Χαρτονομίσματα αξίας 50,1 δισ. ευρώ διακρατούσαν τον Ιούλιο –μήνα επιβολής των περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων– οι Ελληνες σε φυσική μορφή στα σπίτια τους ή στις θυρίδες. Το συνολικό ποσό που διακινούνταν με τη μορφή φυσικού χρήματος τον Ιούλιο μειώθηκε κατά 400 εκατ. ευρώ σε σχέση με τον Ιούνιο, μήνα κατά τον οποίο είχε φτάσει στο ανώτερο σημείο των τελευταίων ετών αγγίζοντας τα 50,5 δισ. ευρώ.
Η μείωση που καταγράφηκε τον Ιούλιο συνδέεται με την επιβολή των capital controls και τη μείωση από την πλευρά της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας της υπερβάλλουσας ρευστότητας που χορηγούσε στις ελληνικές τράπεζες, προκειμένου να ικανοποιήσει τις μαζικές αναλήψεις μετρητών, στις οποίες προχωρούσαν νοικοκυριά και επιχειρήσεις τους τελευταίους μήνες.
Σημειώνεται ότι το συνολικό χρήμα που βρίσκεται σε κυκλοφορία και το οποίο εκτινάχθηκε τους τελευταίους μήνες πάνω από τα 50 δισ. ευρώ, περιλαμβάνει τα χαρτονομίσματα που αναλογούν στη χώρα μας στο πλαίσιο του ευρωσυστήματος, καθώς και αυτά που μας χορηγεί εκτάκτως η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα με βάση τη ζήτηση για χαρτονομίσματα που εκδηλώνεται από τα ελληνικά νοικοκυριά ή τις επιχειρήσεις. Με δεδομένο ότι αυτά που αναλογούν στη χώρα μας στο πλαίσιο της κατανομής χαρτονομισμάτων από το ευρωσύστημα είναι περίπου σταθερά -με μικρές αυξομειώσεις έως 3 δισ. ευρώ τους τελευταίους μήνες- η μεγάλη αύξηση που παρατηρείται είναι η πρόσθετη ρευστότητα που χορηγείται λόγω της αυξημένης ζήτησης. Πρόκειται για ζήτηση που προκαλείται όχι από την ανάγκη για αυξημένη κατανάλωση, αλλά από την τάση για συσσώρευση χρημάτων είτε στα σπίτια είτε στις θυρίδες. Η τάση αυτή εκτοξεύθηκε από τον περασμένο Νοέμβριο, με την απόσυρση καταθέσεων από τις ελληνικές τράπεζες, που έχει οδηγήσει σε μείωση των υπολοίπων κατά 45 – 50 δισ. ευρώ και ένα σημαντικό μέρος αυτών των χρημάτων, διακρατείται ως φυσικό χρήμα σε σπίτια και στις θυρίδες.
Οπως επιβεβαιώνουν τα επίσημα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδας, οι «καθαρές υποχρεώσεις που απορρέουν από την κατανομή εντός του ευρωσυστήματος των κυκλοφορούντων τραπεζογραμματίων ευρώ», δηλαδή η πρόσθετη ρευστότητα που χορηγήθηκε στη χώρα μας αυξήθηκε από τα 3,9 δισ. ευρώ τον Νοέμβριο στα 22 δισ. ευρώ τον Ιούλιο. Πρόκειται για επιπλέον ζήτηση σε φρέσκο χρήμα που υπήρξε στην αγορά και η οποία καλύφθηκε είτε από αποθεματικά που υπάρχουν είτε από πρόσθετες εισροές από το ευρωσύστημα. Στο ποσό αυτό προστίθενται περίπου 28,1 δισ. ευρώ, που είναι το ύψος του κυκλοφορούντος χρήματος που διακινείται κατά μέσο όρο στην ελληνική αγορά. Τον Ιούλιο το ποσό αυτό διαμορφώθηκε στα 28,1 δισ. ευρώ από 27,7 δισ. ευρώ το Ιούνιο και 25,9 δισ. ευρώ τον περασμένο Ιούλιο.
Σε κάθε περίπτωση, η αξία του φυσικού χρήματος που κυκλοφορεί στην αγορά είναι από τις υψηλότερες στην Ευρωζώνη, καθώς αντιπροσωπεύει το 27,8%, περίπου, του ΑΕΠ της χώρας, όταν ο μέσος όρος στις υπόλοιπες χώρες είναι 6% – 8%. Μία αιτία αυτού του φαινομένου είναι το γεγονός ότι οι συναλλαγές στη χώρα μας δεν είναι ηλεκτρονικές σε αντίθεση με την Ευρωζώνη, όπου οι συναλλαγές γίνονται κατά κύριο λόγο ηλεκτρονικά και μόνο ένα μικρό μέρος γίνεται με φυσικό χρήμα. Η εικόνα αυτή άρχισε να αλλάζει σταδιακά με τα capital controls, που υποχρέωσαν μεγάλη μερίδα πολιτών να κάνουν χρήση των χρεωστικών ή πιστωτικών τους καρτών για καθημερινές συναλλαγές, όπως οι αγορές στο σούπερ μάρκετ, τα πρατήρια καυσίμων κ.λπ.
Οπως δείχνουν τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδας για τον Ιούλιο, οι υποχρεώσεις της χώρας έναντι του ευρωσυστήματος κατέγραψαν μείωση κατά 2,3 δισ. ευρώ τον Ιούλιο και διαμορφώθηκαν στα 128,2 δισ. ευρώ. Η μείωση είναι αποτέλεσμα της μη επέκτασης του μηχανισμού έκτακτης ρευστότητας, ELA, που υπήρξε τον επίμαχο μήνα, καθώς η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα διέκοψε τη στήριξη μέχρι την επίτευξη συμφωνίας. Το ύψος του ELA παραμένει στα 90 δισ. ευρώ από τον περασμένο Ιούνιο και η χώρα υποχρεώθηκε στην επιβολή των κεφαλαιακών περιορισμών, για να ανακόψει την περαιτέρω εκροή καταθέσεων.