Περιθώρια βελτιώσεων στην ελληνική πρόταση για το ασφαλιστικό διαβλέπει ο ομότιμος καθηγητής του Παντείου Πανεπιστημίου Σάββας Ρομπόλης, επισημαίνοντας παράλληλα ότι, όσο η συζήτηση είτε σε πολιτικό είτε και σε κοινωνικό πεδίο περιορίζεται σε κάλυψη δημοσιονομικών στόχων, τόσο η αναγκαία ασφαλιστική μεταρρύθμιση στην Ελλάδα δεν θα επιτυγχάνει τον στόχο της, με αποτέλεσμα το αργότερο το 2017 να έχουμε νέα μέτρα και πάλι με περικοπές συντάξεων, στο όνομα της διάσωσης του ασφαλιστικού. Μιλώντας στην «Κ», ο άνθρωπος που γνωρίζει όσο λίγοι το πρόβλημα διαπιστώνει ότι η πρόταση της κυβέρνησης όπως κατατέθηκε στην κοινωνία και τους εκπροσώπους των θεσμών έχει περισσότερα δημοσιονομικά και εισπρακτικά στοιχεία και λιγότερα ασφαλιστικά και λειτουργικά. Για να αποκτήσει, δε, τον χαρακτήρα μιας ουσιαστικής μεταρρύθμισης, προτείνει δέσμη μέτρων που θα δώσουν στο προωθούμενο σχέδιο τα αναγκαία θεσμικά και διαρθρωτικά χαρακτηριστικά εξορθολογισμού στο πεδίο των εισροών και των εκροών του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης, καθώς και διατήρησης των συντάξεων στα σημερινά επίπεδα.
Η μία αρχή
Σύμφωνα με τον κ. Ρομπόλη, το προτεινόμενο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης δεν ικανοποιεί παρά μόνο μία από τις τέσσερις αρχές που πρέπει να διέπουν ένα σύστημα, και αυτή είναι η αρχή της επιχορήγησης. Οι αρχές της ισότητας, της αναλογικότητας εισφορών-παροχών και της αλληλεγγύης των γενεών δεν ικανοποιούνται.
• Για τον λόγο αυτό, προτείνει, μεταξύ άλλων, αλλαγές στο ύψος των εισφορών για τους αυτοτελώς απασχολούμενους, καθώς και την επανεξέταση των ποσοστών αναπλήρωσης, προκειμένου να βρεθεί το βέλτιστο σημείο που δεν θα οδηγεί τους ασφαλισμένους στην αποφυγή της ασφάλισης. Είναι χαρακτηριστικό ότι με την επιβολή εισφοράς 20% στους ελεύθερους επαγγελματίες και τους αυτοτελώς απασχολούμενους επιστήμονες στην πράξη ένα σημαντικό μέρος των εισφορών υφαρπάζεται, ενώ για εισοδήματα από 50.000 ευρώ και άνω οι εισφορές δεν έχουν κανένα αντίκρισμα στη σύνταξη. Επιπλέον, η αύξηση των ετών ασφάλισης είναι αντιστρόφως ανάλογη με την ανταποδοτικότητα ή την αναλογικότητα των εισφορών-παροχών, με αποτέλεσμα να υπονομεύονται και οι τρεις βασικές αρχές του συστήματος. Αλλά και ο υπολογισμός των συντάξεων με βάση τον μέσο όρο του συνόλου του εργασιακού και ασφαλιστικού βίου και όχι με βάση τα καλύτερα εισοδηματικά έτη ασφάλισης, καθώς και η εσωτερική κατάτμηση των συντελεστών αναπλήρωσης συνηγορούν στη διαμόρφωση χαμηλότερου επιπέδου συντελεστών αναπλήρωσης και συντάξεων, παρά το ύψος των αποδοχών και τα αυξημένα έτη ασφάλισης.
Παρεμβάσεις
• Ο κ. Ρομπόλης προτείνει, επίσης, σημαντικές παρεμβάσεις για ομάδες ασφαλισμένων που είτε δεν περιλαμβάνονται στο σχέδιο είτε οδηγούνται σε δυσμενέστερο καθεστώς ασφάλισης. Τέτοιες περιπτώσεις είναι, για παράδειγμα, οι ελεύθεροι επαγγελματίες που δεν έχουν εισόδημα το προηγούμενο έτος, τα μέλη διοικητικών συμβουλίων σε ανώνυμες εταιρείες (Α.Ε.) και σε εταιρείες περιορισμένης ευθύνης (ΕΠΕ) που έχουν ποσοστά στο μετοχικό κεφάλαιο των εταιρειών, αλλά και τα άτομα με αναπηρία, για τα οποία προβλέπεται μείωση της εθνικής σύνταξης στην περίπτωση που το ποσοστό αναπηρίας είναι κάτω του 80%.
• Παράλληλα, βελτιώσεις απαιτούνται και στο θέμα των εισφορών υγείας, κυρίως στις περιπτώσεις συνταξιούχων με παράλληλη ενεργή ασφάλιση. Να σημειωθεί ότι στο σχέδιο που έχει παρουσιαστεί και που, σύμφωνα με την ηγεσία του υπουργείου Εργασίας, δεν αποτελεί το τελικό σχέδιο νόμου αλλά ένα ντραφτ που κατατέθηκε για διαβούλευση, δεν υπάρχει πρόβλεψη για θέματα όπως η απασχόληση συνταξιούχων, η διπλή ασφάλιση (μισθωτών που έχουν και «μπλοκάκι»), αλλά και η διαδοχική ασφάλιση, που αφορά σημαντικό αριθμό ασφαλισμένων.
• Σύμφωνα με τον κ. Ρομπόλη, μια σημαντική παρέμβαση στο προωθούμενο σχέδιο που θα οδηγούσε σε μεγαλύτερη λειτουργική αποτελεσματικότητα είναι η δημιουργία όχι ενός αλλά τριών Ταμείων, για μισθωτούς, ελεύθερους επαγγελματίες και αγρότες.
• Παράλληλα, αναγκαία κρίνεται η πλήρης ποσοτικοποίηση των παρεμβάσεων και η αναλογιστική και οικονομική απεικόνιση των μεγεθών, προκειμένου να διαπιστωθεί, αφενός, εάν καλύπτεται το έλλειμμα του συστήματος που ετησίως εκτιμάται ότι αγγίζει τα 4,2 δισ. ευρώ και, αφετέρου, εάν προκύπτει βιωσιμότητα του συστήματος όπως την έχει ορίσει η Κομισιόν, ήτοι οι δαπάνες να μην ξεπερνούν το 15,5% του ΑΕΠ.
Μάλιστα, ο ομότιμος καθηγητής του Παντείου Πανεπιστημίου, αναφερόμενος στην παρατήρηση ότι το ασφαλιστικό ήταν η γενεσιουργός αιτία της κρίσης, επισημαίνει την εξής παράμετρο που πρέπει να εξεταστεί: από τα 80 δισ. ευρώ που επιχορήγησε στο σύστημα ο κρατικός προϋπολογισμός το διάστημα 2010-2014, τα 50 δισ. ευρώ προσανατολίστηκαν για την κάλυψη ελλειμμάτων του ασφαλιστικού, γιατί το ίδιο διάστημα αυξήθηκε ο αριθμός των συνταξιούχων κατά 600.000 άτομα. Γεγονός που, όπως υπογραμμίζει ο κ. Ρομπόλης, αναδεικνύει με τον πλέον εύγλωττο τρόπο το μεγάλο λάθος του μνημονίου και τις επιπτώσεις που είχε στην ελληνική οικονομία.
• Για τον λόγο αυτό, προτείνει τη δημιουργία ενός ενιαίου εποπτικού οργάνου εισφορών, παροχών και εισπράξεων.