Σε παρατεταμένη ασφυξία θα βρίσκεται η αγορά τους επόμενους μήνες, καθώς η προκήρυξη των εκλογών αναμένεται να καθυστερήσει την καταβολή των προγραμματισμένων δόσεων από τους δανειστές, καταδικάζοντας την οικονομία να λειτουργεί με περιορισμένη ρευστότητα. Η μετάθεση της καταβολής των δόσεων μετά την εκπλήρωση σειράς προαπαιτουμένων θα στερήσει από την αγορά περί τα 3 δισ. ευρώ που είχαν προγραμματιστεί για να καλύψουν ληξιπρόθεσμες οφειλές του Δημοσίου προς τον ιδιωτικό τομέα, στερώντας πολύτιμη ρευστότητα από την οικονομία.
Η επιβολή των περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων αποτελεί σημαντικό πρόβλημα στην αγορά, όχι τόσο λόγω έλλειψης ρευστότητας, αλλά κυρίως λόγω της γραφειοκρατικής διαδικασίας που συνεπάγεται η πληρωμή προμηθευτών στο εξωτερικό, σε μια περίοδο που οι ανάγκες κορυφώνονται λόγω της έναρξης της νέας σεζόν, που εξ ορισμού δημιουργεί αυξημένες ανάγκες από ιδιώτες και επιχειρήσεις. Τα capital controls δεν είναι άλλωστε η παράπλευρη απώλεια της έλλειψης ρευστότητας, που προκλήθηκε από την αβεβαιότητα στην οικονομία, δημιουργώντας αλυσιδωτές επιπτώσεις στην ομαλή λειτουργία κυρίως των επιχειρήσεων.
Επιταγές
Την ίδια στιγμή, μια ιδιότυπη στάση καταγράφεται με την παράταση της προθεσμίας για την κατάθεση των επιταγών που έχει μεταφερθεί για το τέλος Σεπτεμβρίου. Οπως εξηγούν τραπεζικές πηγές, παρά το γεγονός ότι το μέτρο ελήφθη προκειμένου να ανακουφίσει όσους αντιμετώπισαν προβλήματα ρευστότητας λόγω των capital controls, η οριζόντια υιοθέτησή του έχει προκαλέσει πολλαπλάσια προβλήματα. Αυτό γιατί κανένας ουσιαστικά δεν πληρώνει τις επιταγές, εξαντλώντας την προθεσμία που δόθηκε ακόμη και αν έχει αυτή τη δυνατότητα. Η εξέλιξη αυτή έχει «παγώσει» την αγορά, που κινείται σε μεγάλο βαθμό με επιταγές, καθώς αποτελούν μια παράλληλη πίστωση μέσω της οποίας διακινούνται κάθε χρόνο περί τα 150 δισ. ευρώ.
Η καθολική παράταση που δόθηκε για την εξόφληση των επιταγών είναι και ο λόγος που το ποσοστό απορρίψεων από 27% έως 30% που ήταν την πρώτη εβδομάδα άρσης της τραπεζικής αργίας, επανήλθε στα φυσιολογικά επίπεδα, που κυμαίνονται μεταξύ 2% έως 3%. Η ερμηνεία, σύμφωνα με τραπεζικές πηγές, δεν έχει να κάνει τόσο με την αποκατάσταση της ρευστότητας στην οικονομία, αλλά κυρίως με το γεγονός ότι κανείς δεν έχει λόγο να εξοφλεί τις επιταγές του, αφού έως το τέλος Σεπτεμβρίου δεν έχει καμία επίπτωση και φυσικά δεν μπαίνει στη μαύρη λίστα του «Τειρεσία».
Εισαγωγές
Οι ανάγκες των επιχειρήσεων για εισαγωγές προϊόντων και πρώτων υλών συνεχίζουν να καλύπτονται κατόπιν έγκρισης της αρμόδιας Επιτροπής του υπουργείου Οικονομικών ή των υποεπιτροπών που έχουν συσταθεί στις τράπεζες και το πρόβλημα δεν εντοπίζεται τόσο στα ποσά που εγκρίνονται, αλλά κυρίως στους χρόνους των εγκρίσεων, που προϋποθέτουν κατά μέσον όρο περίπου τρεις εβδομάδες. Σε μια περίοδο που η οικονομία προετοιμάζεται για ένα καυτό τρίμηνο, το χάσιμο χρόνου μεταφράζεται σε χρήμα, ειδικά για συναλλαγές που μέχρι πρόσφατα γίνονταν με το πάτημα ενός κουμπιού. Παρά τις γενναίες προσπάθειες που γίνονται καθημερινά, αλλά και τη σχετική χαλάρωση που σταδιακά συντελείται, η αγορά απέχει πολύ από την ομαλότητα και τα προβλήματα λειτουργούν πολλαπλασιαστικά σε ένα ήδη βεβαρημένο οικονομικό περιβάλλον. Προς διευκόλυνση της κατάστασης,αναμένεται η μετατροπή του ημερήσιου ορίου των 7 εκατ. ευρώ που έχει δοθεί στις τράπεζες, να αθροιστεί σε εβδομαδιαία βάση. Το όριο των 7 εκατ. ευρώ για τις τέσσερις συστημικές τράπεζες καλύπτει ένα σημαντικό ποσοστό αιτημάτων και η άθροισή του σε εβδομαδιαία βάση θα δώσει ευελιξία, ώστε τα υπόλοιπα που έχει κάθε τράπεζα στη διάθεσή της να αξιοποιηθούν πιο αποτελεσματικά προς όφελος των επιχειρήσεων. Αντίστοιχη ευελιξία επιτρέπει η διεκπεραίωση των αιτημάτων για εισαγωγές έως και 5.000 ευρώ από τα ίδια τα καταστήματα, αποσυμφορίζοντας κεντρικά το σύστημα.
Αγορά δύο ταχυτήτων
Η αγορά κινείται ουσιαστικά σε δύο ταχύτητες. Στα αυξημένα προβλήματα ρευστότητας αντιπαραβάλλεται η συσσώρευση χρημάτων στα στρώματα, ένα είδος αποθησαύρισης που οδηγεί σε αύξηση του χρήματος που κυκλοφορεί στην αγορά από μια κατηγορία νοικοκυριών, τη στιγμή που η οικονομία και η παραγωγική διαδικασία έχουν «παγώσει». Αυτός είναι και ο λόγος που τα μηνύματα που καταγράφουν οι δείκτες είναι εκ πρώτης όψεως αντιφατικά. Η αύξηση του ΑΕΠ το δεύτερο τρίμηνο του έτους, κατά 1,73% σε ετήσια βάση και 0,91% σε τριμηνιαία, είχε ως κινητήριο μοχλό την ιδιωτική κατανάλωση, που συνεισέφερε κατά 2,45 ποσοστιαίες μονάδες, το υψηλότερο ποσοστό στην Ε.Ε. μετά την Κύπρο. Η ερμηνεία δεν βρίσκεται φυσικά στη βελτίωση του επιπέδου των ελληνικών νοικοκυριών. Οφείλεται κυρίως στον φόβο για την επιβολή capital controls ή ενός ενδεχόμενου «κουρέματος» των καταθέσεων που κυριάρχησε στο δεύτερο τρίμηνο, σε συνδυασμό με την τάση για εκτόνωση της συσσωρευμένης ανάγκης για ζήτηση, που έχει προκαλέσει η παρατεταμένη ύφεση της οικονομίας.
Κόντρα, ωστόσο, σε αυτό το καταναλωτικό παράδοξο είναι τα στοιχεία για την πραγματική οικονομία, που προϊδεάζουν για την επερχόμενη ύφεση και την αύξηση της ανεργίας. Ο δείκτης οικονομικού κλίματος υποχώρησε περαιτέρω τον Αύγουστο, καταγράφοντας χαμηλό 6,5 ετών, ενώ ανάλογη είναι η εικόνα στον δείκτη προμηθειών, ο οποίος μετά την πτώση-ρεκόρ του Ιουλίου, παρέμεινε σε ιδιαίτερα χαμηλά επίπεδα, τη στιγμή που εικόνα κατάρρευσης παρουσιάζει και ο δείκτης επιχειρηματικών προσδοκιών στη βιομηχανία, που υποχώρησε στα επίπεδα του 2009.
Κονδύλια από το ΕΣΠΑ
Στην Ευρωπαϊκή Ενωση για την εκταμίευση πόρων του ΕΣΠΑ, με βάση τις ειδικές διευκολύνσεις που συμφωνήθηκαν για την Ελλάδα, προσδοκά η χώρα μας για να ομαλοποιηθούν οι πληρωμές για έργα που ήδη εκτελούνται και παραμένουν απλήρωτα. Πρόκειται για έργα προϋπολογισμού 700 εκατ. ευρώ περίπου που είναι απλήρωτα –έχουν πληρωθεί περί τα 315 εκατ. ευρώ– αλλά και για έργα που θα πρέπει να ολοκληρωθούν έως τα τέλη του 2015. Η συμφωνία προβλέπει τη διάθεση ποσού 500 εκατ. ευρώ από το ΕΣΠΑ της περιόδου 2007-2013, τον μηδενισμό των χρημάτων που θα έπρεπε να βάλει η χώρα μας για να καλύψει το υπόλοιπο του προϋπολογισμού των έργων, αλλά και την αύξηση της προκαταβολής για το ΕΣΠΑ της περιόδου 2014-2020, που δικαιούται η χώρα μας, εξοικονομώντας περί τα 2 δισ. ευρώ. Το θέμα συζητήθηκε σε συνεδρίαση της Επιτροπής Περιφερειακής Ανάπτυξης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και, όπως δήλωσε η αρμόδια επίτροπος για την Περιφερειακή Πολιτική Κορίνα Κρέτσου, «για την περίοδο 2007-2013 προτείναμε να διατεθεί αμέσως στις ελληνικές Αρχές το τελευταίο 5% των πληρωμών της Ε.Ε., το οποίο κανονικά διατηρείται έως το κλείσιμο των λογαριασμών το 2017. Αυτό σημαίνει ότι θα μπορεί να διατεθεί πρόσθετο ποσό ύψους 500 εκατ. ευρώ. Για την περίοδο 2014-2020 προτείναμε να αυξηθεί το ποσοστό της προχρηματοδότησης. Με αυτό τον τρόπο θα διατεθεί 1 δισ. ευρώ επιπλέον εντός διετίας –500 εκατ. ευρώ το 2015 και 500 εκατ. ευρώ το 2016–, ποσό το οποίο θα βοηθήσει στην επιτάχυνση των επενδύσεων».