Η χρονική καθυστέρηση στην έκδοση των δικαστικών αποφάσεων δεν είναι το μοναδικό πρόβλημα που ταλαιπωρεί την απονομή της δικαιοσύνης. Ολόκληρη η οργάνωση των δικαστηρίων και ο τρόπος εκδίκασης των υποθέσεων επιβαρύνονται με πολλές περιττές και ανούσιες τυπικότητες. Η περισσή αυτή γραφειοκρατία όχι μόνο δεν εξυπηρετεί κανένα ουσιαστικό σκοπό και δεν προστατεύει κανένα δημόσιο ή άλλο συμφέρον, αλλά απεναντίας δυσχεραίνει την πρόσβαση των πολιτών και ιδίως των επιχειρήσεων στην παροχή έννομης προστασίας. Η γραφειοκρατία των δικαστηρίων πλήττει καίρια την επιχειρηματικότητα, την ουσιαστική δικαιοσύνη, την ελευθερία και τη δημοκρατία.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα στείρας δικαστικής γραφειοκρατίας είναι πρόσφατη απόφαση των Διοικητικών Δικαστηρίων που απέρριψε προσφυγή εταιρείας, για τυπικούς λόγους και χωρίς να την εξετάσει στην ουσία της, επειδή ο πληρεξούσιος δικηγόρος προσκόμισε στο δικαστήριο μόνο το συμβολαιογραφικό του δικαστικό πληρεξούσιο και δεν προσκόμισε την πλήρη εταιρική νομιμοποίηση. Απαίτησε δηλαδή το δικαστήριο να έχει όχι μόνο το συμβολαιογραφικό πληρεξούσιο με το οποίο η εταιρεία διόρισε το δικηγόρο της, αλλά και την πλήρη σειρά των εταιρικών εγγράφων, π.χ. καταστατικό, αποφάσεις γενικής συνέλευσης για εκλογή διοικητικού συμβουλίου, αποφάσεις διοικητικού συμβουλίου για ανάθεση αρμοδιοτήτων και εξουσιοδοτήσεων υπογραφής στα μέλη του, εταιρική απόφαση για διορισμό δικηγόρου στη συγκεκριμένη υπόθεση κ.λπ. Την απόφασή του αυτή το Διοικητικό Δικαστήριο δικαιολόγησε με το σκεπτικό ότι το δικαστήριο πρέπει να ελέγξει αν η απόφαση της εταιρείας να προσφύγει στη Δικαιοσύνη και να διορίσει δικηγόρο ελήφθη σύμφωνα με το καταστατικό της, τους εσωτερικούς κανονισμούς της και από τα αρμόδια εταιρικά όργανα. Και επειδή το δικαστήριο δεν πείστηκε για τα παραπάνω, απέρριψε την προσφυγή της εταιρείας. Προς τι ένας τέτοιος δικαστικός έλεγχος; Υπ’ όψιν μάλιστα ότι ο λόγος που οι εταιρίες διορίζουν δικηγόρους με συμβολαιογραφικό πληρεξούσιο είναι ακριβώς για να κάνει τον έλεγχο αυτό της εταιρικής νομιμοποίησης ο συμβολαιογράφος και να βεβαιώνει αυτός στο δικαστήριο όλα τα παραπάνω. Δυστυχώς, η απόφαση αυτή δεν είναι μεμονωμένη, αλλά εκφράζει την επικρατούσα άποψη στη νομολογία των Διοικητικών Δικαστηρίων, ακόμα και του Συμβουλίου της Επικρατείας.
Μπορεί η προσκόμιση της εταιρικής νομιμοποίησης να μοιάζει κάτι απλό και εύκολο, στην πραγματικότητα όμως δεν είναι καθόλου. Οι μεγάλες επιχειρήσεις έχουν πολυπρόσωπη διοίκηση, με διευθυντές, υποδιευθυντές και σύνθετο σύστημα κοινών υπογραφών. Ολόκληρη η εταιρική νομιμοποίηση μπορεί να απαρτίζεται από πλήθος εγγράφων που δεν είναι πρακτικό να συγκεντρώνεται και να προσκομίζεται κάθε φορά που η εταιρεία προσφεύγει στα δικαστήρια, ιδίως που οι μεγάλες επιχειρήσεις συνήθως είναι υποχρεωμένες να διεξάγουν μεγάλο αριθμό δικών για την προάσπιση των συμφερόντων τους. Το πρόβλημα γίνεται ανυπέρβλητο στην περίπτωση των αλλοδαπών εταιρειών. Εκεί η κάθε χώρα έχει τους δικούς της νόμους για την εταιρική νομιμοποίηση, τα δικά της εταιρικά έγγραφα και τα δικά της πιστοποιητικά και οι διαφορές από χώρα σε χώρα είναι μεγάλες. Εύλογο είναι ότι τα ελληνικά Διοικητικά Δικαστήρια δεν μπορούν να είναι εξοικειωμένα με τον τρόπο εταιρικής νομιμοποίησης σε κάθε χώρα.
Το αποτέλεσμα από όλα αυτά είναι ότι ουσιαστικά καταργείται (ή πάντως γίνεται αβέβαιη) η δυνατότητα προσφυγής των εταιρειών στα Διοικητικά Δικαστήρια. Πλήττεται η συνταγματική ελευθερία της πρόσβασης σε έννομη προστασία. Είναι γνωστό πως η γραφειοκρατία είναι γνώρισμα των τριτοκοσμικών χωρών. Η γραφειοκρατία είναι συνυφασμένη με την αυταρχικότητα και αποτελεί τη σοβαρότερη σήμερα απειλή της ελευθερίας των πολιτών και της δημοκρατίας. Πλήττεται και η επιχειρηματικότητα. Η επιχειρηματικότητα είναι αναγκαίο στοιχείο της δημοκρατίας. Επιχειρηματικότητα σημαίνει οικονομική ελευθερία. Χωρίς ουσιαστική οικονομική ελευθερία, κάθε άλλη μορφή ελευθερίας εξασθενεί. Οι πραγματικές Δημοκρατίες ενισχύουν την επιχειρηματικότητα και την οικονομική ελευθερία, γιατί πιστεύουν ότι αυτές αποτελούν το βασικότερο πυλώνα τους. Οπου υποχωρεί η επιχειρηματικότητα, προοδευτικά υποχωρεί και η δημοκρατία.
Το μόνο παρήγορο είναι πως η πιο πάνω δικαστική πρακτική χαρακτηρίζει μόνο τα Διοικητικά Δικαστήρια. Αντίθετα, τα Πολιτικά Δικαστήρια δεν απαιτούν, ευτυχώς, την προσκόμιση πλήρους εταιρικής νομιμοποίησης. Ούτε καν την προσκόμιση του συμβολαιογραφικού πληρεξουσίου για τον διορισμό του δικηγόρου δεν απαιτούν, εκτός αν ζητηθεί ειδικά. Αραγε γιατί τα Διοικητικά Δικαστήρια πρέπει να ακολουθούν διαφορετικούς κανόνες;
* Ο κ. Χρήστος Χρυσάνθης είναι επίκουρος καθηγητής Νομικής Σχολής Αθηνών.