Επειτα από πέντε και πλέον χρόνια μνημονίων και μεγάλης ύφεσης, το ερώτημα που απασχολεί όλους είναι ένα: Τι ακολουθεί τα επόμενα χρόνια; Σωστή απάντηση δεν υπάρχει και κανείς δεν μπορεί να προβλέψει με ακρίβεια το τι θα συμβεί από εδώ και στο εξής. Και αυτό επειδή η πορεία που θα καταγράψει η οικονομία εξαρτάται από πολλούς –οικονομικούς και πολιτικούς– αστάθμητους παράγοντες. Ωστόσο, μπορεί να δει τι προβλέπουν η κυβέρνηση και οι θεσμοί για το μέλλον:
1. ΑΕΠ: Η πρόβλεψη του μνημονίου για φέτος είναι ότι η οικονομία θα συρρικνωθεί κατά 2,3%, μετά το περυσινό «διάλειμμα» στην ύφεση των τελευταίων ετών (ανάπτυξη 0,8%). Ωστόσο, οι νέες εκτιμήσεις του οικονομικού επιτελείου και των θεσμών δείχνουν ότι τελικά η ύφεση το 2015 θα είναι ηπιότερη και θα κινηθεί πέριξ του 1,3%. Μάλιστα, υπάρχουν και πιο αισιόδοξες προβλέψεις από φορείς και τράπεζες που θέλουν την ύφεση να κινείται μεταξύ 0,3% και 1%.
Σε κάθε περίπτωση, φέτος καταγράφηκε ένα πισωγύρισμα. Το οποίο αναμένεται να αποτυπωθεί και το 2016, αφού συνολικά εκτιμάται ότι η ύφεση του 2016 θα είναι της τάξης του 1,3%. Υπό την προϋπόθεση ότι θα εφαρμοστούν οι μεταρρυθμίσεις του προγράμματος, θα ανακεφαλαιοποιηθούν οι τράπεζες, θα αρθούν τα capital controls, θα επιστρέψουν οι επενδυτές στην ελληνική οικονομία και θα εγκατασταθεί η δημοσιονομική σταθερότητα μέσω της διατήρησης και αύξησης των πρωτογενών πλεονασμάτων, εκτιμάται ότι η Ελλάδα θα παρουσιάσει ανάπτυξη 2,7% το 2017 και 3,1% το 2018. Οι οικονομολόγοι είναι «μοιρασμένοι» ως προς το κατά πόσον είναι ρεαλιστικές αυτές οι προβλέψεις. Είναι, όμως, γεγονός ότι εφόσον τηρηθούν οι παραπάνω προϋποθέσεις, το 2017 και το 2018 η οικονομία θα ξεκινά από πολύ χαμηλά και ενδεχομένως να είναι εφικτοί οι στόχοι που έχουν τεθεί.
2. Πρωτογενές πλεόνασμα: Ενα από τα βασικότερα συστατικά του προγράμματος είναι το πρωτογενές πλεόνασμα του προϋπολογισμού. Για το 2015 προβλέπεται πως ο προϋπολογισμός θα παρουσιάσει πρωτογενές έλλειμμα της τάξης του 0,3% του ΑΕΠ. Δηλαδή, φέτος το κράτος δεν θα μπορέσει να χρηματοδοτήσει τις υποχρεώσεις του –εξαιρουμένων εκείνων του χρέους– από τα έσοδα που θα εισπράξει. Και κατ’ επέκταση θα χρειαστεί νέα δάνεια. Από το 2016, ωστόσο, εκτιμάται η επιστροφή σε πρωτογενή πλεονάσματα. Το επόμενο έτος θα πρέπει ο προϋπολογισμός να παρουσιάσει πλεόνασμα 0,5% του ΑΕΠ, το οποίο σταδιακά θα πρέπει να αυξηθεί στο 1,8% του ΑΕΠ το 2017 και στο 3,5% του ΑΕΠ το 2018. Ποσοστό στο οποίο θα πρέπει να παραμείνει σταθερό για τα έτη από το 2018 και μετά. Για να συμβεί αυτό, όμως, η ελληνική κυβέρνηση θα κληθεί να υιοθετήσει νέα μέτρα για το 2016, αλλά και για τη διετία 2017 – 2018. Ετσι, τουλάχιστον, αναφέρεται στο νέο μνημόνιο.
3. Χρέος: Το δημόσιο χρέος παραμένει σε δυσθεώρητα ύψη. Οπως προβλέπεται, φέτος θα κλείσει στο 196,3% του ΑΕΠ, ενώ το 2016 θα ξεπεράσει ελαφρώς και το ψυχολογικό όριο του 200% του ΑΕΠ. Δηλαδή, η Ελλάδα θα οφείλει δύο φορές το ΑΕΠ της. Ωστόσο, τα επόμενα χρόνια προβλέπεται να είναι πτωτική η πορεία του λόγω της ύπαρξης των πρωτογενών πλεονασμάτων και της τόνωσης του ΑΕΠ, με συνέπεια το 2018 να εκτιμάται σε 190,7% του ΑΕΠ και το 2020 σε 174,5% του ΑΕΠ.
Παρ’ όλα αυτά, τα μεγέθη παραμένουν υψηλά. Το ερώτημα, βέβαια, είναι κατά πόσον η Ελλάδα θα μπορεί να το εξυπηρετεί αυτό το χρέος. Δηλαδή, εάν θα έχει τα απαραίτητα κεφάλαια για αποπληρώνει κάθε χρόνο τους τόκους και το κεφάλαιο των δανείων που έχει λάβει. Πάνω σε αυτό το ερώτημα θα κινηθεί η συζήτηση γύρω από τη νέα ελάφρυνσή του.
4. Ανεργία: Αν και δεν υπάρχουν προβλέψεις για την πορεία του ποσοστού ανεργίας σε βάθος ετών, είναι ξεκάθαρο ότι το πρόβλημα δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί άμεσα. Για φέτος υπολογίζεται ότι το ποσοστό ανεργίας θα διαμορφωθεί στο 26,8%, ενώ το 2016 θα αυξηθεί στο 27,1%.
5. Εσοδα – δαπάνες: Εκθεση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) δείχνει ότι τα έσοδα της γενικής κυβέρνησης ως ποσοστό του ΑΕΠ θα συνεχίσουν να μειώνονται τα επόμενα χρόνια, ενώ το ίδιο θα συμβεί και με τις δαπάνες της. Απώτερος στόχος είναι τα δύο αυτά μεγέθη να συγκλίνουν το 2019-2020 στα επίπεδα του 41%-42% του ΑΕΠ. Πάντως, οι προβλέψεις για τα συγκεκριμένα μεγέθη μεταβάλλονται διαρκώς και ανάλογα με τις συνθήκες της οικονομίας. Είναι ενδεικτικό ότι μόνο για φέτος, ο στόχος για τα έσοδα του κρατικού προϋπολογισμού αναθεωρήθηκε προς τα κάτω κατά περίπου 2 δισ. ευρώ.