Αποψη: Ανακεφαλαιοποίηση τραπεζών – λύση ή φαύλος κύκλος;

Αποψη: Ανακεφαλαιοποίηση τραπεζών – λύση ή φαύλος κύκλος;

4' 3" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, δηλαδή η ενίσχυση της κεφαλαιακής τους επάρκειας μέσω άμεσων χρηματικών εισροών, έχει βρεθεί στην επικαιρότητα στη χώρα μας τα τελευταία έτη εξαιτίας της δυσμενούς οικονομικής συγκυρίας. Η έρευνά μας παρουσιάζει μία συγκριτική ανάλυση των τραπεζικών δεικτών και αποτυπώνει με σαφήνεια το ανασφαλές οικονομικό κλίμα της κρίσης. Χαρακτηριστικότερη αποτύπωση της χρηματοπιστωτικής πραγματικότητας αποτελεί και η συγκριτική ανάλυση των δεικτών κεφαλαιακής επάρκειας και ρευστότητας. Τελικά το ερώτημα που τίθεται είναι αν οι ανακεφαλαιοποιήσεις έχουν βοηθήσει το τραπεζικό σύστημα να ανακάμψει και να λειτουργήσει με σταθερότητα ή αν επαναλαμβάνεται ένας φαύλος κύκλος με σημαντικό κόστος για την ελληνική οικονομία.

Το οικονομικό περιβάλλον

Το ελληνικό τραπεζικό σύστημα γνώρισε μεγάλη άνθηση μετά την ένταξη της Ελλάδας στην Οικονομική και Νομισματική Ενωση. Η ενσωμάτωση στον ενιαίο ευρωπαϊκό χρηματοπιστωτικό χώρο συνοδεύτηκε από την υπερμεγέθη ανάπτυξη της καταναλωτικής και της στεγαστικής πίστης. Hδη από τα πρώτα χρόνια με την υιοθέτηση του ευρώ οι ελληνικές τράπεζες χρηματοδοτούσαν τα ελληνικά νοικοκυριά, τις επιχειρήσεις αλλά και τις παραγωγικές επενδύσεις με ρυθμούς αύξησης μεγαλύτερους του 20% ετησίως. Παράλληλα οι ελληνικές τράπεζες ύστερα από δεκαετίες εσωστρέφειας κατάφεραν να εφαρμόσουν στρατηγικές διεθνοποίησης, αναπτύσσοντας δραστηριότητες στην ευρύτερη περιοχή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης.

Το κλίμα όμως για το ελληνικό τραπεζικό σύστημα άλλαξε άρδην με την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, η οποία ξέσπασε το φθινόπωρο του 2008, και στη συνέχεια με την ελληνική κρίση χρέους. Οι ελληνικές τράπεζες άντεξαν στις πιέσεις της διεθνούς κρίσης, αλλά επηρεάστηκαν σημαντικά από την ελληνική κρίση, η οποία είχε ως αποτέλεσμα τον περιορισμό της διαθέσιμης ρευστότητας στην ιδιωτική οικονομία με επακόλουθο το υψηλό κόστος άντλησης κεφαλαίων τόσο για τις δημόσιες όσο και για τις ιδιωτικές ελληνικές τράπεζες. Πρόσθετα, οι ελληνικές τράπεζες συμμετείχαν στο οριστικό «κούρεμα» του ελληνικού χρέους με ομόλογα αξίας περίπου 50 δισ. ευρώ.

Οι επακόλουθες αλλαγές που προέκυψαν από τις εξαγορές και συγχωνεύσεις τραπεζών έφεραν την Τράπεζα Πειραιώς να έχει το μεγαλύτερο μερίδιο, την τράπεζα με την καλύτερη ρευστότητα, ενώ η Eurobank συνδυάζει βελτιωμένη κατάταξη με βάση τα τρία τελευταία χαρακτηριστικά, της ρευστότητας, των επισφαλειών και του δείκτη δάνεια προς καταθέσεις.

Με τις συγχωνεύσεις που πραγματοποιήθηκαν, η εικόνα των τραπεζών βελτιώθηκε, καθώς επικράτησαν τελικά οι τράπεζες οι οποίες έχουν καλύτερη ένδειξη συνολικής κεφαλαιακής επάρκειας, τεκμηριώνοντας έτσι την ορθότητα της απόφασης για τη συγχώνευση των τραπεζών.

Αντίθετα, οι δείκτες ρευστότητας παρουσιάζουν διαφορετική τάση από αυτή του δείκτη κεφαλαιακής επάρκειας. Ο δείκτης «Ταμείο & Διαθέσιμα στην Κεντρική Τράπεζα προς Σύνολο Ενεργητικού» παρουσιάζει σταθερά φθίνουσα τάση κατά την υπό εξέταση χρονική περίοδο, καταδεικνύοντας με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο την αποδυνάμωση των τραπεζών ακόμα και μετά την ανακεφαλαιοποίηση που πραγματοποιήθηκε το 2011. Η εξέλιξη του δείκτη αποτελεί παράλληλα και σαφή ένδειξη των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι τράπεζες και παρουσιάζει την αδυναμία του ελληνικού τραπεζικού συστήματος για την άντληση ρευστότητας καθώς και την ανάγκη για περαιτέρω ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών.

Την ίδια τάση παρουσιάζει και ο δείκτης «Ταμείο και Διαθέσιμα στην Κεντρική Τράπεζα / Υποχρεώσεις προς πελάτες», καθώς, παρά τις ανακεφαλαιοποιήσεις, βλέπουμε φθίνουσα τάση, η οποία οφείλεται κυρίως στη μείωση του ύψους των ρευστών διαθεσίμων των τραπεζών. Η πορεία και αυτού του δείκτη απεικονίζει το πρόβλημα άμεσης ρευστότητας που προκάλεσε η οικονομική κρίση στις ελληνικές τράπεζες.

Από την ανάλυση των δεικτών φάνηκε πως το ελληνικό τραπεζικό σύστημα εξακολουθεί να παρουσιάζει σημεία αδυναμίας με κύριο χαρακτηριστικό τη χαμηλή ρευστότητα, παρόλο που ενισχύθηκε δύο φορές κατά τα τελευταία έτη. Παρά το γεγονός ότι βραχυπρόθεσμα η ανακεφαλαίωση των τραπεζών είχε θετική συμβολή στα αποτελέσματά τους, η εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων θα είναι δυνατή ύστερα από ένα σημαντικό χρονικό διάστημα. Αλλωστε, η ανακεφαλαιοποίηση δεν είναι μια στατική διαδικασία, αλλά αντίθετα λειτουργεί και εξαρτάται από το ευρύτερο οικονομικό κλίμα, το οποίο είναι ιδιαίτερα ασταθές στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια.

Είναι προφανές ότι οι ελληνικές τράπεζες πρέπει να τροφοδοτηθούν με περαιτέρω ρευστότητα, τα χαρακτηριστικά της οποίας θα πρέπει να είναι αντίστοιχα των καταθέσεων. Αυτό σημαίνει ότι η ρευστότητα πρέπει να είναι μακροπρόθεσμη και σταθερή. Οσο οι οικονομικές συνθήκες δεν επιτρέπουν την παραγωγή εισοδήματος και αποταμιεύσεων τόσο θα αυξάνονται τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια και θα δημιουργείται ανάγκη για περαιτέρω κεφαλαιακή ενίσχυση. Την ίδια στιγμή, το αβέβαιο οικονομικό κλίμα ενισχύει την τάση απόσυρσης των καταθέσεων, αυξάνοντας τις κεφαλαιακές ανάγκες των τραπεζών και, κατά συνέπεια, τα λειτουργικά τους έξοδα. Ταυτόχρονα, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα πρέπει να υιοθετήσει πιο άμεσα μέτρα για την έγκαιρη πρόληψη χρηματοοικονομικών κρίσεων αλλά και τη διασφάλιση της κεφαλαιακής επάρκειας των τραπεζικών ιδρυμάτων.

Η ρευστότητα των οικονομικών και πολιτικών εξελίξεων αποδυναμώνει την προσπάθεια εντοπισμού ικανών μέτρων για τραπεζική σταθερότητα. Ετσι φαίνεται πως η κεφαλαιακή επάρκεια είναι αναγκαία συνθήκη όχι όμως και ικανή για την επιβίωση του τραπεζικού συστήματος στο πλαίσιο ενός σαθρού οικονομικού και πολιτικού περιβάλλοντος. Οι ανακεφαλαιοποιήσεις από μόνες τους δεν έχουν βοηθήσει το τραπεζικό σύστημα να ανακάμψει και να λειτουργήσει με σταθερότητα.

* Ο κ. Αριστείδης Σάμιτας είναι αναπληρωτής καθηγητής Χρηματοοικονομικής, Πανεπιστήμιο Αιγαίου, διευθυντής Μεταπτυχιακού Προγράμματος MBA.

** Η κ. Ουρανία Κατηφόρη είναι ερευνήτρια, Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο.

*** Ο κ. Στάθης Πολύζος είναι οικονομολόγος – ερευνητής, Πανεπιστήμιο Αιγαίου.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή