Ενα από τα βασικά συμπεράσματα από την ελληνική και ευρωπαϊκή κρίση δημοσίου χρέους είναι ότι η ΟΝΕ πρέπει να διαθέτει θεσμική υποδομή ικανή να προλαμβάνει και να διορθώνει μη βιώσιμες μακροοικονομικές ανισορροπίες. Το νέο σύστημα ευρω-διακυβέρνησης περιλαμβάνει δύο σχετικούς βραχίονες. Τη Δημοσιονομική Πυξίδα (Δ.Π., Fiscal Compact), που αποτελεί τη μετεξέλιξη του Συμφώνου Σταθερότητας, και το νεοπαγές Σύμφωνο Ανταγωνιστικότητας (Σ.Α., Competiveness Pact). Βασική φιλοσοφία του νέου συστήματος είναι ότι τα ελλείμματα που δημιουργεί ο ιδιωτικός τομέας μέσω τραπεζικού δανεισμού αθροιστικά με τα κρατικά ελλείμματα δημιουργούν ένα ενιαίο εθνικό συστημικό ρίσκο που μπορεί να οδηγήσει σε μεγάλες εθνικές οικονομικές κρίσεις με ταυτόχρονη χρεοκοπία και των δύο τομέων (ιδιωτικού/τραπεζικού και κρατικού). Οι κρίσεις αυτές μπορούν στη συνέχεια να μεταδοθούν σε άλλες χώρες της Ευρωζώνης, με αποτέλεσμα την αποσταθεροποίηση του συνόλου της ευρωπαϊκής οικονομίας.
Τόσο η Δ.Π. όσο και το Σ.Α. προδιαγράφουν συστηματική παρακολούθηση, από κοινοτικά όργανα, εθνικών οικονομικών εξελίξεων και εμπεριέχουν μηχανισμούς διόρθωσης, συμπεριλαμβανομένης και της επιβολής προστίμων, σε περίπτωση παραβίασης των προνοιών τους. Παράλληλα, τα κράτη-μέλη οφείλουν να αναπτύξουν ανεξάρτητους εποπτικούς εθνικούς θεσμούς προς την επίτευξη της επιδιωκόμενης δημοσιονομικής σταθερότητας. Οι φορείς αυτοί είναι τα Εθνικά Δημοσιονομικά Συμβούλια (ΕΔΣ), τα οποία ήδη λειτουργούν στην πλειοψηφία των χωρών της Ευρωζώνης. Στην Ελλάδα, τον ρόλο του Δημοσιονομικού Συμβουλίου επιτελεί το Γραφείο Προϋπολογισμού της Βουλής, το οποίο με βάση τις δεσμεύσεις που έχει αναλάβει η χώρα στο πλαίσιο του τρίτου μνημονίου, είτε θα ενσωματώσει είτε θα μετεξελιχθεί στο ελληνικό ΕΔΣ.
Ενώ όμως οι κοινοτικές αρχές έχουν προβλέψει την ενίσχυση σε εθνικό επίπεδο του κεντρικού δημοσιονομικού ελέγχου μέσα από την ίδρυση των ΕΔΣ, δεν έχουν λάβει αντίστοιχη πρόνοια για τον τομέα της ανταγωνιστικότητας. Αυτό όμως είναι απολύτως αναγκαίο, ειδικά εάν λάβει κανείς υπόψη ότι στην πλειοψηφία των χωρών της ευρωπαϊκής περιφέρειας (Ιρλανδία, Ισπανία, Πορτογαλία) οι μεγάλες μακροοικονομικές ανισορροπίες προέκυψαν από υπερβολικά εξωτερικά και όχι δημοσιονομικά ελλείμματα. Αλλά και στην Ελλάδα, όπου οι δημοσιονομικές ανισορροπίες αποτέλεσαν τον καταλύτη της ελληνικής κρίσης, το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών υπήρξε αντίστοιχα μεγάλο.
Είναι λοιπόν σαφές ότι το ευρωπαϊκό μακροοικονομικό εποπτικό πλαίσιο πρέπει να εμπλουτισθεί και με τη δημιουργία ανεξάρτητων Εθνικών Συμβουλίων Ανταγωνιστικότητας (ΕΣΑ), αποστολή των οποίων θα είναι να παρακολουθούν, σε εθνικό επίπεδο, τις εξελίξεις στον τομέα της ανταγωνιστικότητας και να προτείνουν πολιτικές που θα αποσκοπούν στην τήρηση των προνοιών του Σ.Α. Ειδικά για την Ελλάδα, η ανάγκη δημιουργίας ενός ανεξάρτητου ΕΣΑ είναι ακόμα μεγαλύτερη, δεδομένων: (α) των μεγάλων αδυναμιών στην πλευρά της προσφοράς της ελληνικής οικονομίας (β) του σημαντικού ελλείμματος κατανόησης και υποστήριξης που χαρακτηρίζει μεγάλα τμήματα της ελληνικής κοινωνίας αναφορικά με την αναγκαιότητα και φύση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων που απαιτούνται για την εξάλειψη των αδυναμιών αυτών και (γ) της αμφιθυμίας και του συνακόλουθου ελλείμματος αξιοπιστίας έναντι των εγχώριων και ξένων επενδυτών, που χαρακτηρίζει την ελληνική πολιτεία αναφορικά με την αποφασιστικότητά της να προωθήσει τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις.
Συμπερασματικά, ένα ανεξάρτητο ελληνικό ΕΣΑ θα αποτελέσει σημαντική θεσμική καινοτομία που: (α) θα συνεισφέρει στην εκπλήρωση των διεθνών υποχρεώσεων της χώρας όπως αυτές απορρέουν από το Σ.Α. (β) θα συμβάλλει στην αποφυγή υπερβολικών εξωτερικών ελλειμμάτων (γ) θα ενισχύσει, μέσα από το επιστημονικό του κύρος και την ανεξάρτητη υπόστασή του, την προώθηση απαραίτητων διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και θα αποθαρρύνει, μέσα από τη βελτιωμένη ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης, βλαπτικές για την ανταγωνιστικότητα κυβερνητικές πολιτικές (δ) θα αποστείλει ένα ισχυρό μήνυμα στο εσωτερικό και εξωτερικό της χώρας ότι η ελληνική πολιτεία είναι αποφασισμένη να δημιουργήσει συνθήκες φιλικές προς ένα νέο μοντέλο οικονομικής ανάπτυξης βασισμένο στην εξωστρέφεια και την ανταγωνιστικότητα. Για τους λόγους αυτούς, υποστηρίζω τη δημιουργία του.
* Ο κ. Μιχάλης Γ. Αργυρός είναι Reader in Economics, Cardiff Business School και μέλος του Επιστημονικού Συμβουλίου του Ιδρύματος Δημοκρατίας «Κωνσταντίνος Καραμανλής».