Είμαστε έξι χρόνια τώρα, σε κρίση και ύφεση. Οπως διαπιστώσαμε από τις προεκλογικές ομιλίες, τα πολιτικά κόμματα δεν διαθέτουν σαφές όραμα ούτε συγκεκριμένο σχέδιο για την ελληνική οικονομία.
Τα αίτια της κρίσης είναι αυταπόδεικτα και για τη θεραπεία προτιμήθηκε, για μία ακόμα φορά, η επιβολή οριζόντιων μέτρων με σίγουρη απόδοση, που, όμως, κατά κανόνα πλήττουν τους πιο αδύναμους. Το οικονομικό μας πρόβλημα είναι πρωτίστως πολιτικό. Μειώσαμε δραστικά μισθούς και συντάξεις, αν και η δημοσιονομική κρίση οφείλεται λιγότερο στο επίπεδο μισθών και περισσότερο στη φοροδιαφυγή, στις φοροαπαλλαγές και στην απουσία αναπτυξιακής δυναμικής, λόγω της αδυναμίας να αξιοποιηθούν τα ουκ ολίγα συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας. Το στοίχημα είναι τώρα εάν θα εισέλθουμε σε αναπτυξιακή τροχιά και θα εξυγιάνουμε την οικονομία μας ή θα βουλιάζουμε στο τέλμα, φυτοζωώντας.
Το ζητούμενο δεν είναι η Ελλάδα να καταστεί χώρα φθηνών ευκαιριών. Το ζητούμενο είναι μία ευρωπαϊκού τύπου ανάπτυξη με υψηλή προστιθέμενη αξία, που θα δημιουργήσει θέσεις εξειδικευμένης εργασίας με υψηλές αποδοχές για τους εργαζομένους. Οι προϋποθέσεις όσον αφορά το ανθρώπινο δυναμικό υπάρχουν και με το παραπάνω. Οι νέοι Ελληνες είναι –σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές στατιστικές– οι δεύτεροι (μετά τους Ελληνοκυπρίους) σε μορφωτικό επίπεδο.
Μοχλοί ανάπτυξης
Κινητήριος δύναμη για την ανάπτυξη και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας είναι ο ιδιωτικός τομέας. Από την πλευρά του ο ΣΕΒ έχει καταγράψει τους ελκυστικούς τομείς επενδύσεων, τους κλάδους που διαθέτουν υψηλή προστιθεμένη αξία και συγκριτικό πλεονέκτημα.
Επισημαίνουμε, όμως, ότι για για να γίνουν επενδύσεις σε δυναμικούς κλάδους της οικονομίας, απαιτείται κυρίως το προσδοκώμενο κέρδος. Από την πλευρά του, ο ΣΕΒ έχει καταγράψει τους ελκυστικούς τομείς επενδύσεων, τους κλάδους στους οποίους έχουμε υψηλή προστιθέμενη αξία και συγκριτικό πλεονέκτημα.
• Οι νέες τεχνολογίες έχουν εισαγάγει ένα νέο τρόπο λειτουργίας της παγκόσμιας οικονομίας. Οι αλλαγές αυτές θέτουν νέες προϋποθέσεις και απαιτούν νέες εξειδικεύσεις και τεχνολογικές γνώσεις τόσο στον ιδιωτικό όσο και στον δημόσιο τομέα. Η ψηφιακή οικονομία, συνεπώς, είναι καταλύτης για την ανάπτυξη σε ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων. Αναφέρω ενδεικτικά την ηλεκτρονική τιμολόγηση, τη χρήση ηλεκτρονικού χρήματος και την εφοδιαστική αλυσίδα. Μόνο στον τομέα των δημοσίων προμηθειών τα οφέλη από την καθολική χρήση ηλεκτρονικών δημοπρασιών έχουν υπολογιστεί μέχρι και 4 δισ. ευρώ ετησίως. Από την καθολική χρήση της ηλεκτρονικής τιμολόγησης στον ιδιωτικό τομέα τα οφέλη έχουν υπολογιστεί μέχρι και 1,4 δισ. ετησίως. Ο ΦΠΑ που δεν αποδίδεται στις λιανικές πωλήσεις υπολογίζεται στα 6 δισ. ευρώ ετησίως.
• Η αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου και η βιομηχανία δομικών υλικών, όπως η μεταλλουργία, αποτελούν επίσης διαχρονικούς πυλώνες της ελληνικής παραγωγικής βάσης που έχουν εκσυγχρονιστεί σημαντικά και έχουν αποκτήσει αξιοσημείωτη εξωστρέφεια. Η μείωση του ενεργειακού κόστους γι’ αυτές τις δραστηριότητες μπορεί πραγματικά να τις απογειώσει.
• Σύμφωνα με μελέτη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, οι άνω των 60 ετών στην Ευρωπαϊκή Ενωση θα φθάσουν το 2060 το 29% του πληθυσμού (σήμερα είναι 18%). Η δημογραφική αυτή εξέλιξη καθιστά την Ελλάδα ιδιαίτερα ελκυστική για την παροχή υπηρεσιών στην τρίτη ηλικία (silver economy).
• Η ελληνική φαρμακοβιομηχανία είναι ένας ισχυρός εξαγωγικός κλάδος με υψηλές προστιθέμενες αξίες και σημαντικές προοπτικές περαιτέρω ανάπτυξης.
• Η αύξηση της ροής εμπορίου από την Ασία προς την Ευρώπη καθιστά την Ελλάδα σημαντικό διαμετακομιστικό κόμβο. Η ενοποίηση των δικτύων μεταφοράς από την Ελλάδα προς την Ευρώπη και η διασύνδεση των λιμανιών με το οδικό και σιδηροδρομικό δίκτυο αποκτούν καίρια σημασία για τις δραστηριότητες της εφοδιαστικής αλυσίδας (logistics) και δημιουργούν νέες ευκαιρίες. Οι προοπτικές ανάπτυξης δεν αφορούν μόνο τις εισαγωγές. Αφορούν και τις εξαγωγές από την Ευρώπη προς τη Μέση Ανατολή και την Ασία.
• Υπάρχουν οι αντικειμενικές προϋποθέσεις για την ανάπτυξη αγροτικής παραγωγής υψηλής προστιθέμενης αξίας αντί της «φθηνής» παραγωγής, όπως είναι ο κανόνας σήμερα.
• Υπάρχουν οι προϋποθέσεις για να δημιουργήσουμε αγγλόφωνα πανεπιστήμια υψηλού επιπέδου με στόχο την προσέλκυση φοιτητών από την ευρύτερη γεωγραφική μας περιοχή και όχι μόνον. Διαθέτουμε πολλούς διεθνώς αναγνωρισμένους καθηγητές και πληθώρα αξιόλογων νέων επιστημόνων με διδακτορικά και διδακτική πείρα, οι οποίοι αναζητούν εργασία με αξιοπρεπή αμοιβή.
Προκειμένου να αξιοποιηθούν όλες οι ευκαιρίες αυτές, υπάρχει μια ικανή και αναγκαία συνθήκη. Η απόσυρση του κράτους από τον ρόλο του επιχειρηματία και ο περιορισμός του στον ρόλο του επόπτη και ρυθμιστή του θεσμικού περιβάλλοντος. Η ανάμειξη του κράτους στην οικονομία, εκεί όπου δεν υπάρχει κοινωνική χρησιμότητα, έχει δημιουργήσει διαχρονικά μόνο στρεβλώσεις, καταστρέφοντας κλάδους και δραστηριότητες που θα μπορούσαν να αναπτυχθούν πολύ πιο δυναμικά με αμιγώς ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια. Σύμφωνα με το Παρατηρητήριο Επιχειρηματικού Περιβάλλοντος του ΣΕΒ, το υπέρογκο ρυθμιστικό βάρος που επωμίζονται οι ελληνικές επιχειρήσεις ανήλθε στα 7,8 δισ. ευρώ το 2014.
Είναι κρίσιμο, συνεπώς, η δημόσια διοίκηση να πάψει να παρεμβάλλεται, χωρίς λόγο, στην αγορά και να περιοριστεί στην απλοποίηση του επιχειρησιακού περιβάλλοντος. Να εφαρμόσει ένα σταθερό φορολογικό σύστημα. Να υλοποιήσει τη διαδικασία fast track. Να υπάρχει ένα σημείο κατάθεσης του φακέλου και η διαδικασία της αδειοδότησης να ολοκληρώνεται γρήγορα. Γι’ αυτό απαιτείται η κωδικοποίηση και απλοποίηση του σχετικού νομοθετικού πλαισίου.
Το κράτος πρέπει, επίσης, ως αντίβαρο στην υπερφορολόγηση, να συνδράμει με φορολογικά κίνητρα τις επιχειρήσεις εκείνες που κάνουν παραγωγικές επενδύσεις υψηλής αξίας και καινοτομίας, που δημιουργούν θέσεις εργασίας, που προάγουν τη διασύνδεση των μικρομεσαίων με τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις στη λογική των παραγωγικών συμπράξεων.
Η οικονομία δεν απαιτεί μόνον κίνητρα για την επιχειρηματικότητα. Απαιτεί και σύγχρονες δομές, γρήγορο Διαδίκτυο, σύγχρονα αεροδρόμια και λιμάνια, αποτελεσματική ακτοπλοΐα, σύγχρονο οδικό δίκτυο.
Στους τομείς αυτούς, το κράτος θα μπορούσε να επενδύσει σε σύμπραξη με τον ιδιωτικό τομέα.
Το αναπτυξιακό σχέδιο
Τον Μάρτιο του 2016 η κυβέρνηση έχει την υποχρέωση να καταθέσει το μακροπρόθεσμο αναπτυξιακό της σχέδιο για τα επόμενα χρόνια. Είναι κρίσιμο το εθνικό σχέδιο να προωθήσει την παραγωγική ανασυγκρότηση της οικονομίας και στη στέρεα βάση της ανάπτυξης να εξυγιάνει τα δημόσια οικονομικά, να ενισχύσει το ασφαλιστικό και το τραπεζικό σύστημα. Εχουμε ζωτική ανάγκη από ένα αναπτυξιακό σχέδιο που θα λειτουργήσει όχι μόνον υπέρ των λίγων, αλλά υπέρ όλων όσοι συμβάλλουν και όλων όσοι έχουν πραγματική ανάγκη τη στήριξη της πολιτείας.
* Εκτελεστικός αντιπρόεδρος του ΣΕΒ.