισπράξει 36 εκατ. ευρώ επιπλέον.
Βεβαίως, η εκτίμηση για τα επιπλέον έσοδα είναι σε καθαρά υποθετική βάση, καθώς βασίζεται στα δεδομένα της υφιστάμενης κατανάλωσης με τα τρόφιμα να επιβαρύνονται με ΦΠΑ 13%. Παράγοντες του λιανεμπορίου τροφίμων και της βιομηχανίας τροφίμων εκτιμούν ότι η αλλαγή αυτή στους συντελεστές ΦΠΑ θα προκαλέσει σημαντικές αλλαγές στις καταναλωτικές συνήθειες, μετατοπίζοντας την κατανάλωση από μια κατηγορία προϊόντων σε άλλη. Το ερώτημα, βεβαίως, των επόμενων εβδομάδων είναι το πώς θα αντιδράσει το λιανεμπόριο και κυρίως η βιομηχανία και ειδικά οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε κλάδους όπως για παράδειγμα αυτοί των σακχαρωδών, των αλλαντικών και των αναψυκτικών, κλάδοι που ήδη την τελευταία πενταετία είχαν υποστεί πλήγμα από τη μείωση της κατανάλωσης.