Με μέσα επιτόκια 3% και 4%, τα παλιά ασφαλιστικά προγράμματα στη χώρα μας κατατάσσονταν μέχρι πρόσφατα μεταξύ αυτών με τις υψηλότερες εγγυημένες παροχές. Για πολλά χρόνια, η ελληνική ασφαλιστική αγορά απολάμβανε τα οφέλη των υψηλών αποδόσεων, προσφέροντας αποταμιευτικές λύσεις με γενναιόδωρες εγγυήσεις στη λήξη της διάρκειας ενός ασφαλιστικού προγράμματος.
Το τέλος, ωστόσο, των υψηλών επιτοκίων και η προσαρμογή σε περιβάλλον ακόμη και αρνητικών αποδόσεων αλλάζουν βίαια το σκηνικό. Σταδιακά, η μία μετά την άλλη, οι ασφαλιστικές εταιρείες μειώνουν τα εγγυημένα επιτόκια κάτω του 2%, στο επίπεδο του 1,5% μεσοσταθμικά, και εγκαταλείπουν τα αποταμιευτικά προγράμματα με εγγυημένες αποδόσεις. Η στροφή σε νέα προϊόντα επενδυτικού τύπου, γνωστά ως unit linked, είναι πλέον καθολική και δεν αφορά φυσικά μόνο τις ελληνικές ασφαλιστικές εταιρείες.
Στο σύνολό της η ευρωπαϊκή ασφαλιστική αγορά μεταβάλλει την πολιτική της και μετακινείται σχεδόν μαζικά σε προϊόντα χωρίς εγγυήσεις. Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση της EIOPA, αρμόδιας εποπτικής αρχής για τον ευρωπαϊκό ασφαλιστικό κάδο, τα unit linked προϊόντα έχουν αυξήσει το ποσοστό τους από το 37% το 2009 στο 59% στα τέλη του 2014, ενώ εντονότερη ήταν η τάση εντός του 2015, που χαρακτηρίστηκε από περαιτέρω πτώση των επιτοκίων και από ισχυρές πιέσεις στα επενδυτικά χαρτοφυλάκια των εταιρειών, λόγω της μεταβλητότητας των αγορών. Τη μαζική σχεδόν στροφή υπαγορεύει και το κανονιστικό πλαίσιο του Solvency II, που υποχρεώνει τον ασφαλιστικό κλάδο σε αυξημένες κεφαλαιακές προβλέψεις και απόλυτη αντιστοίχιση των μακροπρόθεσμων υποχρεώσεων με στοιχεία του ενεργητικού σε παρούσες αξίες.
Τα επενδυτικού τύπου προϊόντα προσγειώνουν τις προσδοκίες των ασφαλισμένων στην επιστροφή του αρχικού κεφαλαίου στη λήξη της ασφάλισης, δηλαδή μετά 15 ή 20 χρόνια, ενώ αρκετά προϊόντα μεταξύ αυτών που διατίθενται στην αγορά ενσωματώνουν μηχανισμούς που «κλειδώνουν» τη θετική απόδοση, που μπορεί να επιτευχθεί κάθε χρόνο. Με δεδομένο ότι οι μακροπρόθεσμες εγγυήσεις είναι πλέον απαγορευτικές, ζητούμενο είναι το κατά πόσον αυτά τα προϊόντα μπορούν να αποτελέσουν πειστική λύση συσσώρευσης κεφαλαίου για το μέλλον, όταν οι ανάγκες των πολιτών για αποταμίευση θα αυξάνουν διαρκώς, υπό το βάρος της υποχώρησης των συνταξιοδοτικών παροχών που δημιουργούν τα ελλείμματα των κρατικών ασφαλιστικών ταμείων.
Η μείωση των ασφαλιστικών εργασιών τα τελευταία χρόνια έχει οδηγήσει σε σημαντική συρρίκνωση της αγοράς, που φθάνει το 28% την περίοδο 2008-2015. Η πτωτική πορεία του κλάδου έδειξε σημάδια αναστροφής τα δύο προηγούμενα χρόνια, τάση που ανακόπηκε, ωστόσο, απότομα μετά την επιβολή των capital controls, που επηρέασε κυρίως τις πωλήσεις επενδυτικών προγραμμάτων. Παρά την υποχώρηση των ασφαλιστικών εργασιών, ο αριθμός των ασφαλισμένων σε ατομικά προγράμματα ζωής και αποταμίευσης φθάνει στη χώρα μας το 1,2 εκατ., ενώ ακόμη 170.000 υπολογίζεται ότι διαθέτουν προγράμματα unit linked.
Η μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος των πολιτών κατά τη διάρκεια της οκταετούς κρίσης και η αδυναμία να συνεχίσουν να πληρώνουν το ετήσιο ασφάλιστρο υποχρέωσαν αρκετούς να ρευστοποιήσουν πρόωρα τα ασφαλιστικά τους προγράμματα, στερώντας για πολλούς τη δυνατότητα μιας πρόσθετης πηγής εσόδου τα επόμενα δύσκολα χρόνια. Είναι χαρακτηριστικό ότι, σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσίευσε η «Κ», οι αποζημιώσεις που πλήρωσαν οι εταιρείες το 2015 λόγω πρόωρων ρευστοποιήσεων εκτινάχθηκαν στα 815,5 εκατ. ευρώ, καταγράφοντας ρεκόρ 8ετίας. Παρά τους εισοδηματικούς περιορισμούς των νοκοκυριών ή τις τεχνικές δυσκολίες που αντιμετώπισαν οι εταιρείες, η ανάγκη για αποταμίευση ενισχύθηκε το 2015 και οδήγησε στην αύξηση των ασφαλιστηρίων συμβολαίων. Ετσι, το πλήθος των ασφαλιστηρίων συμβολαίων σε αποταμιευτικά προγράμματα αυξήθηκε κατά 4,5% το 2015, ενώ κατά 12,5% αυξήθηκε η ζήτηση για νοσοκομειακά προγράμματα.