Εσοδα της τάξης των 300 εκατ. ευρώ ετησίως, μέσω των οποίων μπορεί να καλυφθεί μέρος των δημοσιονομικών υποχρεώσεων της χώρας, προκειμένου να περιοριστεί η μείωση των συντάξεων, αναμένει το υπουργείο Εργασίας από την ενεργή διαχείριση των αποθεματικών των ασφαλιστικών ταμείων, τα οποία μαζί με την ακίνητη περιουσία ανέρχονται σε 18,9 δισ. ευρώ και στην πλειοψηφία τους είναι τοποθετημένα σε παραδοσιακές επενδυτικές επιλογές, χωρίς επαγγελματική και ενεργή διαχείριση.
Αν και ειδικοί της κοινωνικής ασφάλισης υποστηρίζουν πως τα αποθεματικά των Ταμείων, ακόμη κι αν είχε επιτευχθεί αποτελεσματικότερη διαχείριση και καλύτερες αποδόσεις, δεν θα μπορούσαν σε καμία περίπτωση να αποτελέσουν την απάντηση στο τεράστιο χρηματοδοτικό έλλειμμα των ασφαλιστικών ταμείων, ούτε να επιλύσουν το πρόβλημα του ασφαλιστικού, το υπουργείο Εργασίας φιλοδοξεί στην επίμαχη μεταρρύθμιση να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις ώστε κινητές και ακίνητες αξίες να αποδίδουν ετησίως από 300 έως και 500 εκατ. ευρώ.
Η κυβέρνηση, που ως αντιπολίτευση βρισκόταν πολλές φορές αντίθετη στην τοποθέτηση των διαθεσίμων των Ταμείων στις αγορές χρήματος και κεφαλαίου, στρέφει πλέον το βλέμμα της στην ενεργή και επαγγελματική διαχείριση, μέσω της δημιουργίας μιας εταιρείας που θα προέλθει από τη συγχώνευση της Ανώνυμης Εταιρείας Διαχείρισης Αμοιβαίων Κεφαλαίων (ΑΕΔΑΚ) των ασφαλιστικών οργανισμών με την Εταιρεία Διαχείρισης Επενδυτικών Κεφαλαίων Ταμείων Ασφάλισης (ΕΔΕΚΤ) ΑΧΕΠΕΥ. Παράλληλα, σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες, σχεδιάζει τη δημιουργία και μιας Ανώνυμης Εταιρείας Επενδύσεων σε Ακίνητη Περιουσία (ΑΕΕΑΠ), στην οποία θα μεταφέρει το σύνολο των ακινήτων των Ταμείων, που σήμερα παραμένουν στην κυριολεξία… ακίνητα.
Να σημειωθεί ότι επί σειρά ετών το Δημόσιο χρησιμοποίησε συστηματικά τα αποθεματικά των Ταμείων για σκοπούς άλλους από κοινωνικοασφαλιστικούς, καθιστώντας τους ασφαλιστικούς οργανισμούς «δανειστές» του δημόσιου χρέους και αποφεύγοντας να τους θωρακίσει με το κατάλληλο θεσμικό πλαίσιο για την προστασία τους. Αποτέλεσμα, η περιουσία να απομειώνεται και να μην επαρκεί για την εξασφάλιση συντάξεων και παροχών σε συνθήκες οικονομικής κρίσης.
Πλέον, η κυβέρνηση φαίνεται πως εξαρτά τη βιωσιμότητα του ασφαλιστικού συστήματος, αλλά και τη διατήρηση του διανεμητικού συστήματος με την ορθολογικότερη διαχείριση των κεφαλαίων στις αγορές χρήματος και κεφαλαίων. Σε αυτό το πλαίσιο κινείται και η απόφαση για δημιουργία ασφαλιστικού fund, με στόχο τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα του ασφαλιστικού συστήματος. Ηδη, αποφασίστηκε η σύσταση διυπουργικής ομάδας εργασίας, με στόχο την εξεύρεση εσόδων από την αξιοποίηση της ακίνητης και κινητής περιουσίας των Ταμείων, καθώς και από τις αποκρατικοποιήσεις, τα παντός τύπου πρόστιμα από την πάταξη της εισφοροδιαφυγής και της φοροδιαφυγής, ακόμη και από έναν κάποιον μελλοντικό φόρο ή πόρο που θα χρηματοδοτεί το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης και όχι κάποια συγκεκριμένη ομάδα ασφαλισμένων. Στόχος της κυβέρνησης είναι η «ανακεφαλαιοποίηση των ασφαλιστικών ταμείων» και μαγιά θα αποτελέσουν τα 18,9 δισ. ευρώ της περιουσίας των Ταμείων.
Περιουσία
Σύμφωνα με τα πλέον πρόσφατα στοιχεία (Οκτωβρίου 2015), που παρουσιάζει σήμερα η «Κ», τα ασφαλιστικά ταμεία, μαζί με τον ΟΑΕΔ και τους ειδικούς λογαριασμούς και τα μετοχικά ταμεία, διαθέτουν σήμερα σε κινητές αξίες, 17,5 δισ. ευρώ. Από αυτά, τα 3,9 δισ. ευρώ είναι τοποθετημένα στο ΑΚΑΓΕ, τον ασφαλιστικό κουμπαρά που δημιουργήθηκε για τον ίδιο σκοπό, δεν γέμισε όμως όπως αναμενόταν. Η πλειοψηφία των κεφαλαίων, 11,5 δισ. ευρώ, είναι τοποθετημένα σε χρεόγραφα. Αναλυτικά, 3,2 δισ. ευρώ είναι σε ομόλογα, 1,8 δισ. ευρώ σε μετοχές, ενώ 6,5 δισ. ευρώ είναι τοποθετημένα στο Κοινό Κεφάλαιο της Τράπεζας της Ελλάδος. Αλλα 1,7 δισ. ευρώ είναι κατατεθειμένα σε τράπεζες, επιπλέον 228,9 εκατ. ευρώ είναι σε προθεσμιακές καταθέσεις, ενώ 5,8 εκατ. ευρώ βρίσκονται σε μετρητά. Η ακίνητη περιουσία σε αντικειμενικές τιμές εκτιμάται σε 1,43 δισ. ευρώ.
Παραδείγματα επαγγελματικής διαχείρισης
Δεκαπέντε χρόνια μετράνε πλέον τα δύο μοναδικά παραδείγματα επαγγελματικής διαχείρισης αποθεματικών των ασφαλιστικών ταμείων, η Ανώνυμη Εταιρεία Διαχείρισης Αμοιβαίων Κεφαλαίων Ασφαλιστικών Οργανισμών (ΑΕΔΑΚ) του ΙΚΑ, που πλέον ονομάζεται ΑΕΔΑΚ Ασφαλιστικών Οργανισμών, και η Εταιρεία Διαχείρισης Επενδυτικών Κεφαλαίων Ταμείων Ασφάλισης (ΕΔΕΚΤ) του ΤΑΠ ΟΤΕ, που πλέον διαχειρίζεται και αυτή χρήματα του ΙΚΑ και ονομάζεται ΕΔΕΚΤ ΑΕΠΕΥ. Πρόκειται για δύο εταιρείες διαχείρισης που αποδεικνύουν ότι η επαγγελματική διαχείριση μπορεί να επιφέρει, ακόμη και σε περιόδους κρίσης, σημαντικές αποδόσεις και προστασία των κεφαλαίων. Συνολικά, το ενεργητικό των δύο εταιρειών ανέρχεται σε 1,32 δισ. ευρώ.
Αποδόσεις
Αναλυτικά, η ΑΕΔΑΚ Ασφαλιστικών Οργανισμών συστάθηκε το 2000 με πρωτοβουλία του ΙΚΑ, του ΟΓΑ και του ΟΑΕΕ και με τη συμμετοχή της Εθνικής Τράπεζας, με σκοπό, κατά το καταστατικό της, «την ενεργητική διαχείριση των Αποθεματικών των Ασφαλιστικών Οργανισμών» και στόχο τη μακροπρόθεσμη διαχρονικότητα των αποδόσεων μέσω της βέλτιστης διαχείρισης και της περιορισμένης ανάληψης κινδύνου.
Σήμερα, 15 χρόνια μετά, η αξία του ενεργητικού της ανέρχεται σε 769 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων τα 541,8 εκατ. ευρώ είναι τοποθετημένα σε ένα αμοιβαίο κεφάλαιο Μεικτό Εσωτερικού και τα υπόλοιπα 227,2 σε ένα Ευρωπαϊκών Ομολόγων (άλλαξε κατηγορία και ονομασία στις 16 Ιουλίου 2012). Οι επιδόσεις των δύο υπό διαχείριση Α/Κ είναι σημαντικές. Είναι ενδεικτικό ότι το μεικτό, από την έναρξή του, στις 30 Μαΐου 2003, έως και τις 14 Δεκεμβρίου 2015, καταγράφει κέρδη της τάξης του 21,94%. Από την αρχή του 2015 έως και τις 14 Δεκεμβρίου, η απόδοση του αμοιβαίου είναι 0,46%, όταν η μέση απόδοση της κατηγορίας για το ίδιο διάστημα είναι, σύμφωνα με τη βάση δεδομένων της Ενωσης Θεσμικών Επενδυτών, -2,98%. Αντίστοιχα, το Ευρωπαϊκών Ομολόγων καταγράφει μεν απώλειες της τάξης του 32%, έχοντας όμως απορροφήσει τις απώλειες του PSI. Κατά το 2015, η απόδοσή του είναι στο +7,75% και κατατάσσεται στην 4η θέση της κατηγορίας του, με τη μέση απόδοση να ανέρχεται σε 3,57%.
Η ΕΔΕΚΤ ΑΕΠΕΥ ιδρύθηκε το 1999, με στόχο τη διαχείριση ενός ειδικού κεφαλαίου του ΤΑΠ-ΟΤΕ, πλέον όμως, και μετά τη διοικητική ένταξη του συγκεκριμένου Ταμείου στο ΙΚΑ, διαχειρίζεται κεφάλαια του Ταμείου, ενώ εξακολουθεί να μετέχει στο μετοχικό κεφάλαιο και η ΟΜΕ ΟΤΕ με 5%. Στις 17/12/2015 το ενεργητικό της ΕΔΕΚΤ ΑΕΠΕΥ ανερχόταν σε 560 εκατ. ευρώ, καθώς το 2006 επεστράφησαν 220 εκατ. ευρώ στο ΤΑΠ ΟΤΕ. Η σωρευτική απόδοση από την έναρξη λειτουργίας της εταιρείας μέχρι σήμερα ανέρχεται στο +45%.
Μάλιστα, η ΕΔΕΚΤ, παρότι διαχειρίζεται κεφάλαια ασφαλιστικού ταμείου, έχει τη δυνατότητα στο πλαίσιο της διασποράς κινδύνου να επενδύει στο εξωτερικό. Για τον λόγο αυτό συνεργάζεται έπειτα από διαγωνισμό, με μεγάλους διεθνείς παίκτες της διαχείρισης κεφαλαίων, όπως οι Acadian, State Street, BlackRock, Deutsche Asset Management και Amundi.