Επειτα από 5 χρόνια βαθιάς οικονομικής κρίσης, συνεχούς ύφεσης και οικονομικής δυσπραγίας, βίαιης μείωσης εισοδημάτων και σημαντικής αύξησης των έμμεσων και άμεσων φόρων, κρίνεται απαραίτητος ο ουσιαστικός εξορθολογισμός των δημοσίων δαπανών της χώρας για την επίτευξη της πολυπόθητης ανάκαμψης της ελληνικής οικονομίας. Τα περιθώρια αύξησης της φορολογίας όχι μόνο έχουν εξαντληθεί αλλά είναι πλέον επιτακτική η ανάγκη μείωσης των φόρων και σίγουρα αυτό συνδέεται άμεσα με τον χώρο των δημοσίων δαπανών. Για την ακρίβεια, χρειάζεται «μικροχειρουργική επέμβαση» στο κομμάτι των δημοσίων δαπανών αν θέλουμε να οδηγηθούμε σύντομα στο μονοπάτι της ανάπτυξης.
Η κύρια πρόταση πολιτικής που κυριάρχησε στον δημόσιο διάλογο ήταν η θεσμική μετεξέλιξη του πλαισίου κατάρτισης και εκτέλεσης του κρατικού προϋπολογισμού από το σημερινό μοντέλο των κονδυλίων σε ένα σύστημα που προσανατολίζεται στην απόδοση των χρηματοδοτούμενων πολιτικών (performance oriented budgeting).
Η ετήσια κατάρτιση του προϋπολογισμού οφείλει να σέβεται τις στρατηγικές προτεραιότητες της χώρας και να μην υπακούει σε άτυπους κανόνες μειώσεων σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά. Χρειάζεται η εφαρμογή μιας νέας στρατηγικής δημοσιονομικής διαχείρισης, κατάρτισης και ελέγχου του κρατικού προϋπολογισμού μέσω της οποίας θα τίθενται μεσοπρόθεσμοι στόχοι στρατηγικής με τριετή ορίζοντα και οι οποίοι θα παρακολουθούνται στενά ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Για τον σκοπό αυτό, έχουν ήδη δημιουργηθεί Επιτροπές Συντονισμού όπως το «Συμβούλιο Δημοσιονομικής Πολιτικής», οι οποίες πέραν της συγγραφής των δημοσιονομικών εκθέσεων αναλαμβάνουν ποικίλους «στόχους αποδοτικότητας» όπως η έκδοση της Μεσοπρόθεσμης Δημοσιονομικής Στρατηγικής.
Εστιάζοντας σε δέκα βασικούς άξονες με βάση τη δομή της κυβέρνησης, προτείνεται η άμεση υλοποίηση των παρακάτω ενεργειών για τη μείωση των δημοσίων δαπανών:
Οικονομία
Yλοποίηση και εφαρμογή του ενιαίου μισθολογίου χωρίς εξαιρέσεις, προσωπικές διαφορές και ειδικά επιδόματα παράλληλα με την εισαγωγή συστήματος αξιολόγησης (grade system, target setting, yearly evaluation and follow-up) με ενιαία εφαρμογή σε όλο τον δημόσιο τομέα και τις ΔΕΚΟ. Με αυτό τον τρόπο, το κράτος θα είναι σε θέση να ενισχύσει μέσω μπόνους ή μεταβλητής αμοιβής όσα στελέχη υπεραποδίδουν και να μειώσει το συνολικό κόστος μισθοδοσίας απομακρύνοντας όσους είναι ακατάλληλοι ή υποαποδίδουν.
Κρατικές προμήθειες
– Εισαγωγή ηλεκτρονικού συστήματος διενέργειας διαγωνισμών για το σύνολο των προμηθειών του Δημοσίου, καθώς ο μεγαλύτερος «πελάτης» της χώρας πρέπει να αντιμετωπίζεται με ανάλογο τρόπο. Ενας τρόπος είναι η επέκταση του επιτυχημένου μοντέλου του υπουργείου Υγείας με τις προμήθειες των φαρμάκων.
– Eυρεία χρήση outsourcing για κάθε υπηρεσία όπου το κράτος δεν χρειάζεται να έχει παρουσία, όπως καθαρισμός κτιρίων, υπηρεσίες φύλαξης κ.ά. Οι δήμοι θα είχαν σημαντικά χαμηλότερο κόστος και καλύτερο αποτέλεσμα στο κομμάτι της συλλογής των απορριμμάτων.
Κοινωνική ασφάλιση
– Κατάργηση κάθε είδους πρόωρης σύνταξης με παράλληλη αναθεώρηση των υφιστάμενων ορίων.
– Διασύνδεση της σύνταξης με τις πραγματικές εισφορές καθ’ όλο τον εργασιακό βίο για το σύνολο των υφιστάμενων και μελλοντικών συνταξιούχων (πλήρεις και πρόωρες συντάξεις).
– Δυνατότητα ασφαλισμένου για επιλογή ιδιωτικού φορέα ασφάλισης (νοσοκομειακή περίθαλψη ή συνταξιοδοτικό) ή μεικτού συστήματος (κρατική και ιδιωτική ασφάλιση).
– Κατάργηση κάθε είδους επιχορήγησης προς ασφαλιστικά ταμεία ΔΕΚΟ.
Εσωτερική διοίκηση και ηλεκτρονική διακυβέρνηση
– Διεύρυνση των διενεργούμενων συναλλαγών του πολίτη με το κράτος. Για παράδειγμα, λειτουργία ΚΕΠ επιχειρήσεων, εισαγωγή token για ηλεκτρονική υπογραφή. Το επιτυχημένο μοντέλο των εφοριών θα μπορούσε να αποτελέσει παράδειγμα και για τις πολεοδομίες.
– Διασύνδεση των μοναδικών αριθμών για τον πολίτη (ΑΦΜ – ΑΜΚΑ – ΑΔΤ – Αδειας Οδήγησης) με σκοπό την αποδέσμευση υπαλλήλων και την αξιοποίησή τους στην εξυπηρέτηση των πολιτών (ΚΕΠ).
Υγεία
– Συνεργασία Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ). Ο ιδιωτικός τομέας να μπορεί να χρησιμοποιήσει δομές του δημόσιου τομέα που παραμένουν αναξιοποίητες λόγω έλλειψης προσωπικού και μηχανημάτων και παράλληλα επέκταση των υφιστάμενων συνεργασιών του δημόσιου τομέα (πέραν των ενοικιάσεων κλινών ΜΕΘ) με μονάδες του ιδιωτικού τομέα για διαχείριση νοσοκομειακών περιστατικών που στατιστικά έχει παρατηρηθεί ότι κοστίζουν λιγότερο στο κράτος όταν λαμβάνουν χώρα σε μονάδες του ιδιωτικού τομέα (π.χ. επέμβαση για αφαίρεση χολής).
Εθνική άμυνα
– Υπάρχουν στρατιωτικοί σχηματισμοί που εξυπηρετούν τοπικά συμφέροντα και όχι για λόγους ουσίας. Προτείνεται περαιτέρω εξορθολογισμός των στρατιωτικών δομών της χώρας με παράλληλη αξιοποίηση της περιουσίας τους, με σκοπό τη μείωση της συνολικής αμυντικής δαπάνης.
Παιδεία
– Σύστημα «Καλλικράτης» για το σύνολο της εκπαιδευτικής δραστηριότητας με περαιτέρω συγχωνεύσεις σχολείων και ανώτερων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και εισαγωγή συστήματος αξιολόγησής τους με βάση τα διεθνή πρότυπα.
– Δυνατότητα ίδρυσης ιδιωτικών πανεπιστημίων και διασύνδεση της ανώτερης και ανώτατης εκπαίδευσης με την αγορά εργασίας.
Δικαιοσύνη
– Εισαγωγή συστημάτων ταχείας απονομής δικαιοσύνης με αξιοποίηση των σύγχρονων ηλεκτρονικών μέσων τόσο για δημιουργία ηλεκτρονικού αρχείου όσο και για την αποσυμφόρηση των δικαστηρίων από διαδικαστικά θέματα.
– Αλλαγή κανόνων όσον αφορά τον χρόνο απονομής δικαιοσύνης και μείωση του χρόνου μέχρι την τελική βαθμίδα δικαιοσύνης.
– Θεσμοθέτηση διά νόμου της προσφυγής κατ’ αρχήν στη διαμεσολάβηση ή τη διαιτησία και μετά στα δικαστήρια.
Υποδομές
– Κατάργηση παντός είδους απευθείας αναθέσεων έργων και εισαγωγή ηλεκτρονικού συστήματος δημοπρασιών έργων με πρόβλεψη ταχείας ηλεκτρονικής διαδικασίας και για τις περιπτώσεις πρόχειρων διαγωνισμών και απευθείας αναθέσεων.
– Ελεγχος και βελτίωση του υφιστάμενου πλαισίου αναθέσεων μέσω μειοδοσίας (εισαγωγή πρόσθετων παραμέτρων για αποφυγή του φαινομένου και έργα με εκπτώσεις 40%-60% να έχουν τελικά υψηλότερο κόστος από το αρχικό προϋπολογισθέν) και εκτεταμένη υλοποίηση ΣΔΙΤ για την άμεση αναβάθμιση των υποδομών της χώρας.
Αγροτική ανάπτυξη
– Διασύνδεση επιδοτήσεων με υποχρεωτική εκπαίδευση σε θέματα βελτίωσης ποιότητας, τυποποίησης, συσκευασίας, προώθησης και εξαγωγών.
– Στρατηγική προτεραιοποίηση των κρατικών ενισχύσεων σε συγκεκριμένες ποιοτικές παραγωγές με υψηλή ζήτηση για εξαγωγές παρακολουθώντας συνεχώς τη διεθνή αγορά και αξιοποιώντας το συγκριτικό πλεονέκτημα του ελληνικού κλίματος.
* Οι συγγραφείς Κωνσταντίνος Αγγελόπουλος, Λάζαρος Δημητριάδης, Θάνος Ζώης, Μαργαρίτα Ηλιοπούλου, Μαρία Ξυτάκη, Ναταλία Πετρίδη, Εβίτα Σουρή και Θεόδωρος Χατζηαποστόλου είναι μέλη της Ομάδας Σκέψης «Οικονομία & Ανάπτυξη» του Ελληνικού Συλλόγου Αποφοίτων του London School of Economics and Political Science.