Αυξημένο ρόλο στη νέα αρχιτεκτονική του ασφαλιστικού συστήματος, όπως αυτή δρομολογείται στο πλαίσιο της ασφαλιστικής μεταρρύθμισης, διεκδικεί η ιδιωτική ασφαλιστική αγορά.
Η προοπτική ενοποίησης της επικουρικής σύνταξης στον κορμό της κύριας ανοίγει τον δρόμο για την ανάπτυξη του δεύτερου πυλώνα, αυτό των Επαγγελματικών Ταμείων, που σε αντίθεση με ό,τι ισχύει στην υπόλοιπη Ευρώπη, έχουν περιορισμένη παρουσία στη χώρα μας. Η αρχιτεκτονική του νέου συστήματος συμπληρώνεται με τον τρίτο πυλώνα, δηλαδή τη δυνατότητα κάθε πολίτη να καταφεύγει στην ιδιωτική ασφάλιση για ένα συμπληρωματικό ασφαλιστικό πρόγραμμα, που θα εξασφαλίζει ένα πρόσθετο ποσό στη λήξη του ασφαλιστικού βίου. Στη νέα αρχιτεκτονική, ο ρόλος του κράτους μέσα από τον πρώτο πυλώνα παραμένει αναδιανεμητικός, ενώ ο δεύτερος και ο τρίτος πυλώνας λειτουργούν στη βάση του κεφαλαιοποιητικού συστήματος. Το σύστημα είναι δοκιμασμένο σε χώρες όπως η Ολλανδία και η Ιρλανδία όπου το ποσοστό αναπλήρωσης φθάνει το 105% και το 110%, από το οποίο το 40% ή το 42%, αντίστοιχα, προέρχεται από ιδιωτικά ταμεία.
Το άνοιγμα του δεύτερου πυλώνα ασφάλισης, η ύπαρξη του οποίου βασίζεται στη διμερή χρηματοδότηση, εργοδότη – εργαζομένων, χωρίς δηλαδή την κρατική στήριξη, αποτελούσε πάγιο αίτημα της ιδιωτικής ασφάλισης, προσδοκώντας κυρίως στη συμμετοχή της στη διαχείριση παρόμοιων σχημάτων, μια πρακτική που είναι ευρέως διαδεδομένη σε άλλες οικονομίες.
Η ανάπτυξη του θεσμού των Επαγγελματικών Ταμείων προσκρούει ωστόσο σε πρακτικά ζητήματα, που καθίστανται ουσιώδη σε περίοδο κρίσης. Ετσι ακόμη και αν το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης οδηγηθεί στη συγχώνευση κύριας και επικουρικής σύνταξης, η δημιουργία ενός νέου πυλώνα δεν είναι αυτονόητη. Η δυσκολία έγκειται στη δυνατότητα των δύο μερών, δηλαδή εργαζομένων και εργοδοτών, να πληρώσουν πρόσθετες εισφορές για τη δημιουργία ενός τέτοιου ταμείου, που θα εξασφαλίζει συμπληρωματική σύνταξη. Το γεγονός ότι η κύρια ασφάλιση σε συνδυασμό με την επικουρική ασφάλιση απορροφούν το 30% του μισθού με τη μορφή ασφαλιστικών εισφορών, η εξεύρεση πόρων για τη δημιουργία ενός νέου ασφαλιστικού φορέα καθίσταται απαγορευτική, τη στιγμή μάλιστα που η μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών καθιστά ακόμη πιο δύσκολη τη διάθεση ενός τμήματος για τη χρηματοδότηση ενός νέου φορέα ασφαλιστικής κάλυψης. Αυτός άλλωστε είναι και ένας από τους λόγους που η διείσδυση της ιδιωτικής ασφάλισης, ακόμη και σήμερα που αποδεικνύεται αναγκαία όσο ποτέ, παραμένει εξαιρετικά χαμηλή στη χώρα μας.
Στελέχη της αγοράς συνδέουν την ανάπτυξη του θεσμού με την παροχή κινήτρων από την πλευρά της πολιτείας για την ενίσχυση της αποταμίευσης σε μακροπρόθεσμη πάντα βάση. Κίνητρο σε αυτή τη βάση θα μπορούσε να είναι η έκπτωση από το εισόδημα των ποσών που καταβάλλονται για ασφαλιστικά προϊόντα, μια απαλλαγή που υπήρξε στο παρελθόν, αλλά καταργήθηκε τα χρόνια των μνημονίων, όπως και το σύνολο των φοροαπαλλαγών. Πιο προωθημένες απόψεις κάνουν λόγο για την ανάγκη απελευθέρωσης ενός τμήματος των εισφορών που σήμερα κατευθύνονται στην κοινωνική ασφάλιση προς όφελος του δεύτερου πυλώνα, προκειμένου να δημιουργηθεί η βάση για τη δημιουργία Επαγγελματικών Ταμείων. Το ποσοστό θα μπορούσε να είναι μικρό, δηλαδή μονοψήφιο, και θα μπορούσε να συνδυαστεί με την υποχρεωτική επένδυσή του σε ένα παρόμοιο ταμείο ή σε ένα αντίστοιχο ομαδικό ασφαλιστικό πρόγραμμα, που θα καλύπτει τους εργαζόμενους μιας επιχείρησης ή ενός κλάδου.
Σε αρκετές άλλωστε χώρες, τα Επαγγελματικά Ταμεία έχουν αναπτυχθεί στη βάση της υποχρεωτικότητας και αυτός είναι και ο λόγος της ευρύτατης διάδοσης που έχουν στην Ευρώπη. Το μέγεθος της αγοράς αποτυπώνεται στα στοιχεία της ευρωπαϊκής εποπτικής αρχής ασφαλίσεων EIOPA για τα υπό διαχείριση κεφάλαια το 2014, το ύψος των οποίων ανήλθε στα 3,7 τρισ. ευρώ! Τόσο η αξία των υπό διαχείριση κεφαλαίων όσο και ο ρόλος τους ως μακροπρόθεσμων διαχειριστών καθιστούν τους φορείς αυτούς μεταξύ των μεγαλύτερων θεσμικών επενδυτών παγκοσμίως. Σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία, το 2014 λειτουργούσαν στην Ε.Ε. 109.173 Επαγγελματικά Ταμεία.