Το νομοσχέδιο για την καταπολέμηση του λαθρεμπορίου στα προϊόντα καπνού πρόκειται να καταθέσει η κυβέρνηση μέσα στον μήνα. Το νομοσχέδιο στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό σε επεξεργασία που έχουν κάνει ο πρώην υπουργός Επικρατείας για την Καταπολέμηση της Διαφθοράς Π. Νικολούδης και το υπουργείο των Οικονομικών, αλλά δεν απαντά τελεσίδικα, σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», στον τρόπο με τον οποίο θα σημαίνονται τα πακέτα και τα «μπάξια» των τσιγάρων καθ’ οδόν από την παραγωγή στον καταναλωτή.
Αυτό κρίθηκε αναγκαίο λόγω των συντονισμένων διαμαρτυριών των εκπροσώπων της ελληνικής καπνοβιομηχανίας, που θεωρούσαν ότι, για παράδειγμα, η σήμανση με το σύστημα της ελβετικής εταιρείας Sicpa θα επιβάρυνε την ελληνική καπνοβιομηχανία με ποσά από 17 μέχρι και 30 εκατ. ευρώ τον χρόνο χωρίς να είναι σαφές το ύψος του δημοσιονομικού οφέλους. Η «καρδιά» των προτεινόμενων αλλαγών είναι ένα εθνικό μητρώο παραγωγών και εμπόρων κάθε είδους καπνικού προϊόντος με αντίστοιχες άδειες, το οποίο θα δίνει τη δυνατότητα στις ελεγκτικές υπηρεσίες να ιχνηλατούν την προέλευση προϊόντων που έχουν εμφανισθεί στην αγορά αλλά δεν έχουν φορολογηθεί.
Παράνομο ένα στα τρία
Στην Αθήνα ένα στα τρία τσιγάρα είναι παράνομο. Από το 2009 ώς το 2014 η επίσημη αγορά τσιγάρων και καπνού έχει μειωθεί 46%, αλλά συνολικά η κατανάλωση παραμένει σταθερή: ένα θαύμα της στατιστικής που μόνο η έκρηξη του λαθρεμπορίου μπορεί να εξηγήσει. Το 2009 η παράνομη αγορά τσιγάρων και καπνού ήταν επτά φορές μικρότερη. Δύο παράγοντες έπαιξαν ρόλο στη ραγδαία αύξηση των λαθραίων καπνικών προϊόντων: η καταναλωτική αδυναμία του μέσου πολίτη που καπνίζει και η μεγάλη αύξηση της φορολογίας (7 διαδοχικές αυξήσεις φόρων). Ετσι εμφανίσθηκαν φαινόμενα εντελώς άγνωστα μέχρι τότε στον ελλαδικό χώρο, όπως στην παραδοσιακή καπνοκαλλιεργητική περιοχή της Αιτωλοακαρνανίας, όπου καλλιεργητές άρχισαν να διακινούν «χύμα» καπνό με τη βοήθεια και του Διαδικτύου. Ετσι ο καπνός βρίσκει τον δρόμο προς τον τελικό καταναλωτή σε μικρές πεντόκιλες σακούλες.
Με τη δημιουργία των μητρώων, η κυβέρνηση ελπίζει ότι θα μπει κάποια τάξη στο άναρχο σημερινό τοπίο, όπου αποθήκες και μεταπωλητές κάνουν διακίνηση, χωρίς καμιάς μορφής καταχώριση από την πλευρά των Αρχών. Παράγοντες της αγοράς σημειώνουν πάντως ότι το ζήτημα της σήμανσης παραμένει κρίσιμο.
Σύμφωνα με την έκθεση που είχε υποβληθεί τον Σεπτέμβριο του 2013 στον τότε γενικό γραμματέα Δημοσίων Εσόδων Χάρη Θεοχάρη και βρίσκεται στην κατοχή της «Κ», από τη Σχολή Χημικών Μηχανικών του ΕΜΠ η προτεινόμενη λύση ήταν οι «πολυεπίπεδες ένσημες ταινίες ασφαλείας και απευθείας σήμανση στο προϊόν». Είχε κριθεί ότι μια τέτοια λύση παρέχει την υψηλότερη δυνατή ασφάλεια στην εφοδιαστική αλυσίδα, μπορεί να εφαρμοσθεί και σε άλλα προϊόντα (ποτά, αναψυκτικά), ενώ δεν αποξενώνεται ο καταναλωτής από τις μέχρι σήμερα συνήθειές του (ταινία). Αντίθετα, το σύστημα που προτείνει μια από τις εταιρείες, πάντα κατά την επιτροπή, δεν πληροί τις συστάσεις – απαιτήσεις της σύμβασης-πλαίσιο (FCTC) και του αντίστοιχου πρωτοκόλλου του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) το οποίο είχε κυρώσει το ελληνικό κράτος με τον νόμο 3420/2005.
Πάντως και η λύση της ελβετικής εταιρείας Sicpa δεν ανταποκρίνεται πλήρως, σύμφωνα με έγγραφο του 2010 με τις προδιαγραφές του ΠΟΥ. Παρόμοια προβλήματα επιλογής με την Ελλάδα έχουν και άλλες χώρες, όπως η Γαλλία, όπου το κυβερνών Σοσιαλιστικό Κόμμα μοιάζει όπως και ο ΣΥΡΙΖΑ διχασμένος για το σύστημα σήμανσης των καπνικών προϊόντων.